1
52
Bij dit tamelijk doorzichtige pseudoniem is sprake van een stijlvorm die in pamflet
ten vaak voorkomt: een naïeve boer die als turfleverancier goede contacten in de
stad heeft, tegelijkertijd betrokken en afstandelijk is, en zogenaamd objectief ver
slag doet van wat hem op zijn reizen zoal ter ore is gekomen.
Op zondagmiddag 23 september 1787
werd de patriotsgezinde dominee van
Sluipwijk, Dirk duwen, door Pruisische
soldaten gevangen genomen, aan een
paard vastgebonden en zo naar Gouda
gesleept. Uit: Vaderiandsche historie,
vervattende de geschiedenissen der
Vereenigde Nederlandenten vervolge
van Wagenaars Vaderiandsche Historie,
di. 17, Amsterdam 1796
(Gouda, SAMH, Librije-coii. 541 G 28)
Demonisering van de tegenstander: het orangistische vijandbeeld
Bij eerste lezing lijkt het pamflet niet veel
meer te zijn dan het pagina na pagina uit
schelden van de tegenstander. Van talrijke
patriotten wordt uitgebreid de doopceel ge
licht, waarbij de pamflettist er niet voor te
rug schrikt om daaruit juist de meest nega
tieve punten naar voren te halen. Een
greep: dronkenschap wordt veel genoemd,
een enkeling (Van der Does) heeft zich
zelfs dood gezopen. De zwager van Jan
Kleijpool is onlangs wegens sodomie opge
hangen. Willem van Genderen is bankroet
van Schoonhoven naar Gouda gekomen, en
is een schelm en bedrieger, die een stakker
in het oudemannenhuis heeft opgelicht.
Dominee Dirk Cluwen uit Sluipwijk verlinkt
orangistische boeren bij de baljuw van
Gouda. Anderen duidt hij aan als vuilakken,
heidenen, of Goudse Heiden (de leden van
het vrijkorps) en lafaards. Katholieken he
ten vuile roomschgezinden, remonstranten
noemt hij omgekeerde armiaanen. Nog an
deren zijn hoerenlopers en slaan hun
vrouw, of ze plegen overspel en zijn dan zo
dom zich daarbij te laten betrappen, al hun
fielterijen zijn gewoon te veel om op te
noemen. Enzovoort.
Maar bij tweede lezing blijkt de schrijver
wel degelijk zeer doelgericht te werk te
gaan. Zijn pamflet toont ons namelijk, door
alle vuilspuiterij heen, op glasheldere wijze
in vijf delen het vijandbeeld zoals de oran
gisten dat hadden van hun tegenstanders,
de patriotten.
Ten eerste moeten enkele patriotsgezinde
dominees van de gereformeerde kerk het
ontgelden. Ten tweede worden de vrijkorporisten weggezet als een stelletje laf
bekken. Ten derde worden de (Leidse) uitgevers en redacteuren van patriotse pu
blicaties, alsmede de boekhandelaren die ze verkopen, onder vuur genomen.
Ci.U¥EN|Lccraar te Sluipwijk,door dcPruisDcHc
IIuBfhareu niiiduuidcld.