TREIZIEME VITRE.
DERTIENDE GLAS.
Voorbeeld van een tekstblad
19
Kuyk en fut Ie
Regitre mortuaire
dr il n’y a rien en
ixante que l’Abbé
r eet te Ti-
>oit,natif
T N dit Glas word ons op eene konftigc en uitvoerige wyze
I verbeeldde Gelchiedenis die de Evangelift Lukas ver-
haald in zyn heilig Evangelium aan het tweede Hoofd-
ftukhet een en veertigfte en eenige volgende vaarzenna-
mentlyk.hoe Jesus Christus, de eeuwige'Zone Gods,als de
tegenbeeldige Schecbuianaauwlyks twaalf jaren oud in
den Tempel van zyn vleeich woonendcdc Hcerlykheid van
den tweeden Tempel met zync Goddelyke Leere vervulde.
De ontzetting der Joodlchc Lcermeeftercn(fchoon de Wet
op de zoomen hunner kleedercn dragende) in welkers midden
hy hier zit, kan men uit alle de weezentrekken, als aandoe
ningen der ziele,en niterlyke gebcerden merkclyk gewaar wor
den want zommige ziet men vol verbaaftheid malkanderen
aanzien; en andere de grecrigheid in het nafpeuren der voor
zeggingen van Mozes en de Prophctcnals ten oogen uitftraa-
len. Ondertuflchen niet genoeg bevattende het geen hier van
den Leeraar der Gerechtigheid vervuld wierd: dat genade op
zyne lippen was uitgeftorr, en dat hy van zynen Vader ge-
zalft was met vreugden oly boven zync medegenoten.
In c verfchiet komen Joseph en Mariazyne gezeegende
Moeder die reets eene dagreize (de dagen des Paafchfccfts
voleind zynde) op weg naar Nazareth gevorderd warencn
hem onder de maagen noch bekenden vindende, wederkeer
den naar Jeruzalem ,daar zy hem, na drie dagen gezogt te heb
ben vonden in den Tempel onder de Joodfche Schriftgeleer
den ernftig boven zync jaaren bezig in de dingen zynes Hcmcl-
fchen Vaders.
In het onderfte gedeelte van het Glaslegt de Abt -vanMa-
r'tentuaard met het Koor-kleed, de witte Albe cn Tunica om
hangen den Harderlyken Staf in zynen armen den Ring aan
zynen vinger (al het welke tekenen zyn van Hoogheidmaar
aan weinig Abdyen vergund) knielende voor eenen Lejfenaar,
overdekt door een kleedwaar op een ope Boek legtnevens
hem op een fluweel kuflèn ftaat zyne Myterachter hem dc
Heilige Petrus als zyn Patroon met het gewoone kenteken des
Sleutels in zyne regter hand, en voor hem de Moeder-maagd
aan wie deze Abdy was toegewydzittende op een verheven
Geftoelte met het Kindeken op haaren ichoot. Boven haar ziet
men een cierlyk bewerkt Gordyn dat met grootfche ploojen
achter haar nederhangt, en onder haar het gekroonde Wapen-
fchild vanKuyk, zynde ook dat der Abdye, te weten, drie, twee,en
drie roode Meerlen of vogelen zonder klaauwtjes op een zilver
veld tuflehen twee roode balken. Deze Abt, Petrus vanZuyren
genaamt.die waarfchynelyk van Gouda afkomftig was, beftier-
de dit Kloofter van Marienwaard van het jaar vyftien honderd
agt en veertig tot het jaar vyftien honderd zeventig of een en
zeventig. Her was een der eerfte in dit Land van de Norber-
tyner Ordegeleegen tuflehen de Waal en den Ryn en nam
zynen oorfprong in het jaar elf honderd agt en twintig(taan
de de tyd dat Andries van Kuyk Biflchop van Uytrecht was,
wiens toezicht en gaaven oorzaak tot het wapen hebben ge
geven ten zy men als Grondvefter erkende Graaf Herman
van Kuyk volgens den inhoud van zeker Dood boek dezer
Abdye, ’t geen echter te zaamen beftaan kan. In het jaar vyf
tien honderd cn zeftig deed deze voornoemde Abt Petrus van
Zsryren de Cartons voor dit glas door den groten Schilder cn
ArchiteA Lambert van Hoort van Amersfoort tekenenen den
Uytrechtfchen Dirk van Zyl, konftig Glas-fchryver, te zyner
gedachteniflc Ichilderen. Zyn ZinipreukTirtus per arum-
nasi de Deugd door zivaaren Arbeid, ftaat onder hem, en aan
de regter zyde van ’t Glas, de Herderlyke Staf, daar vier Ge-
flacht-wapens by nederdaalen, die door den Myter als met ee-
nen Helm gedekt worden; welke Wapens waarfchynelyk die
van zynen Vader- en Mocderlyken Groot-vader en Groot
moeder zyn wier couleuren hier onderfcheidenrlyk te zien,
maar waar van de naamen niet tot onze kenniflè gekomen zyn.
