57
De loterij van 1554
Na toestemming door het stadsbestuur wordt in 1554 de loterij door de kerkmees
ters als volgt aangekondigd:
'Bi consent ende oorlof van mijn heer die Casteiein, Scout, Borgemeesteren,
Schepenen ende gemeen Vroetscap der stede van der Goude, so hebben wij
kerckmeesteren van St. Jans kercke die doer den onversienigen brant deerlick -
ghedestrueert is, gheordineert een ioterie van sekere juwelen ende deinodien, tot
profijt der selver kercke, om die wederom me te repareren, in weicke ioterie sullen
te winnen wesen sekere rykeiike prijsen hierna beschreven, opdat God almachtig
goede iuyden daertoe verwecken wii, om miideiiken haer hantreikinge te doen,
opdat die seifde ons kercke wederomme sal mogen opgetymmert worden. Hier
omme aiie dieghene die in dese ioterie inleggen sullen, die en sullen niet alleen
't seive doen om die prijsen die daer te winnen sijn, hoewel die seive schoon ende
ghemecheiic zullen zijn, maer principaiic ter eere Gods, ende Maria zijn gebene-
dide moeder, ende zijn voorloper S. Jan baptist, ende alle Heve heiligen. Aldus die
God enige prijsen verleent die sullen die ontfangen voer een present, ende diesei-
ve bewaren tot een geheugnisse, opdat haer kijnderen en de nacomeiingen mo
gen bekennen, dat haer ouders ende voersaten kercken ende Godshuysen goet
gedaen hebben, om suicks mede in haer tijt te achtervolgen (voort te zetten), en
de bereiden ter eeren Gods een Godshuyse, daer God die here ende alle heyiigen
dage Heks gheeert, gheiooft ende ghedanct sullen mogen worden, opdat wij alle te
samen moghen vercrighen na dit verganekeiike leven, een inganek ende woninge
in dat rijeke der hemelen. Amen.
Trecker iaet u trecken staen
Wiit iichteiicken (vlug) thuuswaert gaen
De paepen van der kercken
Liggen thuus met u wijf en wereken.
Na deze dringende oproep volgen de zakelijke mededelingen. De loterij begint op
19 februari 1554 en eindigt op 5 augustus van dat jaar 's avonds om tien uur, na
het slaan van de klok. Op 10 augustus (St. Laurentiusdag) om één uur 's middags
begint het openen van de brieven, dat eindigt op 5 septemberende [zal] niet
ophouden voer dat het laeste briefke op ghelesen sal sijn'. De prijs per lot be
draagt'een stuver brabants', wie vier loten inlegt krijgt er een vijfde gratis bij.
Bij een zo langdurige periode lossen de groepen 'treckers' en 'roupers' elkaar om
de vier uur af. Inzendingen zijn slechts geldig als de deelnemers hun geld in een
gesloten envelop doen met daarop hun naam en het gedicht(je). De ontvanger
bewaart ze tot de genoemde tiende augustus. Bij de voorwaarden staat nog ver
meld dat niemand en sal spitich of oneerbaerlijk of scempich in sijn avysen
schrijven, op die verbuerte van sijn prijsen, want alsulken en behoort niet prijs-
weerdich te sijn'.
In een tijd dat een ruw spraakgebruik vrij algemeen is, lijkt deze bepaling niet
overbodig. Een jaar later treft men nog enkele van zulke in grove taal gestelde
avysen aan bij een loterij in Brugge:
