51
Historisch gezien is Erasmus voor Gouda van veel groter belang geweest dan voor
Rotterdam. Hij is in Gouda naar school gegaan en heeft, toen hij later in het
klooster Stein getreden was, een kring(etje) van gelijkgestemde vrienden gefor
meerd. Tussen zijn Goudse schooltijd en zijn intrede in het klooster heeft hij onder
andere nog op de school van de Broeders des Gemenen Levens in Deventer geze
ten. Daar kwam hij in contact met het humanistisch denken en daar moet hij He-
gius en Agricola gehoord hebben. Ook toen Erasmus een paar jaar na zijn Deven
ter tijd even in Utrecht verbleef, zal hij in contact gekomen zijn met het religieus
humanisme.
Het humanisme was toen in de Noordelijke Nederlanden een nog jonge
stroming, die via Frankrijk en Duitsland uit Italië kwam. Belangrijk uitgangspunt
van het humanisme was: terug naar de bron. Dus niet alles nazeggen wat ande
ren vóór jou ook al gezegd hebben, maar uitzoeken hoe de vork oorspronkelijk
aan de steel zat. Dit geldt enerzijds voor religieuze kwesties. Daarom heeft Eras
mus bijvoorbeeld een nieuwe vertaling (in het Latijn) van het Nieuwe Testament
gemaakt uit de oorspronkelijke Griekse tekst. Maar het geldt anderzijds ook voor
de klassieke literatuur. De klassieke literatuur van de oude Grieken en Romeinen
moest model staan voor de moderne letterkunde (in het Latijn).
Op zich is de kwestie rond Erasmus' geboorteplaats niet belangrijk. Het is even
een hypeje in de media geweest naar aanleiding van het initiatief van enkele
Gouwenaars om (de nagedachtenis van) Erasmus een plaats op de culturele
agenda van Gouda te krijgen. Het sop lijkt verder de kool niet waard.
Lijkt, want we moeten constateren dat Erasmus voor Gouda belangrijker
geweest is dan voor Rotterdam. In Rotterdam heeft hij misschien een paar jaar
als baby en kleuter rondgekropen, maar sporen heeft hij daar niet nagelaten. Zijn
enige verdienste voor Rotterdam is geweest dat hij daar geboren is. Voor Rotter
dam is dat voldoende reden om een brug naar hem te vernoemen, een universi-
teit, de uitreiking van een prijs (Premium Erasmianum) en nog wat van die zaken.
En wat stelt Gouda daar tegenover?
In het Compendium staan ook gegevens over Erasmus' ouders. Het zijn dus
gegevens die eigenlijk al lang en breed bekend zijn. Zijn vader heette Gerardus
Helye en zijn moeder Margaretha. Zij zou de dochter van een medicus uit Zeven
bergen geweest zijn. Tevens leren we uit het Compendium dat Gerardus Helye
naar Italië gegaan is en daar de kost verdiende met het kopiëren van handschriften.
Bij het grote publiek minder bekend is dat er inmiddels Italiaanse hand
schriften bekend zijn waarin inderdaad de naam Gerard Helye als kopiist vermeld
staat. Deze persoon noemt zichzelf daar voluit Gerardus Helye Rotterdammis. Uit
de dateringen blijkt dat hij daar in ieder geval in 1457 en 1458 werkzaam was.
Het ligt voor de hand om de ene Gerardus Helye, de vader van Erasmus uit het
Compendium, te vereenzelvigen met de andere Gerardus Helye, de Hollandse
kopiist in Italië. De overeenkomsten zijn te groot om toevallig te zijn. Daar waar
zowel vader als zoon zich 'van Rotterdam' noemen, kunnen we weinig anders
concluderen dan dat Erasmus in Rotterdam geboren zal zijn.
