Sporen van fraude
Alphons Siebelt
Enkele valse papieren uit de collectie Oorlogsdocumentatie van het SAHM
Eind april 1943 verscheen in de krant een oproep van de bevelhebber van de
Wehrmacht, dat alle militairen die in mei 1940 in actieve dienst waren geweest
zich moesten melden om opnieuw in krijgsgevangenschap te worden afgevoerd.
Dit leidde in heel het land tot stakingen, die met geweld werden onderdrukt. In de
volgende weken werden achter elkaar delen van de voormalige krijgsmacht in
krijgsgevangenschap opgeroepen en afgevoerd. Mannen die werkzaam waren in
bepaalde functies kwamen echter voor vrijstelling in aanmerking. Diensten zoals
politie, brandweer en luchtbescherming konden van de daartoe aangewezen Duitse
politie (de Schutzpolizei te Den Haag) vrijstellingsbewijzen krijgen. Dergelijke
blauwe ‘Bescheinigungen’ waren aanvankelijk nodig om aan te tonen, dat men niet
in krijgsgevangenschap hoefde, maar spoedig ook dat men recht had op vrijstelling
van de arbeidsinzet. Een goede reden dus om ze na te maken of te vervalsen. De
collectie bevat enkele blanco exemplaren.1
In de collectie Oorlogsdocumentatie van het Streekarchief Hollands Midden te
Gouda bevinden zich enkele stukken met de aanduiding ‘vals’. Ze zijn hoogstwaar
schijnlijk afkomstig van de onderwijzer A.R. van de Putten, die al gedurende de be
zetting begonnen is allerlei materiaal te verzamelen. Het is uiteraard lastig te contro
leren of het echt om namaak gaat, of dat de papieren misschien zijn gestolen of ver
duisterd. Vrijwel al deze stukken hebben te maken gehad met de arbeidsinzet, de ver
plichte tewerkstelling in Duitsland en Frankrijk. Om goed te kunnen begrijpen waar
om deze papieren zijn vervalst, moeten we eerst weten waar ze voor nodig waren.
Terwijl de rust na de stakingen nauwelijks was teruggekeerd, verscheen er op 8
mei in de kranten een aankondiging, dat alle mannen tussen de 18 en 35 jaar zich
moesten gaan melden bij het Gewestelijk Arbeidsbureau. Daar moest worden be
keken, wie voor verplichte uitzending naar Duitsland in aanmerking zou komen.
Verplicht werken in Duitsland was al een jaar mogelijk voor werklozen en werk
nemers uit bepaalde bedrijfstakken, zoals metaalbewerkers, maar nu liep de gehele
werkende mannelijke bevolking in beginsel risico.2
1 Gouda, SAHM, collectie oorlogsdocumentatie inv.nr. 33. De in dit artikel genoemd blauwe en brui
ne Ausweise zijn nagenoeg identiek. Er waren ook nog gele voor de landbouw. Aangezien deze niet
in het archief voorkomen, wordt hier niet verder op ingegaan.
2 Voor de arbeidsinzet: B. Sijes. De arbeidsinzet 1940-1945, Den Haag 1966
70