San Nicola met de Klont en Patar
Hujd
VRIJSTER VAN SPECULAAS
IS NU FABRIEKSWERK
Bfonchiletten
Raadselen rond een Spaans testbeeld
Sakar op unieke suikerzakjes
De
Twentsche
Bank
Geborduurd
Ook Julius Caesar
Uw financiële
raadsman
VIA RARYRUSZAKJES WERDEN
CHINESE SPREUKEN VERBREID
en handen ruw?
PUROL
Duizenden eeuwenoude koekplankjes
werden in ovens opgestookt
Oud handwerk loont
\nu niet meer
Liefde voor het vak
Anijszaad en potas
gy
I al
-
Telefoon 3091.
Kantoor Waddinxveen,
Kerkweg 224.
J utezakken
11
•mW
1 k K
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN - DONDERDAG 29 NOV. ’62.
i
i
i
Veel succes
pOCOOOOOOOOOOOOOOOOOCOOOOOÖOOO
L
Ook de goede Sint gaat met zijn
td mee en hij heejt zich een modern
televisieapparaat aangeschaft.
Op een avond zette de Goedheilig-
Wie helpt de Sint mee, deze puzzel
op te lossen?
Sinte Suiker,
toegeschreven aan Karei Appel
et is helaas ónmo
gelijk alle aan-
Franse
speciale
I
Advertentie
Hoestdrank in tabletvorm.95ct
Hij of zij maakt kans op een pocket
boek naar keuze. Er zijn er tien be
schikbaar gesteld. Tot en met volgen
de week donderdag is het mogelijk
de oplossing in te sturen.
et gebruik van suiker is zo
oud als de snoeplust en de
lekkerbekkerij der mensheid. Ont
dekkingsreizigers als Marco Polo
troffen in China reeds suikerfa
brieken aan en ontelbare geschied
schrijvers uit de tijd van oude be
schavingen vermelden de behoeft
aan en het gebruik van suiker. He
laas zijn er van de oudste Chinese
suikerzakjes van papyrus met de
leerzame spreuken van Confucius,
zoals „Benader uw medemens als
suikerzak en hij zal uw woorden
genieten als klontjes”, geen gave
modellen bewaard gebleven. Zij
zijn tijdens de revolutie van 1908
met andere kostbare schatten uit
het Keizerlijke Museum te Peking
geroofd en nimmer teruggevonden.
Alexander de Grote, die zoals
bekend o.a. suikerraffinaderijen
stichtte in Alexandrie en Persepo-
lis tijdens zijn grote veroverings
tochten in Azië, teneinde de ge
regelde aanvoer van klontes voor
krijgers en paarden te verzekeren,
moet de eerste figuur zijn ge
weest die zijn eigen beeltenis op
de papyruswikkels deed afdrukken
met het woord suiker in de Griek
se en in de Perzische taal, het
geen tot gevolg had dat zijn vij
anden hem Pater Sakar (vadertje
suiker) noemden.
Het Sinterklaasfeest is voor alles een feest van
vreugde voor de kinderen. Het sinterklaasfeest
dat zonder speculaas- en taaipoppen niet goed
denkbaar is.
Maar weinig mensen weten, dat in deze tradi
tie herinneringen voortleven aan het oude vóór
christelijke midwinterfeest. Met het eten der
koekfiguren bevorderden onze verre voorouders,
naar zij meenden, de wedergeboorte van gestor
ven familieleden. Die lekkernijen waren een offergave aan de jaar-
god der midwinter zonnewende.
Snuffelaars in Nederlands rijke folklore hebben dit voor ons uit
gezócht. Zij stuitten daarbij op een volkskunst, die bijna verdwe
nen is: de vervaardiging van koekplanken. Tegenwoordig worden
deze soms eeuwenoude plankjes vaak gebruikt als wandversiering.
Maar er is een tijd geweest, dat zij het gereedschap waren van de
bakkers, die ze bij tientallen in voorraad hadden en gebruikten
naar gelang de ingesneden afbeeldingen pasten bij de jaarfeesten.
Laat U bij de keuze van de
sinterklaascadeautjes voor uw
kinderen niet leiden door de
zogenaamde apeliefde. Beter is
het zich te richten op het wer-
lijk belang van het kind. De
houding tot uw kroost dient
voort te spruiten uit innigheid,
samengaand met verstandig in
zicht.
