De 'schutters-oorkonde' na de Zoen van Delft
60
Filips van Bourgondië had enkele decennia later sowieso geen probleem meer met
de door Jacoba verleende voorrechten. Uit het jaar 1456 stamt namelijk een oor
konde die refereert aan Jacoba's gift aan de schutterij van 1428. Hiervan staat ver
meld: "Akte waarbij Filips van Bourgondië de beloning van de voetboogschutters
verhoogt, 1456. -- 1 charter."44
Wat was er namelijk gebeurd? Gouda had het op een gegeven moment noodzake
lijk gevonden dat er meer schutters zouden komen, honderd in plaats van tachtig,
ter verdediging van de stad. Daarom vroeg het stadsbestuur Filips nu om de uitke
ring aan de schutterij dienovereenkomstig te verhogen. Uit de oorkonde blijkt dat
Filips de argumentatie voor de verhoging van het aantal voetboogschutters accep
teerde, en de uitkering van tachtig reigers, die blijkbaar nog steeds gold, verhoogde
naar honderd.
Op 3 augustus 1428 beloofde Filips de Goede bij zijn aantreden als landsheer dat hij
alle privileges die Gouda heeft gekregen van de graven van Holland tot en met Wil
lem VI, zou respecteren.40 Het valt op dat voorrechten die Jacoba eventueel gege
ven heeft, blijkbaar hierbuiten vallen. De oorkondes van mei en juni 1428 hadden
dus eigenlijk geen waarde meer. Mocht Jacoba een 'verzekering' hebben willen ver
schaffen, dan leek die opzet mislukt.
Op 15 augustus liet Filips wéér een oorkonde opstellen, waarin hij nu Gouda beloof
de dat hij niet weer de wet zou verzetten tegen haar privileges.41 Wat betekende
dit? Blijkbaar was de stad in verweer gekomen tegen een beschikking van de nieu
we landsheer, en met succes. Oudewater kreeg op die dag van Filips dezelfde toe
zegging, dus daar zal iets soortgelijks hebben gespeeld.42 Heeft de zinsnede "de wet
verzetten" direct betrekking op de privileges die genoemd worden in de oorkondes
van mei en juni 1428?
Er was iets anders aan de hand. Meestal betekent "de wet verzetten" in een stad
het veranderen van haar bestuur, en dat was ook gebeurd in Gouda, en ik vermoed
tevens in Oudewater, al heb ik dat verder niet gecontroleerd. Filips had namelijk
enkele dagen na zijn belofte van 3 augustus alle burgemeesters en schepenen van
Gouda vervangen. Dat was echter niet conform de stadsrechten, die aangaven dat
zo'n bestuurswijziging alleen op 6 januari mocht plaatsvinden. Toen Gouda protes
teerde - tegen de vervanging van de bestuurders, niet tegen het mogelijk ongeldig
zijn van andere privileges - wilde Filips op 15 augustus alleen beloven dat de
machtswisseling een eenmalige zaak zou zijn. De nieuwe stadsbestuurders zouden
pas weer op 6 januari 1429 voor vervanging in aanmerking komen.43
40 SAMH, OAG, inv.nr. 350; Frans van Mieris, Groot charterboek der graaven van Holland, van Zee
land en heeren van Vriesland, 4 delen (Leiden 1754-1755), deel IV, 926-927
41 SAMH, OAG, inv.nr. 367; Van Mieris, IV, 934
42 Van Mieris, IV, 933
43 Abels e.a. (red.), Duizendjaar, 64-65
44 Digitale versie van de inventaris van SAMH, OAG, bij inv.nr. 2688. Voor een afschrift van het stuk
zie hierna.
