.zilveren vloot?
Broodsanering is symptoom
van minder dienstbetoon
Mammoet bed ri j ven
in agrarische sector
Coöp. Raiffeisenbank
.HEEMSKERK
„heb je wel
gehoord van die
GRASLAND IN
DE KNEL
Industrialisatie tuint ook in
Nederland steeds meer veld
„WAT DOEM WE
METMOEDER”
Middenstand werkt zelf loop naar
het grootbedrijf in de hand
Klant geen koning
2
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN DONDERDAG 19 JULI 1962.
PAGINA 3
7/ilrnvlii
I
I.
Natuurlijk. Daar heeft iedereen van
gehoord. De kranten stonden er vol
van. En de jeugdspaarbankboekjes
lopen er vol van. Met extra premie.
Extra geld voor alle goede dingen
die het leven biedt. Voor Zilvervloot-
sparen kan ieder tussen de 15 en 21
jaar bij onze Bank terecht. En al zijn
uw spaarpenningen klein, uw,,daden
bennen groot" en uw rente zal het
zeker ook zijn.
Oranjelaan 40 Telefoon 2265
PUBLIEK DE DUPE.
AANPASSEN.
Afzet nog niet verstoord
1000 tot 3000 koeien
Dwangpositie
eh
verschrikt overeind.
de thee buiten. Me-
Wordt vervolgd.)
Familieroman
door Maartje Zeidenrijk
HOOFDSTUK 7 - Nr. 16
het feit, dat de beslissing in feite
enkel overleg had plaatsgevonden.
Dorpsstraat 33 Telefoon 2218
1 VLEKVRU
l. door en doob J
mill ^^^hiiII Imftfl11n111ffTtm
calculeerd zijn. Wie dit niet inziet,
zal te laat bemerken, dat agrari
sche produktie zich in economische
zin wezenlijk niet onderscheidt van
de industriële. Alleen de produktie-
vormen en -omstandigheden zijn
anders, maar ook dat is een over
bodige leus, want het spreekt van
zelf, dat ook in de industrie, de
produktiewijze volkomen is aange
past aan de aard van het produkt.
AANGESLOTEN BIJ DE COÖPERATIEVE CENTRALE RAIFFEISEN-BANK TE UTRECHT
de middenstand in ons volksbe-
stel niet kan worden gemist. Maar
dan dient zij zich toch in de eer
ste plaats zelf onmisbaar te ma
ken.
De kwestie van de broodsanering in Waddinxveen is een onpopulaire
zaak. Dat is ons gebleken uit de vele reacties, die wij op ons artikel van
vorige week naar aanleiding van de in augustus van kracht wordende
sanering bij de bezorging van brood van vele zijden ontvingen. Uit deze
reacties bleek ons ook, dat vooral de wijze waarop de sanering tot stand
is gekomen door de consument niet erg aanvaardbaar wordt geacht.
Over het algemeen kan men wel begrip opbrengen voor de moeilijkheden
in het bakkersbedrijf, voornamelijk veroorzaakt door de personeelspro
blemen. Maar vooral de huisvrouwen voelen zich nogal gegriefd over
al was genomen, toen er nog geen
klant zich maar dient te onder
werpen aan wat de branchegeno
ten onderling beslissen.
Natuurlijk de tijden en daarmede
de omstandigheden zijn veran
derd. Het personeel heeft zijn ei
sen en zijn verkorte werktijden;
ook de middenstander heeft
recht op wat meer vrije tijd en
op vakantie; er is gebrek aan vak
bekwaam personeel. Allemaal be
grijpelijke omstandigheden. Maar
het publiek voelt zich van al de
ze omstandigheden dan toch de
dupe en voelt zich niet langer
overtuigd van de service waarop
de middenstand zo prat ging.
Steeds meer wendt men zich daar
om tot de grote magazijnen,
waar van alles te koop is en die
niet gebonden zijn aan vakantie-
sluitingen, zodat zij daardoor
langzamerhand het publiek meer
gemak bezorgen dan de midden-
standszaken kan of wil doen.
