Twispraec der creaturen hertaald
Kees Plaizier (werkgroep Twispraec)
2
Inleiding
In januari 2012 startte een werkgroep met het transcriberen en hertalen van het in
1481 door Gheraert Leeu gedrukte werk Twispraec der creaturen, een verzameling
van honderdtweeëntwintig moralistische dialogen. Een exemplaar van dit werk be
vindt zich in de Goudse Librije.1
Leeu heeft de dialogen achtmaal uitgegeven. In 1480 verscheen de eerste Latijnse
druk onder de titel Dyaiogus creaturarum) In 1482 verscheen ook een Franse
druk.3 Alle drukken zijn voorzien van houtsneden van een onbekende meester. De
auteur van het oorspronkelijke Latijnse handschrift is onbekend, evenals de verta
lers van de Middelnederlandse en Franse druk.
De werkgroep kwam tot stand op initiatief van Dorien Pors en Thea van Wordragen
van het Historisch Platform Gouda en bestond uit goudologen die behalve de basis
cursus ook de vervolgcursus 'De Goudse Librije en de Goudse boekdrukkunst' had
den gevolgd. Tijdens die cursus hadden ze al geoefend met een dialoog uit Twi
spraec onder leiding van Jan Willem Klein, neerlandicus en voormalig beheerder van
de bibliotheek van het Streekarchief Midden-Holland in Gouda.
De groep kende een wisselende samenstelling. In de eerste jaren bestond hij uit
zeven personen, later uit vijf. Dorien Pors is in 2014 helaas overleden. Vier goudo
logen zijn vanaf het begin tot en met de voltooiing bij transcriptie en hertaling be
trokken geweest. De werkgroep kwam eenmaal in de veertien dagen bijeen om de
thuis voorbereide pagina's te bespreken en om tot een voor ieder aanvaardbaar re
sultaat te komen.
In 2015 verscheen een door Hans Rijns gemaakte transcriptie op internet.4 Hij ge
bruikte een exemplaar van Twispraec uit de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.5
De werkgroep heeft haar transcriptie onafhankelijk van deze publicatie voortgezet.
Transcriptie en hertaling zijn inmiddels gepubliceerd op de website van 'Gouda op
Schrift', een werkgroep die ressorteert onder de Stichting Vrienden van Archief en
Librije. Zij richt zich op het ontsluiten van vroege handschriften en publicaties over
en uit Gouda. De originele tekst van het boek is als bladerboek opgenomen.
Transcriptie en hertaling zijn naast elkaar gezet met de uit het boek afkomstige
houtsneden.
1 Anoniem, Dyaiogus creaturarum dat is Twispraec der creaturen (Gouda 1481) Gouda SAMH Col
lectie Librije depot 2306 E 3
2 Zie Early European Books (gratis toegang): eeb.chadwyck.co.uk (10-10-2018)
3 Zie https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k70057c/f2.image (10-10-2018)
4 https://www.dbnl.org/tekst/leeu002diag02_01/colofon.php (10-10-2018)
5 Anoniem, Dyaiogus creaturarum dat is Twispraec der creaturen (Gouda 1481) Den Haag KB depot
170 E 26
