DE ORANJESOCIËTEIT OP WEG NAAR DE CONTRAREVOLUTIE
98
Wat wisten de tegenstanders te Gouda van de op 24 augustus beraamde plannen?
Op 21 augustus noteerde de Goudse regent Van der Hoeve in zijn dagboek:60
21 Augustus zijn door geweid met een vliegend Burger corps bij zig hebbende Ca
non, te Delft 11 Heeren uijt de regeering geremoveert.
Als orangist, en te Gouda zelf een der "Heeren", zal hij goed begrepen hebben wat
de komst van dit leger naar Gouda voor zijn situatie zou betekenen, temeer daar
zijn felste tegenstander, De Lange van Wijngaarden, een der commandanten van
dit leger was.
Of van der Hoeve van het verzoek van de Goudse geconstitueerden aan het Burger-
leger op de hoogte was is niet bekend. Zo belangrijk was dat overigens niet, want
de dag die volgde op het bezoek van de Goudse burgergeconstitueerden aan het
Burgerleger, dus zaterdag 25 augustus 1787, dook een gerucht van dezelfde inhoud
op in de patriotse pers, het eerste in de Oprechte Nederiandsche Courant,61 waarna
de (meer neutrale) Nieuwe Nederiandsche Jaarboeken van augustus 1787 het be
richt overnamen:62
Het door Ons vliegend Vaderiandsch Legertje te Voorburg enz. verrichtte, baart hier
een ongemeen genoegen. Men zegt, dat, na het zuiveren van Delft, de zuivering
van Overschie of Gouda aan de beurt legt. Dit Legertje trekt zo doende met de
ragebol in de ééne, en den Sabel in de andere hand rond, om ai het Oranje Spinrag
weg te veegen, en dit is ook maar de beste en eenige weg, om Hollands
Staatsgebouw van schadelijke Insecten te zuiveren.
De Oprechte Nederiandsche Courant verscheen te Amsterdam en was een patriots
blad. Zo schreef ze over "ons" vliegend legertje, en hanteerde de term "zuiveren",
wat radicaler klonk dan het eufemistische "remotie". Doel was Holland te zuiveren
van het "Oranje Spinrag".
Was het materieel eigenlijk wel mogelijk dat enkele Goudse burgergeconstitueerden
op 24 augustus hun verzoek bij het Burgerleger te Delft indienden, en dat al op 25
augustus hierover een bericht in een Amsterdamse, patriotse krant stond?
In de drie weken na 24 augustus kwam het Burgerleger in ieder geval niet naar
Gouda, zodat de geplande actie niet kon worden uitgevoerd. Op 28 augustus ging
het gerucht dat het leger voor Delft was opgebroken en via Rotterdam naar Gouda
op weg zou zijn. Maar dit gerucht bleek niet waar te zijn.59
59 Hierna, bij de beschrijving van de orangistische plannen, zal uitgebreider op dit gerucht
worden ingegaan
60 SAMH, Handschriften, Hs 54, 219v. In de transcriptie van Smit uit 1957 ontbreken vreemd
genoeg de twee belangrijke woorden "door geweld". Smit, Regentendagboek, 809
61 Oprechte Nederiandsche Courant, nummer 104 van zaterdag 25 augustus 1787. De Op
rechte Nederiandsche Courant was een patriots blad en werd van januari 1786 tot oktober
1787 uitgegeven te Amsterdam bij Willem Schuurman, als voortzetting van de Nederiandsche
Courant, die verscheen van september 1783 tot januari 1786.
62 NNI, augustus 1787, 4047