Dit is, uiteraard vooral in de gro
tere plaatsen, een verschijnsel
waarvan de middenstand zich wel
licht nog te weinig rekenschap
geeft. De meeste plaatsen brei
den zich nog gestadig uit, de om
zet gaat dus nog altijd goed en
menigeen staat er nog niet bij stil
dat warenhuizen en zelfbedie-
ningszaken steeds meer in trek
komen bij het publiek, ook al is
de bediening daar minder per
soonlijk en ongeintersseerder.
Nu deze zomer weer vele Neder
landers in het buitenland komen
Kleine berichten kunnen, wanneer men ze enige tijd bewaart en vervol
gens rangschikt, wel eens een belangwekkende ontwikkeling aanwijzen.
In Zwitserland schijnt men van plan te zijn de eigen produktie van
slachtpluimvee en eieren te bevestigen door het stichten van enkele
reusachtige fabrieken, waarin, naar Amerikaans voorbeeld, vele tien
tallen hokken met duizenden dieren zo efficient mogelijk gehouden zul
len worden. Men heeft er zich nauwelijks over verwonderd.
De gegevens van de Amerikaanse bedrijven op dit gebied, die zuiver
industrieel van opzet zijn, waren bekend genoeg. Maar even later werd
bekend, dat ook Nederland dergelijke bedrijven zal krijgen. Het Gelderse
Landbouwblad van 9 maart jl. meldde, dat ergens op de Veluwe, een
bekende veevoederfabrikant een kippenhok gaat bouwen, dat niet min-
der dan twee ton zal gaan kosten. De bouwvergunning is inmiddels al
afgekomen en op het bewuste terrein is plaats voor nog méér van zulke
eierfabrieken. De bouwer is een bekende fabrikant uit Zutphen en het
terrein van de eierfabriek ligt bij Epe. Het geval illustreert de pogingen
die men doet om in de strijd om het ei (ingezet door de bekende eier-
ringen) zijn deel te verkrijgen. Bij het laatste geval speelt de strijd tus
sen coöperaties (die bijna alle druk aan het concentreren zijn of althans
pogingen dartoe ondernemen) en particuliere handel uiteraard een rol.
De coöperaties blijven op dit gebied trouwens niet achter.
Het wil dit jaar niet erg vlotten
met de voederwinning op de gras
landbedrijven. Vele boeren zien
met zorg, dat de hooiberg nau
welijks half gevuld is, terwijl de
meeste silo’s nog leeg zijn.
Maar het weer kunnen we niet
dwingen. Wel hebben we een be
langrijke factor zelf in de hand:
de bemesting, ’t Is dan ook geen
wonder, dat er de laatste maand
zeer veel stikstof uitgestrooid is.
En dat is goed, mits ook voldoen
de aandacht wordt besteed aan
de fosfaat- en kalibemesting. Al
leen wanneer evenwichtig wordt
bemest, kunt U goede resultaten
verwachten. Dit geldt vooral
voor percelen die pas gemaaid
zijn, of die u nu opzij legt om te
maaien. Deze percelen hebben
meestal een kaligift nodig, bijv,
van 200 - 300 kg Kalizout per 40
pCt per ha, afhankelijk van grond
soort en voorj aarsbemesting.
Het is ook mogelijk een juiste be
mesting te geven in de vorm van
mengmeststoffen. De keuze van
de samenstelling is dan natuur
lijk van groot belang. Voor wei
land is een soort als 15+11+8 ge
schikt, terwijl voor land dat ge
maaid zal worden bijv. 12+10+18
heel goed past.
Bedenk dat een nalatigheid van
dit ogenblik, de komende winter
u geld kan kosten.
kracht van de warenhuizen, de
grote winkelmagazijnen en ten
slotte de zelfbedieningszaken.
Langzaam maar zeker echter
brokkelt de dienstverlening van
de middenstanders af. Onvermij
delijk misschien door de omstan
digheden, doch niettemin onmis
kenbaar. Het is een feit dat naar
al te graag verdoezeld wordt,
maar hoe langer hoe meer in het
oog gaat springen.
Bakkers en melkhandelaren ne
men zo nu en dan eens een vrije
dag en staken dan de bezorging
van hun waren. Of de klanten
dat nu prettig vinden of niet Co
ver het algemeen natuurlijk niet)
daar word niet naar gevraagd; ze
hebben een congres of een geza
menlijk uitstapje of iets anders en
dus kunnen ze die dag niet ko
men. Aan oud en taai brood eten
moesten we hier, in tegenstelling
tot het buitenland, trouwens al
lang wennen, want voor het ont
bijt vers brood kopen is hier een
onmogelijkheid.
