22
De blaffert kon onmogelijk aan deze vereisten voldoen. De invoeging van extra bla
den zou misschien nog wel lukken, maar de veranderingen in de uitbetaalde renten
moesten tussen de gedrukte tekst worden gepriegeld. Voor de herordening van de
hoofdstukken moest hij zelfs helemaal worden verknipt. Zijn kracht werd zijn zwak
te. De eenduidigheid en structuur van de gedrukte tekst impliceerden ook een ge
brek aan flexibiliteit. De dynamiek van de rentemarkt werd de blaffert, vervaardigd
met de modernste technieken die beschikbaar waren, fataal.
De blaffert werd tot 1500 gebruikt en daarna niet meer. Vijf ongebruikte exempla
ren werden tot 1867 bewaard in het Goudse archief. Parallel werd een handge
schreven register opgezet, dat specifiek was ingericht om de uitbetaling van de ren
ten te inventariseren (zie de afbeeldingen op pag. 23; de vermelding van weduwe
Jutte is nu te vinden op f. 35r): achter iedere rentebetaler kan de stand van afbeta
ling per jaar worden ingevuld. Het nieuwe register kreeg de fraaie naam 'flappaert'
mee. Is dat een paragram, verwijzend naar de tabs die de verschillende hoofdstuk
ken markeren, of is het gewoon een verschrijving?
De boekdrukkunst was 'an invention that changed the world', zij maakte het moge-
lijk om een gestandaardiseerde tekst met relatief weinig werk beschikbaar te maken
voor een groot publiek. Werkte het ook voor het maken van een gestandaardiseerd
invulformulier? In sommige gevallen wel, bijvoorbeeld bij de aflaatbrieven, waarbij
een gedrukte tekst al het moeizame schrijfwerk kon vervangen.
Loquatur. Nota eerst te stellen die renten van ons genadichs tshertogen
domeynen, fo. XXI.
Tusschen beyden V bladen ledich,
Daer na de losrenten van der Goude folio primo.
Tusschen beyden VII bladen ledich.
Daer na de lijfrenten van der Goude.
Tusschen XIIII bladen ledich.
Ende dan voort Dordrecht, Rotterdam ende andere naden regjster.^
45 SAMH ASG 1050
46 Voor de ontwikkeling van een gemeenschappelijk systeem van financiële rekenschap, zie:
R. Stein, De hertog en zijn Staten. De eenwording van de Bourgondische Nederlanden, ca.
1380-1480 (Hilversum 2014) 205-231.
Het eerste woordje 'Loquatur' - hier in afkorting Lo2 - is veelzeggend. Het betekent
zoveel als: 'Dit moet besproken worden.' De afkorting behoorde tot het standaard
repertoire van de meesters van de Rekenkamer, en het is duidelijk dat een profes
sionele accountant van die instelling de blaffert heeft onderzocht.46 De volgende
regels maken duidelijk dat deze weinig ophad met de structuur van het register. Het
deel van de renten dat nu op folio 21 staat moet als eerste komen, daarna het
hoofdstuk waarmee de blaffert nu begint, en tussen de verschillende hoofdstukken
moeten lege pagina's worden ingevoegd, zodat allerlei mutaties kunnen worden
toegevoegd.
