44
De zoekaktie 'titelwoord Gouda behalve trefwoord overheidspublikaties' geeft leukere
resultaten, zoals diverse edities van de Uyt/egginge van de wijd-beroemde en vermaer-
de glasen, binnen de Sint Jans kerck tot Gouda,3 of Het gedrag in het tugthuis te
Gouda, de viugt uit het zelve en de wedergevangeneming van Pieter Brake!.9
Ook reisbeschrijvingen zijn in de STCNte vinden en de zoekcombinatie 'onderwerp-
strefwoord geografie en plaats van uitgave Gouda' geeft een tiental werken te zien,
waarvan de eerste drie Latijnse publicaties zijn van Geeraert Leeu (Marco Polo,
John Mandeville en Ludolphus de Suchten), maar in het rijtje komt ook een interes
sante prospectus voor. In 1792 gaf een aantal Parijse uitgevers onder aanvoering
van Louis Brion de Voyage dans ies départements de France uit van de schrijver Jo
seph Lavallée. Voor een Nederlandse vertaling zochten zij samenwerking met de
Goudse boekverkoper Hanso Leemstra van Buma, die het Bericht van intekening op
een uitmuntend werk getijteid: Reis door de departementen van Frankrijk liet
drukken, ongetwijfeld inspringend op de belangstelling voor Franse zaken in de ja-
ren '90 van de achttiende eeuw. Men kon intekenen op het werk, dat in afleverin
gen zou verschijnen, en "...ieder no. zal niet anders dan om contant geld afgele
verd, en dus het volgende niet afgegeven worden, alvooren het voorige voldaan is."
De achterkant van de prospectus laat een lange lijst zien van 'correspondenten' in den
lande bij wie men kon inschrijven en bij wie het eerste nummer van het werk ter inzage
lag. Blijkbaar was er genoeg belangstelling, want in de jaren 1795 en 1796 versche
nen de deeltjes met de door Brion en zijn zoon gegraveerde kaarten en illustraties.10
Leemstra van Buma was niet de enige boekverkoper of drukker die intekening een
handig instrument vond om de belangstelling voor een uitgave te peilen, om zo ver
zekerd te zijn van een bepaalde afname en niet het risico te lopen met een groot
deel van een editie te blijven zitten. Ook Wouter Verblaauw, een andere Goudse
drukker/boekverkoper, maakte van deze strategie gebruik. In de jaren '80 van de
achttiende eeuw verscheen bij hem een Plan van intekening, en proeve eener over
zetting van Temora, een heldendicht in agt zangen, in de Caiedonische of Gallische
taai, door Ossian opgesteid: naar't Fransch van den heer Marquis de St. Si
mon.11 Deze Ossian, een zogenaamde Keltische bard, was geheel en al ontsproten
aan het fantasierijke brein van de Schot James Macpherson, die de komedie jaren
lang volhield en die heel literair Engeland verdeelde in hen die wel en hen die niet
geloofden in de echtheid van het 'gevonden' manuscript.12
8 Bijvoorbeeld de editie uit 1699: SAMH: 502 A 220
9 Zie ook: J.D. Lafeber, "De ontsnapping uit het tuchthuis van Gouda door Pieter van Brakel,
boomkweker uit Boskoop", in: De Schatkamer (1992) 72-96. SAMH: 1140 A 31.
10 Een exemplaar van het werk zelf en een exemplaar van het Bericht van intekening zijn te
vinden in de Universiteitsbibliotheek Leiden (1488 G 14).
11 Het enige exemplaar van deze prospectus is te vinden in de Koninklijke Bibliotheek, Den
Haag (459 C 9).
12 Zie hoofdstuk 2 in Joseph Rosenblum, Practice to Deceive: The amazing stories of literary
forgery's most notorious practitioners, 2000.
