Revolutie en contrarevolutie: een wankele balans
Spotprent van een 'Kees'
108
ke. Desgevraagd kon hij echter geen
duidelijk teken dat de geruchtenma
chine op volle toeren draaide. Ik
roep nog eens in herinnering de
alarmerende brief van Hofhout van
28 augustus, over de vermeende
komst van het Burgerleger naar
Gouda, en het vermoeden van Van
Genderen over een tweede tocht van
prinses Wilhelmina naar Den Haag
op 6 september.
Logisch dat er in de maanden augus
tus en september 1787 een nerveuze
stemming in de stad hing. Op straat
waren de patriotten soms al niet
meer helemaal veilig. Ze werden
voor Kees uitgescholden door lieden
uit het gemeen.86 Er hing, zo leek
het, medio september 1787 een om
slag in de lucht. Herfsttij der patriot
tenbeweging...
85 NA, Familiearchief De Lange, inv. nr. 57, Verslag De Lange, f 1-2 (Franse tekst)
86 NA, Verslag De Lange, DP 17
Het is fascinerend te bedenken dat in een toch niet zo grote stad als Gouda aan
beide kanten complotten werden gesmeed om met geweld (inzet van het Burgerle
ger en de vrijkorpsen aan de ene kant, plundering met inzet van het gemeen en
onder bescherming van de Pruisen aan de andere kant) de tegenstander ten val te
brengen. Zo werkten op 24 augustus de patriotse burgergeconstitueerden in Gouda,
Amsterdam en Delft aan hun plan tot een remotie. Op die dag was Frederik van der
Hoeve op bezoek bij Bentinck in Den Haag, ongetwijfeld plannen smedend voor de
nabije toekomst. In het Burgerleger keerde De Lange van Wijngaarden terug van
een nachtelijke raid op de orangisten in Overschie. Van Toulon werkte op diezelfde
dag te Woerden aan de verdediging van Holland, terwijl in zijn rug, te Gouda, de
Oranjesociëteit iedere dag krachtiger werd en men aldaar via het lichten van straat
klinkers de te plunderen huizen van patriotten al aan het markeren was.
Het moet in de stad van de geruchten gegonsd hebben. Zo merkte de patriotse bal
juw mr. Jan Couperus, verantwoordelijk voor de rust in de stad, herhaaldelijk op dat
hem allerlei berichten bereikten over het beramen van geweld, onlusten en dergelij-
harde bewijzen overleggen,85 een wel heel
