73
Eén van de terugkerende agendapunten van de Kern was het saboteren van de ar
beidsinzet. De verschillende organisaties kregen daarvoor de beschikking over val
se papieren en stempels. Reeds in augustus 1943 werden pogingen ondernomen
valse Ausweise te drukken, in te vullen en te verspreiden. De Zaandamse drukker
Kleiman7 werd echter al vrij snel aangehouden, maar zijn werk werd door de Per-
soonsbewijzen-Centrale van Gerrit Jan van der Veen voortgezet. De PBC was ook
vertegenwoordigd in de Kern.
Nog vóórdat de ‘jaarklassenaktie’ goed en wel was beëindigd, introduceerden de
Duitsers eind 1943 een nieuwe maatregel, het Zurückstellungsverfahren. Nu moest
voor iedere werknemer een driedelige groene kaart worden ingevuld en worden
opgestuurd naar de betreffende Duitse instantie. Daar werd op de kaart een advies
genoteerd, waarna deze naar het GAB werd verzonden. De Fachberater nam een
beslissing, die op de kaart werd aangetekend. Deel 3 (Z3) werd naar het bedrijf te
ruggezonden, deel 2 (Z2) ging terug naar de Duitse instantie en deel 1 tenslotte
(Zl) bleef op het GAB.
De gehele illegaliteit ageerde scherp tegen al deze maatregelen. Vooral de Landelijke
Organisatie voor Hulp aan onderduikers (LO) heeft hier veel werk aan besteed. Zij
immers kreeg een groot aantal nieuwe onderduikers te verwerken. Eind 1943 was er
een samenwerking tot stand gekomen tussen enkele illegale organisaties op practisch
vlak, de ‘Kern’ genaamd. De Kern was opgericht door de leider van het Nationaal
Steunfonds, Walraven van Hall. In de Kern waren naast het NSF ook het Nationaal
Comité, de LO en verschillende andere organisaties vertegenwoordigd, met ieder een
eigen inbreng. Wekelijks werd overlegd over o.m. het verkrijgen en verdelen van
distributiebescheiden, geld en valse papieren.
Het NSF was primair gericht op de financiële ondersteuning van gezinnen en na
bestaanden van ‘politieke’ gevallen. Dat waren kostwinners, die door hun principi
ële houding in de problemen waren gekomen door de Duitse repressie, of zelfs het
leven hadden gelaten. Later werden ook gezinnen van onderduikers voor de ar
beidsinzet ondersteund. Het Nationaal Comité was een organisatie van hoofdzake
lijk mensen uit ambtelijke hoek, die gevoelige informatie bijeenbrachten ten be
hoeve van andere organisaties. Zoals bekend waren eind 1943 in Gouda zowel de
LO als het NSF actief geworden.6
6 M.J. van Dam, Gouda in de tweede wereldoorlog, Delft 1995, diverse bladzijden
7 SAHM, collectie oorlogsdocumentatie, inv.nr. 496 bevat een gedeeltelijk afschrift van het verhoor
van Kleiman voor het Oberlandesgericht te Utrecht in april 1944. Waarom deze informatie is ver
spreid blijft een raadsel.