29
»|OJ^
\RI.\M-.\ACI I
Spieringstraat: het Oudemannen- of Willem Vroesenhuis
'Spartam Nacti' staat er
kortweg boven een toe-
gangspoortje tot het Ou
demannenhuis aan de Spie
ringstraat, schuin tegenover
het voormalige weeshuis.
Het is een kunstwerkje van
Gregorius Cool en draagt
het jaartal 1614. De verta
ling van het opschrift uit
het Latijn is al vele malen
onderwerp van discussie
geweest, 'Sparta bereikt,
Sparta verworven hebbend'
of: 'tracht de taak (Sparta)
die u ten deel is gevallen
waardig te vervullen'. Hoe
het ook zij, de bekroning
van deze zij-ingang is alles
zins de moeite van het be
kijken waard. In de lijst boven de deur zijn een aantal goed-geklede bejaarden af-
gebeeld, enkelen lijken wat moeilijk ter been. Op de luifel staan twee mannen met
het Goudse stadswapen.
Het Huis zelf kent een lange historie. In 1555 nam ene Willem Vroesen enkele oude
mannen die niet in staat waren om voor zichzelf te zorgen op in zijn huis, op de
hoek van de Spieringstraat. Zijn initiatief bleek in een behoefte te voorzien, in 1568
herbergde het huis al dertien alleenstaande mannen boven de 50 jaar. De huisre
gels waren in het begin nogal streng: bij de maaltijden mocht niet worden gespro
ken en om acht uur was het bedtijd. De oudjes mochten vooral niet in een herberg
komen waar wijn of bier werd geschonken. Later zijn die regels versoepeld. Belang
rijke uitbreidingen maakten het tot het monumentale complex dat wij nu kennen.
De inkomsten bestonden uit schenkingen en fundaties van preuves of proven (toe
lagen in geld en/of levensmiddelen voor verzorging van één inwoner). Dat was in
meerdere instellingen gebruikelijk, voor bewoners van het Vroesenhuis was dat niet
weinig: een pond boter per veertien dagen, elke drie weken een vat bier, per jaar
een varken, geld om vis te kopen, soep, brood, licht en bewassing.
Na de Reformatie van 1572 ontving de inrichting ook nog eens allerlei goederen en
opbrengsten uit de geconfisqueerde stadskloosters. Vanaf het begin van de acht
tiende eeuw nam men ook proveniers op die zelf voldoende geld hadden om zich
een plaats in het Huis kopen, in 1829 woonden er 33 van zulke kostkopers.
De instelling is in 1977, tot grote teleurstelling van de laatste bewoners, opgeheven
en in 1980 overgedragen aan de gemeente. Die heeft het laten verbouwen tot een
appartementencomplex van dertien meerkamer- en vijf eenkamerwoningen. De rui
me binnenplaats is een oase van rust en op zichzelf een bezienswaardigheid.
