52
Inmiddels worden de kerk en de glazen in de zeventiende eeuw door ‘reizigers’
druk bezocht en kennelijk zeer bewonderd; vanaf 1681 is er al een gidsboekje be
schikbaar.27 Bij elk Glas staat een uitvoerige beschrijving op rijm te lezen. De slot
regels bij het Koningsglas, die volgen op een opsomming van de titels die Filips II
draagt luiden:
Met de Hoog Edele Maria, Koninginne
Van Engeland, sijn Majesteits Huysvrouw uyt minne
Dit Glas [heeft] doen stellen, g’lijk gy siet seer Magnifijk,
Want al ’t geen d’er in staet is meer dan KoninglijkH
Zorg voor met de glazen aanverwante zaken
De kerkmeesters zorgen dat er voldoende glas in voorraad blijft om reparaties te
verrichten. Als de familie Crabeth in 1639 oude stukken glas te koop aanbiedt,
komen ze onmiddellijk in actie en betalen grif 50 gulden ‘aen de kinderen van bur
gemeester Crabeth over de koop van gebacken gecouleurde glas aen de kerck ge-
leevert en door de kerckmeesters gecocht'.23 De uitgaven voor reparaties aan de
glazen worden vanaf 1640 in de jaarrekeningen van de kerk als afzonderlijke post
onder het opschrift ‘Orgel en Glasen’ opgenomen.
Het veelvuldig gebruik van de cartons bij langdurige restauraties heeft voor
het papier nadelige gevolgen. De kerkmeesters dragen de conservatie bij voorkeur
op aan een plaatselijke boekdrukker of boekhandelaar.24 De opdracht die Christof-
fel Pierson in 1674 van het kerkbestuur ontvangt is uniek voor deze vroege perio
de: hij moet alle cartons op kleine schaal met zwarte verf kopiëren. Hij doet dit op
vellen voorbewerkt kalfsperkament met een formaat van circa 78 x 55 cm. Van het
kolossale Koningsglas25 en het Hertoginneglas26 zijn er elk twee tekeningen, één
van de boven- en één van de onderzijde. Het handzame formaat maakt ze tevens
geschikt om bij kleine reparaties te raadplegen.
23 Ibidem, 308(1639), fol. 57v
schilderijencollectie
24 Henny van Dolder-de Wit, Met tekenstift, burijn en penseel. De prenten- en
van de St.- Janskerk te Gouda. Gouda 1998, p. 69
25 Natekening van het Koningsglas door C. Pierson, 1675
26 Glas 23, in 1562 geschonken door Margaretha van Parma, landvoogdes van de Nederlanden (1559-
1567 en 1580-1583)
27 Dirk Vermy, Beschryvinge. en Uytlegginge der Konstrijcke Glasen Binnen de Groote en Heerlijcke
St. Janskerk tot Gouda. Eertijds in ‘t Kort by een Vergaderd door de Heer Theodoras Gerardi Hop-
kooper, Rentmeester der selver Kerk. En nu Wijdloopiger in Rijm Uytgebreyd door Dirk Vermy, Ge
admitteerd Schoolhouder ter Goude. Tot Gouda, Gedruckt bij Dirck Boekhoven, Boekverkooper op
de Boter-Marckt, in de Nieuw Boeck-Druckery 1681
28 Vermy (1681) p. 9
