Het galgenveld in Gouda
19
De twee andere Goudse poorters in de zestiende eeuw die als bijkomende straf
een schandstraf ondergingen, waren veroordeeld voor hoogverraad. Na zijn ont
hoofding op het schavot werd Adriaan Pietersz gevierendeeld, opdat bij ieder
van de vier poorten een deel van zijn lichaam opgehangen kon worden; zijn
hoofd kwam op een staak bij het kasteel te staan. Zijn medeplichtige stadsgenoot
werd ook onthoofd op het schavot, maar diens lichaam werd begraven en zijn
hoofd kwam op een staak te staan bij het Vlamingspoortje. Door dit poortje zou
de vijand, dat wil zeggen de soldaten van Alva, binnengelaten worden om de
stad in te nemen. 61 Deze vorm van tentoonstelling en vernedering is uitzonder
lijk in Gouda. Gestrafte poorters werd dus voornamelijk de schandstraf op het
galgenveld bespaard, die natuurlijk ook hun familie en verwanten trof en daarom
zeker niet de rust binnen Gouda met een relatief laag aantal inwoners bevor
derde.62
In Gouda werden in de zestiende eeuw 64 doodvonnissen voltrokken, waaronder
35 terechtgestelden naderhand op het galgenveld als bijkomende straf te pronk
gesteld werden. Terechtgestelde Goudse poorters werden meestal begraven op
het kerkhof; vreemdelingen - dat wil zeggen: niet-Goudse burgers - en buiten
landers kwamen vaak na hun executie op het galgenveld terecht. In die zestiende
eeuw werden zeventien poorters terechtgesteld, onder wie er twaalf na de exe
cutie werden begraven; twee burgers onder hen werden na hun dood op het
schavot alsnog op het gerecht of galgenveld verbrand; deze twee waren veroor
deeld voor landloperij in Groningen en Zeeland en voor meervoudige diefstal op
het platteland. De derde burger was een wederdoper, die de vuurdood op het
galgenveld stierf. In Gouda is er nauwelijks een heksenjacht op wederdopers
geweest, terwijl in andere steden ware bloedbaden onder hen werden aangericht.
De dood van tien wederdopers in Zwolle kwam al ter sprake, in Amsterdam
vonden echter in 1535 61 wederdopers voor hun geloof de dood, en het leeu
wendeel van de terechtstelling in de eerste helft van de zestiende eeuw in Am
sterdam bestond uit de doodstraffen van wederdopers.60
60 Boomgaard, Misdaad en straf in Amsterdam, 171 en 177.Tussen 1524 en 1552 bedraagt het aantal
doodvonnissen 186.
61 RA-177 f59/60
62 Pieter Lourens en Jan Lucassen. Inwoneraantallen van Nederlandse steden ca. 13000-1800
(Amsterdam 1997) Gouda had in 1560 9000 inwoners, ter vergelijking Amsterdam had in die
tijd 30.000 inwoners, Delft 15.000 inwoners, Den Haag 6000 inwoners en Dordrecht 10.000
inwoners.