Komt men in de ambachtelijke
bedrijven terecht, dan kan men
daar ook de service over het al
gemeen niet meer roemen. De
grote zaken voor woninginrich
ting stellen er helemaal geen
prijs meer op om een kamer bij
u te komen behangen; daarvoor
moet men dan maar een van de
kleine baasjes of een klusjesman
zien te vinden. Hoe kleiner het
karweitje is dat door een electri-
ciën of een loodgieter verricht
dient te worden, hoe langer u
moet wachten eer er eens een
monteur komt om dat te verrich
ten. Men komt wekelijkse sluitin
gen en vakantie-sluitingen over
een, waarbij de service aan het
publiek ook op de tweede plaats
komt.
Intussen zullen de slagers en bak
kers en melkhandelaren ook in hun
overeengekomen vakantieweken niet
verzuimen om de grote inrichtingen
die zij tot klant hebben, zelf te
Laten wij de thans geplande en
reeds in bedrijf zijnde mammoet-
ondernemingen op de voet volgen.
Hoe snel wij ook leven, de tijd ont
breekt gelukkig nog niet om te zien
hoe dat reilt en zeilt. De oorzaak
is, dat de agrarische produktie
dermate omvangrijk is, dat het
niets uitmaakt of er een stuk of
wat mammoetbedrijven bijkomen
of niet.
Zij verstoren de afzet heus niet er
ger dan thans reeds het geval is.
Dit zal het geval zijn, wanneer zij
bij tientallen tegelijk opgericht
werden en daar zijn wij nog niet
aan toé. Want voorzover het parti
culiere ondernemingen betreft, zal
men een beroep moeten doen op de
kapitaalmarkt om de stichting te
kunnen verwezenlijken. En in ex
perimenten die te weinig zeker
heid van slagen bieden, steekt men
niet gaarne risicodragend kapitaal.
Omgekeerd zullen ook de coöpera
ties beslist niet meer wagen dan
zij dragen kunnen en evenzeer al
te grote risico’s vermijden. Ver
moedelijk zullen wij dus nog de
tijd hebben om uit de praktijk te
leren of de veel besproken indus
trialisatie levenskansen heeft en
zich nu al zal doorzetten of nog
niet.
In feite is het hele vraagstuk terug
te brengen tot twee faktoren. In
de eerste plaats natuurlijk de strijd
die nu oplaait tussen coöperaties
en particuliere handel, beide met
volledige inzet van produktie, ver
werking en afzet van het voortge
brachte. In de tweede plaats is het
de faktor van de voordeligste pro
duktie, die hier in het geding is.
Het spreekt wel vanzelf, dat deze
factor terdege moet worden onder
zocht. Want zelfs al zou men op
sociale en andere gronden toch nog
de voorkeur geven aan de traditio
nele produktievormen, dan nog
dient men te weten welke prijs
men voor het in stand houden
daarvan betaalt. Het is vooral
daarom, dat wij de aandacht meen
den te moeten vestigen op de aan
de gang zijnde ontwikkeling. Wij
zullen trachten door onbevooroor
deelde berichtgeving daarover
steeds de nodige informatie te ver
schaffen.
Zo gaat men in Nieuwolda (Gr.)
een zeer groot coöperatief melk
veehouderijbedrijf opzetten. Het is
zelfs te voorzien, dat er meer van
dergelijke bedrijven zullen komen
en wel in verband met het streven
van de bouwboeren om vruchtwis-
seling (door kunstweiden en teelt
van groenvoedergewassen) alsme
de organische mest voor hun bouw
land te verkrijgen zonder evenwel
in de perikelen der arbeidsgebon-
denheid te verzeilen. Want koeien
moeten des zaterdags en des zon
dags even goed vroeg en laat ge
molken worden, alsmede gevoerd
en uitgemest, als op door-de-week-
se-dagen, hetgeen de bouwboer (en
vooral zijn personeel!) nogal eens
zwaar op de maag ligt.
