75
Niet alle kloostergebouwen en kloostergrond kregen een openbare bestemming. De
overige werden verhuurd of verkocht. In Gouda koos de magistraat meestal voor de
verkoop. Door de verkoop van de percelen kwam er bouwgrond vrij op toplocaties
in Gouda. Vele hectaren stedelijke ruimte gingen binnen dertig jaar over in seculiere
handen. Wat waren de voorwaarden van de verkoop? Wie kochten de percelen?
Waar ging de opbrengst van dit geld naar toe? Vreemd genoeg zwijgt de literatuur
over deze definitieve fase in het stervensproces van de Goudse kloosters. Er wordt
zo onterecht voorbijgegaan aan de mogelijkheid om Gouda op de vooravond van de
17e eeuw beter te leren kennen. En dat is hard nodig. Bij het aanbreken van de
Gouden Eeuw was Gouda namelijk een vernieuwde stad. Een studie van de ver
koopakten is daarom op zijn plaats.
De verkoopakten van de Goudse kloosterpercelen zijn terug te vinden in het Gouds
Archief en wel in het eerste Vercoop-boek vander Stede goeden. Dit boek valt in de
reeks Verhuyr en vercoopboeken der stadt Gouda en betreft de periode 1571-1606.
In dit artikel zal naar dit werk verwezen worden via 'GA Gouda, Verhuyr en ver
coopboeken der stadt Gouda, inv. nr. 544', met verdere vermelding van de folio's.
Het boek is een samenvoeging van twee delen. Het eerste, voorste deel lijkt later te
zijn toegevoegd en kent de nummering 1-38. De informatie die van belang is voor
dit onderzoek staat geheel in het tweede deel, dat nummert van 39-258 en 1-219.
Deze laatstgenoemde nummering lijkt de oudste en wordt daarom in de noten aan
gehouden. De plaatsing van deze nummers op de folio's is rechtsboven. Het boek
bevat een index, waardoor de gezochte informatie redelijk snel te vinden is. Het
tweede Vercoop-boek in de reeks draagt het inventarisnummer 545 en beslaat de
periode 1607-1622. In de index van dit boek staan ook steekwoorden die voor dit
onderzoek relevant lijken te zijn. Het betreft hier echter vooral latere verhuur van
voormalige kloostergrond. Ook correspondeert de nummering in de index niet altijd
met de folio's in het boek, waardoor het zoeken naar verkopingen lastig is. De ge
gevens uit dit boek zijn daarom om praktische redenen in dit onderzoek buiten be
schouwing gelaten.
Aan dit onderzoek liggen de verkoopakten van 76 Goudse kloosterpercelen en
kloostergebouwen ten grondslag. Een schematische weergave van de belangrijkste
inhoud van de akten vindt u in tabel 1 in de bijlage (zie pag. Vrijwel alle Goudse
kloosters en kapellen zijn in deze lijst vertegenwoordigd. De namen van de hoogste
bieder en die van de uiteindelijke koper geven inzicht in de samenstelling van de
groep belangstellenden voor de vrijgekomen stadsgrond. De namen van deze be
langstellenden zijn vergeleken met die van de leden van het Goudse stadsbestuur
van 1572 tot 1605, waarna een balans is opgemaakt over het aandeel stadsbe
stuurders tussen de belangstellenden. In het onderzoek zijn verder alle andere ge
gevens uit de verkoopakten meegenomen die meer licht werpen op de gang van
zaken tijdens de verkoop, het profiel van de kopers en de nieuwe stadsinrichting.
De 76 verkochte percelen vormen een grote groep. Toch ontbreken er hier nog en
kele verkochte kloosterpercelen. Gedurende het onderzoek groeide het aantal data
gestaag. Vanwege de beschikbare hoeveelheid tijd is besloten het onderzoek bij de
ze 76 percelen te laten. Voor zover nu duidelijk is zijn enkele verkochte erven van
het Regulieren- en Ag nietenconvent in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten,
