4
Er werd zo een set in zwart-wit gemaakt door Christoffel Pierson (1631-1714), en
een set in kleur door Arent Lepelaer (1642-1732) en Julius Caesar Boëthius (1698-
1737), om te dienen als een soort schaduwarchief, zodat bij eventuele kleine repa
raties niet telkens de omvangrijke cartons, die even groot zijn als de ramen zelf,
uitgerold hoefden te worden.3 Want naast de praktische noodzaak de ramen in goe
de staat te houden, waren de Goudse ramen al op het eind van de zestiende en in
het begin van de zeventiende eeuw, en ook in de volgende eeuwen, een beziens-
waardige trekpleister voor kunst- en geschiedenisliefhebbers. Juist in Nederland wa
ren door de Hervorming van 1572, oorlogshandelingen, slecht beheer, gebrek aan
interesse, geldgebrek en het verdwijnen van de kennis hoe gebrandschilderd glas
vervaardigd moest worden, nagenoeg in alle oude kerken in de loop der tijden de
gebrandschilderde ramen verloren gegaan.
Eerste toeristische gids
Al in 1639 had de rentmeester van de kerk, Theodorus Gerardi Hopkooper, ten
behoeve van bezoekers een beknopte uitleg over de herkomst en de voorstellingen
in de ramen geschreven. Dit werd de basis voor de oudst bekende gedrukte gids
over deze ramen. Dirk Vermy, 'Geadmitteerd School-houder' te Gouda, schreef het
in 1681, waarbij de teksten door hem in rijm werden opgesteld. Dit eerste Goudse
toeristische gidsje bleek in een behoefte te voorzien, want nog in diezelfde eeuw
volgden er vijf nieuwe drukken.
De achttiende eeuw leverde een groot aantal gidsen op en zelfs uitgaven in het
Frans, Duits en Engels.4 Zij waren de voorgangers van de huidige bij de kerk ver
krijgbare gidsen met een beschrijving van de ramen, met dit verschil, dat die van
tegenwoordig rijk geïllustreerd zijn, in tegenstelling tot de oude gidsjes, die tot in
het midden van de twintigste eeuw niet voorzien waren van afbeeldingen van de
gebrandschilderde ramen.
Prenten voor de 'liefhebberen'
De toenemende interesse van binnen- en buitenlandse bezoekers deed klaarblijke
lijk in de achttiende eeuw de behoefte aan afbeeldingen van de Goudse gebrand
schilderde ramen toenemen. In die tijd was ook de populariteit voor het verzamelen
van prenten enorm toegenomen. Verzamelaars namen ze op in hun kunstkabinetten
en toonden en bewonderden eikaars verzamelingen.
3 H. van Dolder-de Wit, 'De tekeningen op perkament in zwart-wit in kleur', in: Metteken-
stift, burijn en penseel. De prenten- en schilderijencollectie van de St.-Janskerk te Gouda,
Gouda 1998, pp. 21-28. A.A.J. R(ijksen), De glazenschat van de St. Janskerk. [Gouda, 1967]
Uitgave Stichting Fonds Goudse Glazen (mapje fotokaarten gemaakt van de zeventiende- en
achttiende-eeuwse perkamenttekeningen)
4 Dirk Vermy, Beschryvinge en uyt/egginge der Konstrijcke g/asen Binnen de Groote en Heer-
iijcke St. Janskerk tot Gouda. Gouda, Dirck Boekhoven 1681. Heruitgave. Gouda 2012.
P.H.A.M. Abels, 'Goudana. Goudse Glazenuitleggers van papier', in: Tidinge van die Goude,
2007/1, pp. 15-19