Betreffende deze grote, collectieve
melkveehouderijbedrijven zijn reeds
uitgebreide rapporten verschenen,
waarin de opzet, de investeringen,
de uitvoering, de arbeidsverdeling
en de rentabiliteit bekeken wor
den. Maar wij leven snel. Nauwe
lijks zijn de berichten over deze
grote melkveehouderijbedrijven
waar men hooguit 100 of 200 koei
en zal melken verstomd, of enige
particuliere melkinrichtingen in
Zuid-Holland onthullen plannen
In de zojuist geschetste ontwikke
ling spelen allerlei faktoren mee.
In de eerste plaats natuurlijk de
aloude tegenstelling tussen coö
peratie en particuliere handel.
Wanneer de coöperaties concentre
ren, dan worden sommige particu
lieren bevreesd, dat zij in een
dwangpositie zullen geraken (of
zelfs zullen worden uitgeschakeld)
en dan trachten zij uiteraard eigen
aanvoer en verwerking te verze
keren.
Een particulier fabrikant zei het
ons onomwonden: „Wanneer het zo
ver komt, dat de coöperatie mij al
mijn leveranciers en klanten afge-
nomen heeft, dan hoop ik zover te
zijn, dat ik beide niet meer nodig
heb. Dan zal ik zelf mijn eigen
boontjes wel doppen en dan zullen
wij wel eens zien, wie dat het beste
en voordeligste kan doen: ik met
een goed geleid produktiebedrijf en
zij met honderden kleine, uiteraard
minder efficient werkende bedrijf
jes!” Nu kunnen wij daar zonder
ons te mengen in de netelige strijd
vraag aanstonds wel aan toevoe
gen, dat niet alle vormen van agra
rische produktie zich lenen voor
industrialisatie. Of beter gezegd: zij
lenen er zich wel voor, maar wij
zijn nog niet zo ver, dat wij daarbij
zeker zijn van het hoogste rende
ment. Dat blijkt bv. het geval te
zijn in de akkerbouwsector. Bezien
wij een mammoetbedrijf als de
Kerkhovenpolder in Groningen,
met zijn meer dan 400 ha cultuur
grond, dat zien wij dat het rende
ment per ha per geïnvesteerde ka-
pitaalseenheid en per manuur, niet
zoveel hoger ligt dan op de wat
kleinere, maar nog normale akker-
bouwbedrijven in dezelfde provin
cie, van bv. 40 tot 60 ha. De oor
zaak kan zijn, dat men de produk-
tiefaktoren nog niet volledig onder
de knie heeft, met name niet de or
ganisatorische, maar men kan er
zeker van zijn, dat ook op dit ge
bied snel vorderingen zullen wor
den gemaakt. Doch het ziet er wel
naar uit, dat in de veehouderij
sector een zodanige industrialisatie
(want of men dit woord nu fraai
vindt of niet, daar komt het toch
op neer) perspectief biedt en dat
zowel bij rundvee als bij pluimvee
en varkens.
Wij zouden er goed aan doen, de
geschetste ontwikkeling terdege te
volgen. Tot dusver heeft men zich
er toe bepaald, te betogen, dat ook
zulke mammoetbedrijven te maken
krijgen met dezelfde onbereken
bare, biologische en klimatologi
sche mee- en tegenvallers als het
gewone boerenbedrijf. Wat men
daarbij totaal vergeet is, dat die
risico’s en kansen, statistisch te be
rekenen en economisch te waarde
ren zijn. Men kan er wel van over
tuigd zijn, dat degenen die deze
bedrijven opzetten, dit kunstje
goed hebben geleerd. De mogelijke
risico’s zullen wel terdege in ge-
ongepast, hij en ik samen in die kamer, in die wagen
zal ik maar zeggen. Goed, ik ging gisteravond naar
hem toe en vertelde dat. Toen stelde hij voor een
toertje te maken met zijn auto. We reden naar Am
sterdam, zaten een uurtje op een terras bij het sta
tion en dronken koffie. Daarna heeft hij me weer
hierheen gebracht en dat is alles. Heel gewoon. Hij
heeft me nog nooit aangeraakt, behalve dan een hand
gegeven. En daar maken ze nu zo n drukte over. Zeg
jij nou, als vrouw zijnde, wat steekt daar nou voor
kwaad in?
