81
De Crabethstraat mankeert nog op de kaart en werd ook eerst gerealiseerd na
de landmeetoefening: pas in 1872 kocht de gemeenteraad een stuk land aan de
Kattensingel, lopend van die singel naar het station en maakte de grond erlangs
bouwrijp. In 1901 zou dankzij een erflating van burgemeester mr. A.A. van Ber
gen IJzendoorn op de daarachter liggende grond - niet deugend voor bouw
grond - een park worden aangelegd. Uit die erflating zal om te beginnen de
grondverwerving zijn bekostigd. Toch lijken op de opmeting van 1866 aanzetten
voor een natuurparkje - i.t.t. die voor de genoemde straat - reeds aanwezig,
mogelijk als rudiment van grondwerk bij de spoorwegaanleg van voor 1855. De
van bermsloten voorziene aardebaan tussen de Winterdijk en de spoorbaan kan
een restant zijn van een werktoegangsroute voor de aanleg van deze spoor
baan. Deze werkbaan is ook zichtbaar op de door J. van den Bosch in 1849 ver
kende zgn. nettekening 31-IV op schaal 1:50.000 van de Topografische en Mili
taire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden (in 1990 uitgegeven).
De kaart bevat ook diverse handschriften. Links op het blad staat de tekst: "De
Kolonel-Kommandant van het f Regiment Infanterie verklaart dat deze tekening
door den aspirant zelf is opgemeten en vervaardigd - N. Mac Lead". Onder een
transversaalschaalstok - "Schaal van 10 El op den duim...."- tekent de le luite
nant S. Bouman voor gezien. Daarnaast staat de wellicht latere tekst: "De le
Luitenant Instructeur verklaart dat deze teekening door den aspirant ze/ven en
onder zijn toezicht is vervaardigd en dat hij aan deze opmeting van het daarop
voorgestelde terrein heeft deelgenomen. Over de tekening is gewerkt 7 weken
en zij is als afgemerkt ingeleverd op den léf oktober 1866. - S. Bouman". Ten
slotte staat geheel rechts de ondertekening van de maker: "Gouda den lef ok
tober 1866 - J. Woutersen".
Om de immers tweedimensionale kaart van hoogte-informatie te voorzien zijn
van de panden twee lijncontouren vetter getekend, zodat deze panden optisch
oprijzen en is de ene afgebeelde zijde van een (spoor)dijk van de lijnsignatuur
voorzien dat voor de dijk eenzelfde suggestie wekt. Twee afgebeelde wegen zijn
voorzien van een verhardingssignatuur.
De kaart geeft een driehoekig stuk land, op tekening circa 30 x 20 cm, met aan
één zijde de aanduiding "Spoorweg van Rotterdam naar Gouda". Verder ont
breekt op de kaart elke topografische beschrifting. De andere begrenzingen zijn
onmiskenbaar delen van de Winterdijk, de Kattensingel en het stukje van de
toenmalige Kleiweg dat nu Spoorstraat heet. Aan de zuidzijde van de spoorweg
staan de gebouwen van het in 1855 geopende station Gouda gekarteerd. De
kaart is georiënteerd aan de Winterdijk en bevat een noordpijl met de aandui
ding M.N. voor Magnetisch Noorden, in handschrift gecorrigeerd tot 'NW' en dat
klopt beter! De grootschalige topografie kent een grote mate van detail, niet
alleen in de particuliere bebouwing, maar ook in de dito tuinen achter de pan
den aan de Kattensingel en de Kleiweg en is daarin uniek. (Immers, 19de eeuwse
kadastrale kaarten kennen naast de eigendomsgrenzen alleen de bebouwing en
19de eeuwse gedrukte militair-topografische kaarten zijn veel kleinschaliger.)