Konftkenners oordeelen dit ftuk geenzins het minfte van
onze Kerk-konft te zynmaar van den verheven frnaakzo
wegens de lieffelyke en eenvoudige bevalligheid in het Kinde
ken, als in alle de andere fchoone ftanden, vreemde hulzels,
heerlykc zamenftelling en natuurlyke en breedgeplooide lake
nen gelyk de vermaarde Schilder en grote Graveerder Hen
drik Goltftus, deze glazen met veel naauwkeurigheid befchou-
wende betuigdedat dit glas boven alle hem by uitne-
mentheid behaagde. Een heerlyk en konftig Gebouw met
z.yne trotlche pylaarshooggewelfde boogen balufters en
verdere cieradenverbeeldende den tweeden Tempel door
Zerubabelden zoonc Sealthielsgebouwddoet ons oog
ruim en breed door zyne Galleryen weidenen van lievcrleede
in een flaauw verfchiet cn doorzicht zagjes eindigen,
f^Ette Vitre reprêfente un Tableau Jupcrbe dr aebevé de
l'Hiftoire que St. Luc r aparte dans le Chapitre IL ver-
fet 41. dr fuivans de fon Evangile; favoir fféfus-Cbriff
le Ft Is éternel de Die» dr le vrai Antitype du Schéchina, qui
diant ct-peine babi té pendant douze ans le Temple defa Chair
remplit de gloire le Temple de fférufalem par Ja divine Jagejfe.
Les attitudes, l’air dr les traits des vifages ainfi que les gejles
extérieurs des Dofleurs Juifsqui portent la Loi écriie Jur les
bords de lews habitsau milieu desquels l’Enfant fféfus efl affts
expriment parfaitement leur extréme Jurprife, dr les diverfes
pajftons dont ils font agitez. Hy en a qui témoignent leur éton-
nement.en(e regardant réciproquementtandis-que dautres fort
apliquez a la recherche des predictions de Molje dr des Pro
phete;laifent voir dans leursyeux l’ar deur qtu les anime inté-
ricurement. Ils ne pouvoient comprendre que tout ce quits vo-
ioient dr entendotentfut l’accompliJJement de la prophetic faite
touchant le Prédicateur de la ffu(lice ,dont les livres découloicnt
de grace, dr qui avoit été oint par Jon Père d’buile de joie par-
defjus Jes compagnons.
Dans l’éloignement parot fent Jofepbla Vierge mere du
Sauvettr, le(quels, après avoir accompli a Jérufalcm les jours
de la fête de Pdques, marché dé ja une journée pour retour-
ner a Hazarctb, ne trouvant point l'F.nfant Jéjus entre lews pa
rens dr ceux de lew connoifance, revinrent promptement a la
capitale de la fudieoil I’diant chcrché pendant trots jours, ils
le trouv'erent enfin dans le Temple au milieu des Dofaurs Juifs,
travaillant avec zile, dr au-aela de ce que Jon dge Jembloit per-
mettrea l'ouvrage de Jon Père célefie.