Niks natuurlijk. Maar ja, zo zijn de mensen nu een
maal. Ze zoeken overal wat achter. Dat was bij ons
thuis ook zo, toen ik voor het eerst eens een avondje
met een jongen uit was. Feestavondje van de toneel
vereniging. Goed, het was over twaalven, toen ik
thuiskwam en ik was net achttien. Vader mopperde
de volgende morgen, maar daar was de kous ook
mee af. Er was evenwel geen enkele reden om te
mopperen, want hij ad me zelfs niet eens gezoend,
dat jong. Daar was-ie veel te verlegen voor. Maar
jijje bent een en twintig en als die Arie een nette
vent is - en naar wat jij me van hem vertelt, moet
het wel een nette vent zijn - kan niemand het jou
verbieden met hem om te gaan. Of willen ze soms,
dat jij je hele leventje gaat opofferen voor je moeder?
Weet ik niet. Maar Dirk doet altijd zo verschrikkelijk
eigenwijs. Hij weet het en hij alleen. Hij bedisselt
alles en hij waant zich het hoofd van de familie, om
dat hij de oudste van de broers en zussen is. Hij
heeft toch altijd een vinger in de pap willen hebben,
als een van ons met een meisje of een jongen op de
proppen kwam.
O, het water! Tonnie sprong
Kookt natuurlijk als een zee!
Vijf minuten later dronken ze
vrouw Dinkla sliep nog. Het beste is, je er niets van
aan te trekken, Aaltje. Als jij een pleziertje wilt
hebben, dan kan niemand je dat verbieden. Zoveel
heb je ook niet in je leven.
We zullen wel eens informeren naar dieeh
meneer Schilders. Dat heerschap heeft natuurlijk jouw
hoofd op hol gebracht. Lui, die vandaag hier en mor
gen daar zitten, hebben er slag van om eenvoudige
meisjes als jij te overdonderen. Dat is zo hun stijl. Nu
f.a, hjJ aardig en lief tegen je doen, maar als te zijner
tijd het werk m de stad afgelopen is en hij ergens
anders graven gaat, dan is hij Aaltje Dinkla vergeten
en zit jij hier tranen met tuiten te huilen. We waar
schuwen je voor je eigen bestwil, zus.
Dank je voor je goede bedoelingen, broer, spotte ze.
Ik zal er rekening mee houden. Maar zolang ik zelf
geen bezwaren tegen hem heb, zal ik met hem uit
gaan. En voor de rest ik ben best in staat om op
mezelf te passen.
Dirk haalde zijn schouders op. Vrouwen, geen eigen
wijzer wezens op de hele wereld dan vrouwen.
Dat is wel prettig voor moe om te horen, sneerde ze
Ik bedoel vanzelf de jongere vrouwen van tegen
woordig, mopperde hij. Je begrijpt best, waar ik heen
wil. Fatsoensgrenzen bestaan er eenvoudig niet meer.
Wit noemt men zwart en zwart wit. Het schreit ten
hemel
Ze stond op en keek hem laatdunkend aan. Als ik gis
teravond met hem naar een kroeg was gegaan en we
Ook bestaat nogal enige veront
waardiging, dat de bakkers over
hun maatregel de vrouwenorgani
saties hebben gehoord en dat deze
organisaties volgens mededeling
van de zijde van de bakkers met
de regeling akkoord zijn gegaan.
Men kan zich niet aan de indruk
onttrekken, dat de besturen of mis
schien zelfs slechts enkele bestuurs
leden van die organisaties zich tot
tolk van de huisvrouwen hebben
gemaakt, zonder dat de huisvrouw
werkelijk over deze aangelegenheid
is gehoord.
We hebben sterk de indruk, dat
men over het algemeen wel vrede
met een sanering in de broodbe-
zorging kan hebben, wanneer de
huisvrouw echter in eerste instan
tie toch een vrije keuze-mogelijk-
heid wordt gelaten, waarbij men
zich aansluit bij onze suggestie om
in ieder geval te beginnen met
twee of drie bakkers maximaal in
een straat, waardoor het concu-
rentie-element toch blijft mee
spelen.
In verband met de aanstaande
sanering in Waddinxveen publice
ren wij hieronder een bijdrage, dat
wij ontvingen, en die het sanerings
probleem en dergelijke maatrege
len in het algemeen, dus niet plaat
selijk behandelt.
