75
139 Hier bedoelt de pamflettist drukken (dopen) van pamfletten (kinderen). Dit gebeurde op
Overraam, een uitspanning onder Leiderdorp. Dit ging in tegen het gilderecht van de Leidse
drukkers, maar omdat dit buiten de stad gebeurde, kon Leiden er niet tegen optreden.
140 De Leidse uitgever Frans de Does ("Fransjen Verneuker") wordt door de pamflettist beschul
digd van het verkopen van verboden boeken, d.w.z. boeken die door de overheid waren verbo
den. De pamflettist noemt twee van die boeken, namelijk: Le Procés des Trois Rois en het
Volk van Nederland. Het eerste werk verscheen in 1780. De anonieme schrijver was A. Goudar
(1720-1791). In een gefingeerd proces werden de drie koningen van Frankrijk (Lodewijk XVI),
Spanje (Karel III) en Engeland (George III) ten tonele gevoerd. Het boek was een populaire en
ook invloedrijke parodie op de Britse politiek t.o.v. Amerika. Aan het einde van het proces komt
Amerika als de winnaar naar voren. Het tweede werk verscheen in 1781, eveneens anoniem.
Pas veel later bleek de Overijsselse edelman Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-
1784) de schrijver te zijn geweest. Dit pamflet bevatte in grote lijnen het partijprogramma van
de patriotten. Direct na verschijning (in september 1781) gelastten de Staten van Holland de
inbeslagneming van dit spraakmakende pamflet. Maar dat hielp weinig. Het pamflet werd in
brede kringen verspreid, en ook volgden er enige (uiteraard illegale) herdrukken.
141 Frans, betekent bedekt, heimelijk. Het pamflet Aan het Volk van Nederland (1781) ver
scheen anoniem.
142 Jan Jacob Elsevier, vroedschap te Rotterdam, een overtuigde patriot. De Wit, De Neder
landse revolutie, 196.
143 De pamflettist beschuldigt de Leidse uitgever De Does van het ontduiken van het gilde
recht, kortom die zou zich van dezelfde illegale methoden als de orangisten bedienen om zijn
waar - in dit geval verboden boeken - via de Overraam-route aan de man te brengen.
144 De gebeurtenissen in het jaar 1748 kwamen in zowel patriotse als orangistische publicaties
bij herhaling ter sprake. In dat jaar (de Republiek balanceerde bijkans op de rand van een
burgeroorlog) werden door toedoen van Willem IV vele regenten afgezet, en vervangen door
personen van eigen signatuur, door de patriotten vanaf 1780 onveranderlijk negatief aange
duid als "acht-en-veertigers". Hier speelde uiteraard veel oud zeer mee.
145 Graaf Willem Bentinck, heer van Rhoon en Pendrecht (1704-1774), betrokken bij de wets-
verzetingen door stadhouder Willem IV in het revolutiejaar 1748 (te Gouda werden in novem
ber zes heren geremoveerd).
noemen als dan alle de Vaderlandsche letsen oproerig, om dat door die blaadjes
hunne Doopceelen geligt, en dat ze onder Leijderdorp verkocht worden, en vinden
goed om alle die letsen maar op de naam van Jan Medicijn te zetten, al heeft hij de
kinderen nooit gekent; en beraadslagen, om ten bewijze van dit loos uitstrooisel bij
te brengen, om dat die kinderen tegen 't Gilderecht op Overraam gedoopt wor
den;139 maar laat FRANSJEN VERNEUKER,140 (zoo is toch zijn besturven woord) eens
onderzoeken, waarom hij dan de verbodene boeken van 't PROCES DE TROIS ROIS,
en de verbodene grollen, onder andren ook eenige Caché141 AAN 'T VOLK VAN NE
DERLAND, voor rekening van de zo beruchten Rotterdamsche Requestplager
E.z....r,142 buiten de Stad te Leijderdorp143 verkocht heeft. Ei! dat is iets voor die
Jesuitjens, Burgerschenders en Prinseverraders. Wacht u dus brave Burgeren,
wacht u voor zulk adderen gebroedzels! wacht u gij brave Leijdenaars! en gij ook
vooral, weldenkende Rhijnburgers! want, (en dit zij u ter waarschouwing) in u mid
den hebt gij ook eenen valsche Propheet van der Bel, die weleer zoo getrouw Prins
was, dat hij in A0. 1748144 van Rockanje na den Briel reed om den Prins uitteroepen;
maar zints dat hij door den Heer van R..n,145 Glorieuser Memorie, is gefavoriseerd,