x-as
Rechthoekige
coördinaten
Uit: VROM folder
Kadaster en Rijks-
driehoeksmeting
91
fjf: -
i
De eerste centreringsmeting is bij de St. Jan ge
daan in 1895. Het ging er toen om te bepalen hoe de on-
derlinge ligging was van de pijlers I en II, de spits van de
toren en het boutje in de westelijke balustrade, de vast-
legging II. Omdat de pijlers niet op steen waren ge-
bouwd, maar op houten balken steunden, is in 1897 op-
nieuw gemeten, om na te gaan ot zich verplaatsing had
voorgedaan. Men ging er daarbij van uit, dat de bout in
de balustrade onveranderd was. Maar ook de pijlers ble
ken solide. Bij die gelegenhied zijn de bouten geplaatst,
die als vastlegging III, IV en
Vastleggingsbout
Eigen foto auteur
V zijn aangeduid. Bovenstaande ilustratie geeft een
beeld van de vastleggingsbout, zoals die ook nu nog in de westelijke kerkmuur is te
zien. Het eigenlijke punt is een verticaal gaatje in de bovenkant van de bout.
Nadat de hoekmetingen voor het hoofddriehoeksnet gereed waren, viel er nog
heel wat rekenwerk te verrichten. De lengte van de zijde Ubachsberg-Klifsberg nam
de commissie over van de Duitse collega’s. Uitgaande van die zijde waren alle ande
re zijden te berekenen. Daarna moesten nog twee stappen volgen. De eerste was het
bepalen van de precieze plaats van het net op de ellipsoïde. Hiervoor waren op 13
hoofdpunten astronomische waarnemingen gedaan, waaruit de geografische coördi
naten van het gekozen centrum van het net, Amersfoort, nauwkeurig te bepalen wa
ren. Ook de hoek die de zijde Amersfoort-Utrecht maakt met de richting in Amers
foort naar het Noorden, het azimut, moest men vaststellen. De tweede stap bestond
uit het projecteren van de geografische coördinaten tot de rechthoekige coördinaten
in een plat vlak. Al met al een gigantische opgave in een tijd zonder rekenmachine of
computer, maar wel met logarithmentafels
met 7 decimalen.
De resultaten van het hoofddriehoeksnet zijn
gepubliceerd in 1909, “...in den vorm van
rechthoekige coördinaten in stereografische
kaartprojectie”, aldus de heer Heuvelink in
zijn inleiding op één van de uitgaven. Op
bijgaande illustratie is te zien wat rechthoe
kige coördinaten zijn: de loodrechte afstan
den van een punt tot twee assen, die lood
recht op elkaar staan.
lU'
0,00
Domtoren,
■i
Coördinaten:
A Amersfoort, O.L.V. toren, x 0,00 y
G Groningen, Martinitoren, x+78882,99 y+119065,21
U Utrecht, Domtoren, x -18222,52 y -7145,36