De handeldrijvende middenstand
in ons land heeft zich vele jaren
beroemd op de service die hij de
klanten bood Telkenmale werd
dit naar voren gebracht als ver
weer tegen de aantrekkings-
om een paar melkveehouderijbe-
ven te stichten waar men 1000 tot
3000 (jawel: duizend tot driedui
zend) koeien wil melken, tenein
de zeker te zijn van een regelma
tige melkaanvoer! Inderdaad lijkt
dat aantrekkelijk voor een particu
liere fabriek. Zo’n 3.000 koeien
kunnen gemakkelijk 12,5 miljoen
liter melk per jaar produceren en
dat is een hoeveelheid waarmee
men wat kan doen. Ook op het
gebied van de varkensmesterij en
-fokkerij, om de slachtkuikenindus
trie nu maar buiten beschouwing
te laten, bestaan er al mammoet
bedrijven en vermoedelijk komen
er straks nog wat meer bij. Het
zijn trouwens niet alleen veevoe-
derfabrikanten en particuliere
melkfabrieken, die op dit punt
plannen hebben. Er zijn ook wel
fabrikanten van werktuigen en
machines, die op dit gebied wat
willen doen, teneinde de superiori
teit van hun materiaal te demon
streren. Zo heeft Mannesman n.v.
ook weer plannen voor een groot
melkveebedrijf, misschien wel in
combinatie met een melkfabriek.
Misschien, want men hangt al deze
plannen niet aan de grote klok en
het is ons niet altijd mogelijk tij
dig de juiste informaties te ver
krijgen.
water op. Even later had ze een stoel uit de keuken
genomen en naast Aaltje geplant. Ze stak een sigaret
op en keek voor zich uit. Dirk bracht vanmorgen
boodschappen bij me begon ze.
Aaltje liet het mes rusten en keek haar schoonzusje
aan. Toen knikte ze. En heeft hij zijn gal bij jou uit-
gespuugt: Dat is me wat moois met die Aal van ons
gaat uit met zo’n vent van de riolering. Drinkt koffie
bij hem in z’n woonwagen en gaat met hem mee in
zijn auto naar Amsterdam. Die meid gaat haar onge
luk tegemoet. Is het niet zo?
Tonnie glimlachte. Daar kwam het zo ongeveer op
neer, ja.
En toen werd Tonnie Dinkla-van Rijn nieuwsgierig
en dacht: ik ga vanmiddag eens even naar het Zuider-
pad. Ik moet daar het mijne van hebben.
De jonge vrouw trok aan haar sigaret en keek nog
steeds voor zich uit. Aaltje, je bent wantrouwend en
je denkt natuurlijk: Tonnie is overgewipt om me te
waarschuwen of te bepraten. Maak je maar geen zor
gen. Ik ken Dirk al zo’n beetje en ik begrijp best,
dat hij het stevig aangedikt heeft. Als jij een jongen
ontmoet, die je aardig vind, dan is dat jouw zaak en
geen Dirk of Tonnie heeft zich daarmee te bemoeien.
Aaltje keek op en begon te glimlachen. Gek, zei zé
zacht, een vrouw bekijkt dat heel anders dan een
man, he? Natuurlijk meid. En, houd je van ’m?
Ach, dat is helemaal zo voorbarig. Ze doen net, alsof
ik plotseling zwaar verkering heb en klaar sta om
met hem naar het stadhuis te gaan. En er is eigenlijk
helemaal niets aan de hand. Hij heet Arie Schilders
en is opzichter bij die riolering in de stad. Hij bracht
laatst dat geld van die beloning bij ons thuis. En toen
vond moeder hem ook aardig. Een dag later ontmoet
te ik hem ’s middags in de stad en toen nodigde hij
me uit bij hem thee te drinken. Ze hebben zo’n
salonwagen staan aan de Kanaalkade. Half kantoor
en half woning. Van maandag tot vrijdag woont en
slaapt hij daar. Goed, ik dronk thee bij hem en ver-
der niets. Een week later ben ik ’s avonds een paar
uurtjes bij hem geweest. We draaiden wat platen,
dronken koffie en babbelden wat. Moeder vond het
zullen, zij verrast staan, van. de
koopmogelijkheden die de win
kels daar bieden. Veel later open
en nergens gesloten wegens va
kantie. De knapperige verse
broodjes zijn ’s morgens vroeg
al te verkrijgen en worden dam
zelfs al bezorgd.