De tegenwoordige tijd kent niet
veel bakkers meer, die de plankjes
gebruiken. De moderne machine
maakt het oude handwerk niet
meer lonend. Tussen twee gestaag
draaiende metalen rollen waarin
imitaties van de oude prenten
worden uitgespaard kan nu in een
zelfde tijd aan de lopende band het
duizendvoudige geproduceerd wor
den van wat vroeger de handwerks
man presteerde.
Liefde voor het vak spreekt uit
de vaak ongelooflijk mooi gesne
den planken. Niet alleen speciale
snijders bewerkten het hout, ook
bakkers sneden hun eigen plan
ken. Dat die dan wel eens een
minder bevredigend beeld van
vrije tijdsbesteding opleverden, is
niet te verwonderen.
Maar de kinderen van vroeger,
die zo’n speculaaspop van de Sint
kregen, vonden het zonde om zo’n
mooi cadeau maar dadelijk op te
eten. Lang stonden de koekfigu
ren dan ook te pronk.
En de kinderen van onze tijd?
De kinderen en wijzelf interesse
ren ons jammer genoeg wel eens
te weinig voor de afbeeldingen en
letten er totaal niet op, of we een
toekomstige vrijer, een rondborstig
haantje of een kunstig scheepje
met bolle zeilen van speculaas
eten.
En zo zijn er niet zoveel bak
kers in Nederland meer, die dit
v,an vader op zoon overgeleverde
handwerk zijn blijven beoefenen.
Alleen daar, waar ook in de omge
ving de waarde van een traditie
begrepen werd, of daar waar de
smaak van de mensen nog niet zo
gemakkelijk kan worden aange
past aan het beslist anders sma
kende massaprodukt der fabrieken,
handhaafde zich zo’n klein-bedrijf-
je. En tien tegen één zagen deze
bakkers kans van hun bakprodukt
een specialiteit van hun huis te
maken, waarnaar in verre, omtrek
vraag ging komen.
De meeste bakkers in Nederland
hebben echter de strijd tegen het
massaprodukt opgegeven. Zij gin
gen de stapel koekplankjes, die
ergens in een hoek van de bakke
ergens in een hoek van de bakke
rij onder stof en meel schuilging,
zien als een lastige sta-in-de-weg,
waarvan alleen nog profijt te trek
ken viel als brandstof voor de o-
ven.
Als er dan toch gesnoept moet:
worden verdienen verpakte
lekkernijen de voorkeur. Dat
al helemaal wanneer het ver
rassingen voor bedlegerige pa
tiënten betreft, want bij hen
moeten we de hygiëne - nog
meer dan bij gezonden - hoog
houden. Dus geen losse choco
ladeletters of aardigheidjes van
marsepein, die open en bloot
stof vergaren op de nachtkast
jes.
De bedorven maag moet rust
hebben, om weer tot zichzelf
te kunnen komen. Het enig
goede recept is hier: hongeren.
De meeste mensen kunnen dat
niet. Toch is het beslist ver
keerd het weer te gaan probe
ren met een zacht gekookt eit
je of een beschuitje met boter
als men nog niet helemaal in
orde is. Er moet dan eens even
helemaal niet worden gegeten.
Zo tegen het eerste levensjaar
geeft Sinterklaas iets dat zon
der gevaar hanteerd kan wor
den: een gummibeestje, in el-
kaarpassende kubussen of be
kertjes. Iets wat geluid maakt
is ook heel mooi: een belletje,
een blikken trommel met stok
jes.
Verticaal:
1. woede
2. als volgt (afkorting)
3. mannetjes bij
4. kleurstof
5. goedheiligman
6. officieel stuk
7. SEuropeaan
8. deel van een Franse ontkenning
9. beest
10. terreinauto
13. Europeaan
16. make-up aanbrengen
18. dringend verlegen om
21. jongensnaam
23. stad der oudheid
24. zangnoot
25. leesteken
27. waterhoen
30. vagevuur
33. deel van het gelaat
35. selenium (afkorting)
36. in memoriam (afkorting)
38. rustig
40. zangstuk
42. aanwijzend voornaamwoord
43. karakter
45. min
47. boom
49. ik (Latijn)
52. bijwoord
55. ambtshalve (Latijnse afkorting)
Probeer vooral de chronische
zieken in de sinterklaasviering
te betrekken. Ook al zeggen zij
geen belangstelling Voor eni
gerlei festiviteit te hebben,
tracht hen desondanks duide
lijk te maken dat zij er ook bij;
horen. Laat het feest niet on
opgemerkt aan hen voorbij
gaan, het zal bijdragen tot hun
genezing.
