Cornells van Zuudoert, kastelein van Gouda (f1474)
en het kasteel te Gouda
Bart Ibelings
1
Cornells van Suytoort of Zuudoert, zoals hij zelf ondertekent (en nog in vele andere
schrijfvarianten is te vinden), is in de Goudse geschiedenis bekend als ‘stedehouder’
ofwel plaatsvervanger van de kastelein: kasteelheer of slotvoogd in de betekenis
van militair-gouverneur in grafelijke dienst. Hij was dat eerst voor Jean van Crèqui,
heer van Canaples (in België) in de periode 15-7-1468 tot diens dood op 7-9-1472,
en daarna voor Charles van Crèvecuer (ook uit België) van 8-5-1473 tot zijn eigen
dood begin 1474.1 Deze adellijke lieden hadden slechts in naam het ambt verkre
gen, de daadwerkelijke uitvoering lieten ze over aan Cornells van Zuudoert.
In het onderstaande volgen in het eerste deel gegevens over hemzelf en zijn fami
lie. Een tweede deel handelt over het kasteel: zijn woonplaats.
Familiegegevens
De familienaam Zuidoord moet verband houden met de gelijknamige plaats. De
heerlijkheid Oud- en Nieuw-Zuidoord lag onder Zuidland op Voorne-Putten. In 1470
had Cornells driekwart van Zuidoord in bezit.2 In 1497 blijkt Govert, zoon van Cor
nells, rente schuldig te zijn aan het St. Margaretaconvent te Gouda, gevestigd op
een stuk land in Westenrijk. Dat ligt bij Abbenbroek naast Zuidland.3 Het is bijna te
veel toeval dat de in Gouda bekende familie Sonderdanck in 1424 al grond bezat in
Westenrijk, in dat jaar door de kinderen van mr. Godevaert aan de Goudse Heilige
Geest geschonken.4
1 M.J. van Gent, Pertijeüjke saken. Hoeken en Kabeljauwen in het Bourgondisch-Oostenrijkse tijd
perk (1994) (HHR dl. 22) p. 476. M.J. van Gent, ‘Rumoer in de rekeningen. Hoeken en Kabeljau
wen in de stadsrekeningen van Gouda, 1467-1482’, Tidinge van die GoudeïS (1998) p. 5-32: p. 9
2 J.G. Kruisheer, OHZdl. II nr. 696 p. 324: aantekeningen bij origineel; vgl. C. Kort, Rep.
lenen hofstede Putten, Ons Voorgeslacht 34 (1979) nr. 170: daar als gelegen tussen Schol-
vliet en Beeninge (met in 1474 de aantekening: 261/a gemet 2 lijn 25 roeden vrijland, 16 ge-
met 1 lijn onvrij land; een derde van 6 blokken tienden in Zuidoord, van 2 blokken tienden in
de Rode Ree en van 11/z blok tienden in het Volgerland; een vierde van de lamtienden; een
vierde van een gors, strekkend van Oudenhoorn tot Velgersdijk, alles tezamen jaarlijks ver
pacht voor 531 bourgondische schilden van 13 st. het stuk, maakt 371 pond 14 st., belast met
150 pond jaarlijks voor Margaretha van Zuidoord, wonend in Henegouwen, zijn oude tante te
Utrecht met 24 pond jaarlijks en zijn zuster te Gouda met 22 pond 8 st., blijft 175 pond 6 st.);
twee derde tussen Scholvliet en Westerleek (1276: gelegen aan het Haringvliet), een vierde
van de tiende in Drenkwaard (1474: jaarlijks 5 heren pond waardig).
3 SAMH, Goudse Kloosters (ac. 0091) regest nr. 722, door Taal onjuist in Zeeuws-Vlaanderen
gesitueerd (sub NB 3)
4 SAMH, Weeshuis Gouda (ac. 0076) regest nr. 653, vgl. ook inv.nr. 569: legger 1554-1585
f. 42: grond in Westenrijck ‘subject de fundatie van mr. lan Sonderdanck’, het blijkt bestemd
voor de memorie van mr. Jan Sonderdanck en de vrouw van mr. Godevaert en een jaarlijkse
deling van linnen aan de armen.
