50
Titelpagina van de Post van den
Neder-Rhijn anno 1786 (Gouda,
SAMH, Librije-coH. 546 D 20). Dit was
het bekendste patriotse tijdschrift.
ten werd evenmin geschuwd. Niet voor niets verschenen dit soort pamfletten ano
niem, of de schrijver gebruikte een schuilnaam. Beide partijen maakten gebruik van
dit politieke strijdmiddel, en produceerden in de jaren 1780-1787 een ware stort
vloed van pamfletten.4
Omdat men in zo'n rekest de eigen zaak bepleitte, en men uiteraard door de stede
lijke overheid gehoord wilde worden, was de taal vormelijk, vaak ook wijdlopig en
bijna altijd overdreven beleefd van toon. Van patriotse zijde is bekend dat notaris
Willem van der Wagt de rekesten opstelde, aan orangistische zijde gebeurde dat
o.a. door de advocaat Frederik van der Hoeve (de zoon van een orangistische
Goudse regent).
Het derde niveau is dat van de politieke pers,
met bladen als De Post van den Neder-Rhijn
en De Politieke Kruyer (beide patriots), en de
orangistische tegenhangers, zoals De Ouder
wetse Nededandsche Patriot. De toon van de
ze bladen was stevig te noemen, en was soms
hard en fel, zeker in de populaire, goedkope
volksblaadjes, zoals De Politieke Praatvaar
(patriots) en de tegenhanger, De Politieke
Praatmoer (orangistisch). Dergelijke bladen
werden in Gouda natuurlijk gelezen, maar
voor zover mij bekend werden ze in Gouda
zelf niet geproduceerd.3 Deze bladen bericht
ten zo nu en dan ook over Gouda. Dat ge
beurde, zoals gebruikelijk in dit soort publica
ties, vaak behoorlijk tendentieus, en het al
dan niet toelaten van deze bladen was om die
reden weer inzet van partijstrijd. Zo kwam
van het een het ander.
En dan is er nog het vierde niveau, dat van de
anonieme politieke pamfletten. Hier treft men
geen beleefdheidsfrasen aan of wijdlopige
debatten. Nee, de toon is rauw en hard, en er
werd bijna altijd keihard op de man gespeeld.
Ook schrok men niet terug voor beledigingen,
zware beschuldigingen, roddel en achterklap;
het verspreiden van al dan niet valse geruch-
3 Een compleet overzicht van de politieke tijdschriften in de periode 1781-1787 treft men aan
in Wissing, P. van, Stokebrand Janus 7757(Nijmegen 2003), Bijlage 1, 333-351. In dit over
zicht wordt Gouda niet genoemd. Van de Goudse stadsdrukkers in deze periode, Johannes
van der Klos en Wouter Verblaauw, is ook geen vermelding bekend dat zij dergelijke bladen
uitgaven of drukten. Wel was W. Verblaauw lid van de Patriottische Sociëteit.
4 Een goed voorbeeld voor Gouda is het patriotse pamflet De Goudasche en Utrechtsche Opti
ca, uit 1783. Het verscheen anoniem, maar thans weten we dat de patriotse broodschrijver
Nicolaas Hoefnagel (1735-1784) de auteur was. Via veel grove taal en achterklap werd ont-
.NKDKR' RHIJN.
Tc UTKBCHT, bij
GISBERT TIMOR VAX PADDENBURGKW ZOON.
XDCCLXXXVI.