Het drukkersmerk van Leeu
34
Geïnspireerd door de publicatie van Rudy heb ik getracht de houtsnedenproductie
te localiseren bij de Goudse Birgitten. Ik heb er vrij veel woorden aan besteed. Er
zijn argumenten die ervoor pleiten. Maar ze zijn niet zwaarwegend genoeg om
doorslaggevend te zijn. We moeten naar alternatieven zoeken. Automatisch kom
je dan uit bij de Collatiebroeders, die hogere ogen gooien om vereenzelvigd te
worden met een dergelijk productiecentrum. De Collatiebroeders voldoen beter
aan de voorwaarden dan de Birgitten omdat zij van oudsher bezig geweest zijn
met (commerciële) boekproductie; veel meer dan de Birgitten, waarvan in feite
maar één handschrift overgeleverd is dat aan hen toegeschreven kan worden. De
Collatiebroeders namen bovendien de drukkersactiviteiten over toen Gheraert
Leeu naar Antwerpen verhuisd was. Ook zijn er overeenkomsten tussen het ge
dachtegoed van de Collatiebroeders in hun collaties en dat van Leeu, zoals dat
naar voren komt in zijn vernieuwende literatuur voor de burgerij. Ik geef hen de
meeste kans.
Maar we kunnen natuurlijk ook niet de particuliere ambachtslieden, de ‘zzp-ers’, uit
sluiten. Het is denkbaar dat alle drie de gegadigden een rol gespeeld hebben; dat
zowel de Birgitten, als de Collatiebroeders, als particuliere ambachtslieden houtsne
den hebben gemaakt voor de boekproductie, of twee van de drie partijen. We zullen
het wellicht nooit met zekerheid weten.
Wat ik hiermee heb laten zien is hoe onderzoek werkt. Geïnspireerd door een publi
catie krijg je een idee of een opvatting die een en ander zou kunnen verklaren. Dat
probeer je uit te zoeken. Op de zoektocht naar bewijzen voor die verklaring denk je
soms dicht bij een antwoord te zijn, maar dat blijkt het toch net niet te zijn. Dan ga
je op zoek naar een alternatief. Soms past dat alternatief minder goed in het plaatje
dan het eerste denkbeeld, maar soms past het er beter in. In het beste geval ver
klaren de antwoorden onomstotelijk dat wat je wilt aantonen.
In dit onderhavige geval zijn we er niet uitgekomen. Meer dan suggesties heb ik
niet kunnen geven. Maar het plezier van het uitdenken en uitzoeken was er niet
minder om.