In Nederland is de service van
de middenstand kennelijk minder
dan in de ons omringende lan
den. Wie dagelijks volgens vaste
tijden zijn werk heeft, moet zich
haasten om de hoognodige inko
pen te kunnen doen, want anders
vindt hij alles gesloten en levert
niemand hem meer. De buiten
landse tourist vindlt Nederland
op dit gebied maar heel vreemd
en daardoor ook saai land. Maar
onze middenstands organisaties
trekken zich van dit alles maar
weinig aan en ijveren juist voor
zo mogelijk nog meer gezamen
lijke sluitingstijden, terwijl ander
zijds koopavonden verafschuwd
worden.
Het publiek moet zich maar aan
passen, zo oordeelt men. Dat
doet dan ook. Noodgedwongen
verliest het zijn aanhankelijkheid
aan de oude leverancier en gaat
daar waar de bediening misschien
minder persoonlijk doch wel vlot
ter geschiedt. Er wordt wel eens
geschermd met de uitspraak, dat
blijven bedienen, uit vrees dat er
anders eens een concurrent tus
sen zou komen. De kleine klan-
tan echter moeten dan maar zien
hun voedsel elders te verkrijgen.
Zo zijn er nog meer voorbeelden
aan te halen van service-vermin-
dering bij de middenstand, die
vroeger zo duidelijk altijd de
klant als koning bestempelde.
Dat koningschap is thans zo con
stitutioneel geworden, dat de
zouden flink wat gedronken hebben en middernacht
thuisgekomen zijn, dan zou je recht van spreken heb
ben. Wat wij deden, kan het daglicht velen, broer. Ik
was precies om half tien thuis. En wat we geconsu-
meeerd hebben was koffie en gebak. En hij heeft
me nog nooit met een vinger aangeraakt. Als jij dat
zwart-wit noemt en als jij vindt, dat ik daarmede de
fatsoensgrenzen heb overschreden, dan had ik beter
in een klooster kunnen gaan.
Hij dronk zijn koffie en kwam overeind. Je moet het
zelf weten, zus. Ik heb je gewaarschuwd. Zulk volk
als daar bij die riolering werkt, is onbetrouwbaar
en ruw. En of dat nou knecht of baas is, maakt geen
verschil. Tja, als jij je ongeluk tegemoet wilt lopen
later zul je nooit kunnen zeggen, dat ik je niet ge
waarschuwd hebt.
Vlieg op met je praatjes. Jij moet nodig de zedemees-
ter uithangen zeg? Of dacht je soms dat ik achterlijk
ben? Hoe lang waren jullie getrouwd, toen Fien gebo
ren werd? En dat heeft het over fatsoensgrenzen.
Kijk jij eerst maar eens naar jezelf.
Aaltje! Mevrouw Dinkla keek haar dochter ontzet aan.
Ik ken jou de laatste dagen niet meer. Over zulke
dingen praat je toch zeker niet? Schaam je je niet?
Het meisje stond bij de keukendeur en keek met
vlammende blik naar het tweetal bij het raam. Ik
heb nog nooit iets gedaan, moeder, waarvoor ik me
moet schamen. Dat kan ik naar eer en geweten zeg
gen. Dan had hij z’n mond maar moeten houden met
zijn fatsoensgrenzen. Jij hebt je carrière misgelopen,
broer, je had och, laat ik mijn mond maar houden.
Maar één ding wil ik je nog zeggen: Ik laat me door
jou niet de wet voorlezen, begrepen? En hoepel nu
alsjeblieft op, want ik moet de kamer nog zuigen
’s Middags deed mevrouw Dinkla een middagdutje en
Aaltje zat buiten bonen af te halen voor de weck,
toen Tonnie ineens de hoek omkwam.
Haar blik verhelderde. „Ha, Tonnie!”
Hay, Aal! Voor de inmaak?
Ze knikte, ’t Zijn de eerste. Maar een paar flesjes
krijg ik wel vol. Leuk, dat je er bent. Ik zet even
thee. Blijf maar zitten. Ik zet wel even een ketel
iLnlichw