22
Bovendien is vermeld in welk archief de krantjes onder meer te vinden zijn. Vanwe
ge de lengte van de tabellen zijn ze als bijlage toegevoegd.
Is het boek dan te vroeg verschenen? Nee, toch niet. Zoals rimpelingen in het water
pas ontstaan na het vallen van de steen, zo konden deze reacties alleen maar ge
geven worden na het verschijnen van het boek.
Graf van Bernard IJzerdraat, de leider der
Geuzen, op de Erebegraafplaats Loenen
3 De SD was een Duitse spionagedienst met opsporingsbevoegdheid.
4 Uitspraak van Kees van der Matten, aangehaald in de toespraak van mr. H. del Canho bij de
uitreiking van de onderscheiding van Yad Vashem op 24 juni 1998
5 Amsterdam, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), archief Redactie Ge
denkboek Oranjehotel toegang 197b inv.nr. a-h; daarin de brief van B. Kijkuit aan E.P. Weber,
d.d. 7 september 1946
'Onrecht, dat kunnen wij niet verdragen...
Toen Kees van der Matten in het najaar van 1944 's avonds bij de familie De Kool in
Stolwijkersluis aanbelde, had hij al een verzetsgeschiedenis in Dordrecht achter de
rug. In feite was hij een gearresteerde, maar ontsnapte onderduiker, op de vlucht
voor de gevreesde Duitse Sicherheitsdienst (SD).3 Wie was deze man, die ondanks
zijn vele verzetsdaden in verschillende delen van Zuid-Holland, nauwelijks sporen
heeft achtergelaten in archieven?
Begin 1940 woonde de jonge onderwijzer Cornelis van der Matten met zijn vrouw
Mies Kijkuit en hun pasgeboren dochtertje in Dordrecht, dichtbij de nieuwe brug over
de Oude Maas. Toen kwam op 14 mei het terreurbombardement op Rotterdam, ge
volgd door de ondertekening van de capitulatie in Rijsoord, een dorp halverwege Dor
drecht en Rotterdam. Daar, in de Christelijke school, had de bezetter zijn hoofdkwar
tier gevestigd. In de wijde omgeving maakten die gebeurtenissen op velen diepe in
druk, ook bij Kees en Mies van der Matten en hun familie. Gevoelens van verzet ont
waakten. 'Wat hier gebeurde, is schandelijk onrecht, wij kunnen deze onrechtvaardig
heden niet verdragen', zouden zij later zeggen.4 En via familie en vrienden, kerk en
school verspreidde zich een golf van opstandigheid. De gebroeders Leendert en Wil
lem Keesmaat uit Rotterdam en Dordrecht en de jongste zwager van Van der Matten,
Bas Kijkuit uit Zwijndrecht, werden aangestoken door het vuur van de Geuzen, geleid
door Bernard IJzerdraat. Velen van deze verzetsstrijders van het eerste uur werden in
november en december 1940 door verraad opgepakt en in de gevangenis van Sche-
veningen vastgezet. Vijftien Geuzen en nog
drie deelnemers aan de grote staking op 25
februari 1941 (de 'Februaristaking') stonden
op 13 maart 1941 voor het vuurpeloton bij
Waalsdorp: 'de Achttien Doden'.
Bas Kijkuit ontsnapte aan de doodstraf. 'Ge
lukkig wist de SD geen andere namen van
onze groep in Zwijndrecht, alleen ik ben ge
arresteerd.'5 Volgens het familieverhaal be
hoorde Van der Matten al vroeg tot een ver
zetsgroep in Dordrecht, mogelijk was het die
van Wim Keesmaat.