Al in augustus wordt begon
nen met het klaarmaken van het
deeg. Roggebloem, honing,
stroop, anijszaad, druivensuiker
en potas zijn zo ongeveer de in
grediënten die er nodig zijn.
Vooral potas is de bijzonderheid.
Het deeg moet ongeveer twee
maanden besterven, voordat het
in de oven kan. Dan wordt het
kruidige deeg op de koekplank
gedrukt. Tot op de plank wordt
vervolgens het teveel aan deeg
weggesneden. Slechts de in de
plank uitgespaarde beeltenissen
blijven dus met deeg gevuld.
Een paar klappen met het hout
op de werktafel maken de deeg
figuren los van de plank. Nu s
het alleen nog een kwestie van
bakken. Bij veel mensen leeft
nog de foutieve gedachte, dat de
houten vorm in de oven komt,
maar dit is dus niet het geval.
Duizenden en nog eens duizen
den van deze vaak eeuwenoude
plankjes zijn opgestookt. Totdat
folkloristen links en rechts waar
schuwingen uitstuurden om daar
mee te stoppen. Toen, ja toen pa
ontdekten velen de waarde van
deze voorwerpen.
Antiquairs reisden stad en land
af om zich meester te maken van
wat er overgebleven was en vele
particulieren gingen er plotseling
de schoonheid en curiositeit van
inzien en wilden ze als wandver
siering in hun huiskamer. Ook
kwamen veel planken in het bui
tenland terecht. In Duitsland, En
geland, de Verenigde Staten,
Zwitserland en Zweden had men
er meer en eerder belangstelling
voor dan wij. Maar ook vele mu
sea maakten zich gelukkig meester
van deze plankjes, zodat er al met
al toch een mooie collectie van
voor het nageslacht bewaard is ge
bleven.
Dit alles neemt niet weg, dat er
toch nog een groep bakkers is, die
ze in het bedrijf gebruiken.
Horizontaal:
1. modern communicatiemiddel
6. vogel
10. Indonesisch eiland
11. soort deurslot
12. teken
14. landbouwwerktuig
15. strafwerktuig
17. voorzetsel
19. en omgekeerd (afkorting)1
20. eikenschors
22. knutselen
25. omroepvereniging
26. ledemaat
28. koor
29. ofschoon (Engelse afkorting)
31. pronk, sier
32. taalkundige opgave
34. ieder
35. sportartikel
37. alpenweide
39. vis
41. adelijk heer
44. op de wijze van
46. wintervoertuig
47. Engels telwoord
48. groet
50. reeds
51. bodem van een boot
53. niet licht
54. gewicht
56. behoeftigheid
57. niet nat
bergen en koffyhuisen van „Klae
mit ut sukerbreud”. Naar verluidt
heeft het Noordhollands Koffie
huis tegenover de Sint Nicolaas-
kerk te Amsterdam reeds een
hoog bod op dit zeldzame antieke
specien gedaan, teneinde het als
wandversiering te kunnen inlijs-
ten.
Tot de laatste aanwinsten van
de Sugarbag United behoort ook
een toevallige uiting van de mo
derne tijd, namelijk een zg. „Sinte
suiker” toegeschreven aan Karei
Appel. Het komt uit een particu
liere collectie en vertoont in forse
verfslierten van willekeurig geko
zen zwarten een gestyleerde mij
zen zwarten een gestyleerde mij
ter met ogen en baard, voeten en
(als ondertekening) een appeL
Het is onlangs gevonden in de kof
Het is onlangs gevonden in de kof
fiekamer van een hoofdstedelijk
museum en het gerucht gaat, dat
het is geboren uit een kunstzinnig
gesprek tussen de bekende schil
der en zijn tijdgenoot, de dichter
Bert Voeten.
Wie belang stelt in de kostbare
verzameling van de S.U.I.K.E.R.
verzuime niet tussen 1 en 6 de
cember a.s. een bezoek aan het
Amsterdamse Stedelijk museum te
brengen.
We zien nu in scherp positief
welke voorstellingen er in negatief
in de plank waren uitgesneden.
Het zijn vrijers en vrijsters, maar
ook een haan en een melkmeisje,
een zeepaardje en een zeermeer-
min, een ruiter te paard en een
scheepje. Opvallend is dat de fi
guur van de Sint zo weinig voor
komt bij de voor ons zo vanzelf
sprekende sinterklaas-tractatie.