Suivant lefiime des Connoifeurscette Piice n'eji pas une des
moindres de nos Titres. On remarque un gollt fubltme, non feule-
ment dans la figure del'Enfant Jefus,rcprejentdavec tons leschar
mes naturels de Jon dgemais aujft dans toutes les autresJoit par
rapart aux belles attitudes dr aux coefures extraordinatresJoit
a Tégardde la compojitiontsr de ^excellent ordre de tout louvrage,
dr Jurtout des fuperbes draperiespeintes a grands pits larges dr
daprès le naturel. Cejl powquoi Henri Goltfiusfameux Pcintre
dr tris-habile Graveur,aiant examini toutes nos Vi tres avec beau-
coup dattention, ne put sempccha- de témoigner qu’il trouvoitcctte
Titre belle par excellence. Un Edifice oil I'art dr la magnificence
font cgalement emploiezvrné de fuperbes colomnesde grands pw-
tiques voutezde baluflrades dr autres décor at ions convenables
reprêfente le Jecond Temple de Jérufalem bdti par Zérubabel
fils de Séalthtel, dr ojfre aux yeux une des plus belles vues par
les galeries qu'on découvre. Cette vue ejl infenfiblement termi-
nêe par une perJpe ftive it jour.
La partie inférieure de la Titre reprêfente l’Abbe de Marien-
isaard en habit de chceur, cn aube dr en tunique, diant la cröjfe
entre les bras, dr fanneau au doigtcomme autant de marques de
Souveraineté ,accordie feulement a un petit nombre dAbbaies. Il
eJi bgenoux devant un fupitre couvert dun tapis, fur lequel Uy a
un livre ouvert. Sa mitre eft a coté de lui ,pofée Jur uncarreau de
velours. Derrière lui on voit St. Pierre fon Patrondiantcomme
a I’ordinairela clef a la maindr devant luila Tierge-mèrea
qui cette Abbdieitoit dédiée, afftfe (ur un fiègeélevé,dr tEnfant
Jéfus fur fesgenoux. On remarque au-deffus d’elle un rideau engui-
fe de dais,d\un travail fort pro prequi fait de beaux pits en def Cen
dant derrière fondos,dr a fespieds les Armes couronnéesz& Kuyk
qui font aujft celles de I'Abbdie;favoir,un Ecudargentcoupé par
deuxfafees de gueuledr chargé en fajee de huit merlettes ou petits
oijeaux fans pattes aufji degueule ,difpofeztrois.deux,trois. Cet
Abbé no mmi Pierre de Zuyrcn.flW probabkment étoit originaire
de Goudagouvernoit le Convent de Marietrwaard depuis mille
cinq-cens quarante-huitjujques en mille cinq-ccns foixante-dix
ou onze. Ce Monaftèrc, un des prémiers Etablijfemens que les Moi
nes de St. Herbert fir ent dans ce Pais, étoit fitué entre le ITaal
dr le Rhyndr fut fondé en mille cent vingt-buit fous IEpi fcopat
dAndré de Kuyk .Eveqtie dUtrechtqui parja protedion dr par
Jes donations donna au Convent occafion de prendre fes Armes.
Il y en a qui prétendent que le Comte Herman de Kuyk e\
Fondateurapuïant lew opinion de certain Regttre mortuaire
de IAbbdie. L'un dr I’autre peut ctre vrai, dr
cela d’tncompatible. Ce fut en mille cinq-cens fob
mentionné, Pierre de Z.uyren,fit defines les Cartons pour
ire par legrand Peintre dr Ar chi te tie Lambert van Noo_.
dAmersfoortqui furent enfuite exécutez par Thierry van Zyl,
très-babile Maifre en cet Artde la Tille dUtrecht. Au-deffus de
fonportrait on litcesmots, Virtus per rcrumnas, LaVertuparles
travaux.^wr étoient fa Devije. On voit encore versie bord droit de
la Titre une Crofele long de laquelle dependent quatre Ecus dAr-
tnes .Jurmontez dune Mitreau lieu de Cajque. Ce Jont-l'a proba-
hlemenl les Armes de fes Aieux paternels mat er nets flazonnées
ainfi qu’on le voit dijlinélement dans l’Eftampe -, mais nous navons
pu déterrer les noms des Families qui les port ole nt.