65
Zij verplichten zich om in verband met dat overlijden een aantal zaken in acht te
nemen. In de opsomming van acties stuit men op de volgende zin:
En de voirt so sei men hem twewerf tsiaers een memori doen mit een vigheii
ende een misse van requiem ten e wig hen daghen ende op eicke dach van dese twe
sei eicke conventuaei hebben een scoenbroeken.
Verder zal men voor hem tweemaal per jaar een herdenkingsdienst vieren, be
staande uit een wake en een mis van requiem ten eeuwigen dage en op elk van de
ze twee dagen zal elke kloosterling krijgen een
Ja, wat krijgt elke kloosterling eigenlijk op die dagen? De vertaling van 'scoenbroeken'
in 'een schone broek' lijkt redelijk acceptabel in onze tijd. Dat zou betekenen dat on
der andere op Roemers sterfdag, in april, de vrouwen een schone broek krijgen. Een
opmerkelijke verplichting, die toch wat vragen opriep en daardoor ook Jan Willem
Klein ter ore kwam. Hij wierp een geheel nieuw licht op deze jaarlijkse gift aan de
nonnen: "Ik denk niet dat dit dezelfde betekenis heeft als het moderne'broek', want
vrouwen droegen geen broek en de onderbroek voor vrouwen kwam pas in de 17e
eeuw in gebruik. Ik denk dat het hier één van de zeldzamere betekenissen heeft."
Maar daarmee wisten we nog niet wat het wél was. Er zijn twee mogelijkheden die
hoog scoren: 'Broeke' kan de betekenis hebben van 'het dikste gedeelte aan de billen
of achterpoten' van koeien of paarden. Het kunnen echter ook ook 'kousen' zijn, been-
bekleding. 'Schoenbroeken' als samenstelling was nog nergens te vinden, maar dat zou
den dan een soort kousen kunnen zijn geweest met een meegevormde voet eraan.
Beide oplossingen maken het verhaal toch een stuk plausibeler. Het moge duidelijk
zijn dat we in het vervolg dergelijke - overigens niet onaardige - vergissingen willen
voorkomen en dat kan alleen maar door ter zake kundige Neerlandici in te schake
len. Gelukkig zijn die deskundigen binnen GOS aanwezig en zij hebben zich bereid
verklaard om zitting te nemen in een Interpretatiecommissie. Zo kunnen ze ons al in
een vroeg stadium behoeden voor misinterpretaties.
En de nonnen? Die hebben ongetwijfeld nog jarenlang teruggedacht aan de overle
den slotheer, onder het genot van een lekkere biefstuk of met nieuwe warme kou
sen aan hun benen. Wie het weet mag het zeggen.
Elisabeth Venseiaar
Geslaagde SVAL-excursie naar Artis Bibliotheek
Op 9 oktober organiseerde de secretaris van de Stichting Vrienden van Archief en
Librije voor de donateurs een excursie naar de Artis-Bibliotheek in Amsterdam. Artis
werd in 1838 geopend als wetenschappelijk dierenpark: levende dieren in de tuin,
de dode in 't museum en de wetenschap in de bibliotheek. De laatste is nog steeds
een belangrijke bron voor onderzoekers en wetenschappers. Natura Artis Magistra
(de natuur is de leermeesteres van de kunst) was een initiatief van onder meer Ge
rardus Westerman, wiens portretbuste in zicht bleef.
Er werd aan de donateurs professioneel toelichting gegeven bij een natuurhistori
sche boekselectie met afbeeldingen 'naar het leven' door de conservator en tot slot
door een bioloog. Het betrof niet alleen gedrukte boeken en met de hand inge
kleurde afbeeldingen, maar ook oorspronkelijke tekeningen en aquarellen. Histori
cus en boekwetenschapper drs Hans Mulder (1961) is sinds 2011 conservator van
de Artis-Bibliotheek bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.