Zwarte Piet ontbreekt geheel op
de planken, waarschijnlijk omdat
zijn persoon pas veel later in ons
sinterklaasfeest is opgenomen.
bleekte rose van de mantel steek
fraai af tegen het vurig rood van
de vlammen onder het goudkleu-
ïrig keteltje. Het kleurenpalet
.wordt voltooid door een mozaiek-
vloer.
winsten van ons open
baar kunstbezit in on
ze kolommen in kleu-
iren af te beelden,
maar enkele uitzonde
ringen moeten we ma
ken. Na kennis te heb
ben genomen van fri
vole Franse prentjes
en speciale Spaanse
uitgaven, die door Ve-
netiaanse kooplui bij
de declaraties van hun
verteringen bewaard
bleven, stuitten wij
plots op een ‘laat-goj-
tisch zakje, dat zowaar
de naam van onze Sint
in Nederlandse spelling
toont.
Het blijkt een Noord
nederlands jute izakje
uit een koffiehuis te
zijn, waarop we de be
schermheilige van Am
sterdam over een vloer
van Delftsblauwe te
gels een suikerbrood
naar een eenvoudige
houten kloostertafel
zien dragen. Men spra
zien dragen. Men sprak
in die tijd in de her-
Bekend is, dat de Joden hun
rietsuikerprodukt verpakten, ten
einde op de oslag te kunnen ver
melden dat het onder rabbinaal
toezicht was bereid. Zo hebben de
Romeinen suiker in kleine hoe
veelheden afgepast om deze in
even kleine porties te kunnen uit
delen met het brood, dat de armen
ontvingen. Het zakje van grove
stof droeg de spreuk van Julius
Caesar: parvum parva decent (de
kleine betaamt het kleine). Van
het eerste woord is nog ons par
fum afkomstig, want de Romeinen
noemden al spoedig de ontvangen
zoetigheid parvum naar deze kei
zerlijke woorden.
Eén van die vroeg-Romaanse
exemplaren uit de Venetiaanse
School hebben wij thans onder
ogen gehad. Het behoort tot de
collectie historische verpakkingen,
welke door de Sugarbag United
International Kiss Exchange and
Research tijdens een speurtocht in
de vergeelde archieven van Vene
tië is teruggevonden. Het op gele
zijde geborduurde werkstukjes
beeldt de bisschop uit in een der
zalen van zijn paleis met de thee
pot in de linker- en een klontje
in de rechterhand. Deze San Ni
cola met de klont bekoort het oog
door de tedere keurenkeuze met
de strakke contouren. Het iets ver-
■k e verzamelaars van suikerzakjes zal het genoegen
doen te horen, dat dank zij de bemoeiingtn van de
Sugarbag United International Kiss Exchange and Re
search (de Internationaal Verenigde Suikerzakjes en
Suikerbonen Beurs en Onderzoek) een aantel waarde
volle en voor de historicus uiterst belangwekkende
exemplaren van een suikerverpakking is teruggevonden
met afbeeldingen van Sint Nicolaas.
Het betreft hier zeldzame uittvoeringen die nog met
de hand zijn geschilderd of gekerfd en die door kunst
kenners en deskundigen van de academie voor beelden
de kunsten als interessante uitingen van vroeger en mo
dernere volkskunst worden beschouwd.
Jhr. Sandberg heeft zich inmiddels beijverd de unieke
collectie voor het Stedelijk Museum te Amsterdam aan
te kopen. Het ligt in zijn bedoeling er enkele zalen mee
te doen bekleden, zodat speciaal de verzamelaars van
Nederland omstreeks 5 december eens kennis kunnen
nemen van de hun nog onbekende kleurenweelde van
het thans openbare suikerzakjeskunstbezit.
De z.g. Klaes mit ut Suuker-
breud, ’n laat gotische Noord-
Nederlandse suikerzak op
Twents jute.
man zijn toestel aan enhij kreeg
op het scherm wel een bijzonder!
merkwaardig ’testbeeld’. Hij riep Piet
erbij en samen keken ze vol verba
zing naar de beeldbuis, waar zij het
testbeeld in kruiswoordpuzzelvorm
zagen staan.
De ’echte’ vrijers, uitgesneden
in de oude koekplanken, date
rend uit een tijd toen de spe
culaaspop nog een symbolische
gave betekende voor ’vrijers’
en ’vrije ghesellen.
PAGINA 4
'/o
