Verwerving van eeuwen heerlijkheidsarchief van
Zevenhuizen
Adri den Boer
Aandacht in 1982
44
In 1982 correspondeerde dr IC. Kort, chartermeester van het Algemeen Rijksarchief,
met notaris Jac. Bos om het heerlijkheidsarchief van Zevenhuizen op te sporen. Om
dat er sprake was van vroegere schenkingen van de ambachtsheer of -vrouwe aan de
zondagsschool wendde Bos zich tot voormalig leidster mevr. Merbis daarvan.
"Zij weet zich daaromtrent nog veel te herinneren. De ambachtsvrouwe was mevr.
Roepius (of Roupius?) van Zevenhuizen. Zij woonde in Parijs en gaf tot 1940 eik
jaar een gift. Voordien woonde zij óf in Zevenhuizen óf in een nabij gelegen plaats.
Inleiding
De stichtingen Oud Zevenhuizen-Moerkapelle en Vrienden van Archief Librije
kochten recent het archief van de ambachtsheerlijkheid Zevenhuizen en schenken
dat op 30 oktober 2009 aan het streekarchief Midden-Holland.
Een ambachtsheerlijkheid, kortweg de voorganger van de Hollandse plattelandsge
meente, was privaat eigendom van een ambachtsheer of -vrouwe.1 De eigenaar had
recht op heffingen en ook bestuur en wetgeving behoorden tot de competenties, al
werd de uitvoering overgelaten aan een door hem of haar benoemde schout. Waren
de eigenaren aanvankelijk edellieden, later werden de ambachtsheerlijkheden ge
kocht door rijke burgers of steden. Kocht bijvoorbeeld de stad Rotterdam de heer
lijkheden Moordrecht en Moerkapelle en de stad Gouda de heerlijkheid Nieuwerkerk,
de heerlijkheid Zevenhuizen bleef particulier bezit. In 1707 overwoog de stad Rot
terdam wel om het ambacht Zevenhuizen te kopen, maar het was te duur.2 Over
wie de eigenaren deels wèl waren is eerder gepubliceerd door C. Hoek3. Op lokaal
niveau gebeurde dit ook door Ooms en hij vermeldde dat de laatste vrouwe M.
Roepius-Aub in 1946 te Parijs overleed.4
Na de grondwet van 1848 stelden de rechten weinig meer voor (al bleef het colla-
tierecht bij de benoeming van predikanten bijvoorbeeld nog bestaan). Doorgaans
werden heerlijkheden door particulieren met hun archieven verkocht, steden als
Gouda behielden echter hun archief als ambachtsheer ook na verkoop van de (uit
geklede) heerlijkheden in 1848.5 In het laatste geval bleven ze dan o publiek be
waard!
1 Zie www.herenvanholland.nl.
2 W. Paul, Zevenhuizen te koop, in: Verleden Tijdschrift (verder: VT) 43, 1995
3 C. Hoek, Repertorium op de lenen van de hofstad Egmond in Delfland, Schieland, Putten en
LJsselmonde, in: Ons Voorgeslacht 1976, p. 113-116
4 J. Ooms, Heeren van Sevenhuysen, deel I, II en II: in VT 40, 42 en 43,1995
5 SAMH, OA Gouda bavat bijv, in inv.nrs. 4095-4171 het archief van burgemeesters als am
bachtsheren van Nieuwerkerk en Capelle vanaf 1340.
