74 De LO beschikte vanaf het voorjaar 1944 over een eigen vervalsingscentrale te Amsterdam, later ook in andere plaatsen, w.o. Den Haag. In Leiden opereerde de ‘Arbeidscentrale’ onder de paraplu van het Nationaal Steunfonds. De ‘Arbeids- centrale’ was voortgekomen uit illegale praktijken van GAB-ambtenaren en func tioneerde als compleet ondergronds arbeidsbureau, dat ook Ausweise heeft laten drukken.8 Behalve Ausweise werden óók valse papieren gedrukt voor gebruik bij de Z- kaartenactie. Het ging er in eerste instantie om, dat de bedrijven een bewijs van ontvangst zouden krijgen van de betreffende Duitse instantie, ‘Bestatigung’, ook wel ‘Quittung’ genoemd. De ambtenaren van de GAB’s gingen begin februari 1944 op pad om de textielbedrijven te controleren, die vóór 25 november 1943 hun kaarten hadden moeten opsturen naar de Hauptabteilung Wirtschaft te Amersfoort. Wie geen Bestatigung kon tonen liep het risico dat zijn bedrijf zou worden geslo ten en dat de eigenaar en de werknemers naar Duitsland zouden worden afgevoerd. Aanvankelijk werden door de illegaliteit veel Z-kaarten opgestuurd met volledig fictieve gegevens. Dat kon dan wel de administratie ontregelen, maar bood natuur lijk geen enkele bescherming voor de ondernemingen. Begin 1944 doken de eerste vervalste ‘Bestatigungen’ op, maar ook dat bood maar een beperkte tijd soelaas. Eind april 1944 waren alle bedrijven uit de land- en tuinbouwsector aan de beurt om hun kaarten op te sturen naar de Hauptabteilung Ernahrung und Landwirtschaft te Den Haag. Naar aanleiding van deze nieuwe dreiging besloot de Kern op initia tief van het Leidse NSF-districtshoofd G. Everstijn de Z-kaartenactie doelgericht en gestructureerd te gaan ondermijnen. De Leidse ‘Arbeidscentrale’ zorgde via een uitgebreid netwerk voor valse ‘Bestatigungen’, valselijk ingevulde Z-kaarten en valse Ausweise (alles gestempeld en voorzien van handtekeningen). Via contacten met de Hauptabteilung te Den Haag konden valse Z-kaarten worden gedekt. Duidelijk is wel, dat in Gouda bepaalde ambtenaren van het GAB hebben meege werkt aan een buitengewoon soepele controle en de LO gelegenheid hebben gege ven bedrijven van valse Bestatigungen te voorzien toen in juli 1944 de industrie Z-kaarten moest gaan inzenden naar de Hauptabteilung Wirtschaft te Amersfoort. Aanvankelijk werden ontvangstbewijzen met een foutief handtekeningstempel uitgereikt, niet alleen in Gouda, maar ook in Boskoop (en elders in Nederland). 8 De auteur werkt aan een studie over het Leidse Gewestelijk Arbeidsbureau en de rol van de ‘Ar beidscentrale’.

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Schatkamer | 2003 | | pagina 32