van Polders W addinxveen van stimuleerden Wim Hazeu Hitler voor Denemarken en Noorwegen L Dertig jaar geleden begon de Duitse aanval tegen „De helm Collectanten voor astmacollecte de aarde” was geallieerden -'1 HIFI-STEREO r-i Pagina 4 eekf Zevenhuizen Moerkapeile Vei Noorse kust Narvik 7 Aanvalsplan „Vijfde colonne” Gevolgen A.G-OOHtI| BOSKOOP De gevechten I Inspiratie Pessimisme Veranderen Waddinxveen (foto Sjaak Noteboom) aar De „Gelukkig nog een stukje polderland gevonden. Jos blij ft in de auto met een boek. Ik til Matthjjs en Theo- door over een hek en loop samen met hen het weiland in. Theodoor zet zich in de sprinthouding en stuift dan weg in de richting van een sloot. Ik zoek naar beelden van vroeger (schotsje springen, kikkervisjes vangen, eieren zoeken). Waar zijn in Jezusnaam de pinkster bloemen gebleven? Met een stok por ik in de sloot. Geen tekens van leven. Als een uitverkoren Gidéonstrjjder kruip ik op mijn knieeën naar de kant en slurp wat water. Ellen dige zeepsmaak. Theodoor roept boeboe en Matthijs klimt op mijn rug en krijst hortsikhortsik. We moeten de dieren maar imiteren, zolang wij ons ze nog her inneren, Ik kjjk achterom. Jos staat buiten de auto op het polderweggetje en zwaait druk met haar armen. Voor onze auto staat een buldog van een tractor. Ik kjjk al leen, reageer niet. De tractor gaat langszij. Het lukt, hoewel het ónmogelijk is dat twee auto’s elkaar daar Passeren. Op deze aarde groeit alleen helm. Geen vogel te zien of te horen. Ik tsjilp.” Zoi Balfe bedie Daar vrien ii sou nie x>t de ember Nee, voor veel mensen wordt het geen prettig boekje.” Op 4 mei komt er een documen taire van zijn hand uit: „De Neder landse Kultuurkamer”. Het is een beschouwing over de houding van de Nederlandse kunstenaars tegenover de Duitse bezetting en de door de be zetters ingestelde Kultuurkamer. „Er worden veel namen in genoemd. „Dat is een groot verschil. Hier hadden ze de hoop, dat het eens zou aflopen. De Tsjechen hebben die hoop niet meer.” val. Snel moesten strategisch belang rijke punten, zoals: havens, vliegvel den, bruggen en hoofdwegen worden bezet. Hiertoe zouden, behalve de hele Duitse vloot, ook parachutisten en luchtlandingstroepen worden in gezet. „En passant’’ zou ook Dene marken worden veroverd. Elke te genstand zou meedogenloos worden gebroken door de oppermachtige en agressieve Duitsie „Luftwaffe”. Da tum van aanval: 9 april. Geboren: Saskia Elizabeth, d.v. Hoogendoom en Y. T. Sam; Fr»df Leonard, z.v. L. J. Teusink en G. Sjaardema. Getrouwd: Jan W. Broer en Nee Breedijk. Zijr schoe: straat zegt i zelfde verde make Uil bleel verai derm in wo aant; zijn i de ni hoog vaka zijn toe i geve: maat Na Glasl dia’s toon< zeer Van elf j ar door, schuv is sne In i treft vraag vorer Zo eindigt de roman „De helm van aarde” van Wim Hazeu, die onlangs bij uitgeverij Manteau is verschenen. Een weemoedige beschrijving van een polderland, dat gedoemd is tot onder gang. Aanvankelijk hielden ook de En- gelsen en de Fransen in noord-Noor- wegen stand. Toen echter, na de Duitse successen in Frankrijk, de al gehele situatie voor de geallieerden verslechterde, werden de Brits-Fran- se troepen op 8 juni teruggehaald naar Engeland, bij welke actie o.m. het Engelse vliegkampschip Glorious ten onder ging. Ook koning Haakon week met zijn regering uit naar En geland. Na de val van Polen stond de oorlog als het ware stil. Van een actief front kon niet meer worden gesproken. In het Westen had de Duitse legerleiding 42 divisies gelegerd, waarvan 14 actief. De Westwall - ook wel Siegfriedlinie genoemd - moest het Derde rijk tegen geallieerde aanvallen beschermen. Maar de Franse troepen beperkten zich tot het bezetten van de Maginot-linie en het, voetje voor voetje, veroveren van 600 km2 vjjandeljjk terrein in het Saargebied. Vermoedeljjk hebben de Fransen toen hun grote kans voorbij laten gaan. Er zjjn militaire deskundigen, die beweren, dat de Duitse verde diging in het westen - de Siegfriedlinie incluis - in september 1939 een mas sale aanval niet had kunnen weerstaan. Toen Von Rundstedt de Westwall voor het eerst zag, barstte hij in lachen uit. Het ongev iSS-er binnei de o< Moorc doel: heeft Dat w als hi werkt zadeh ervaring meer, waren nog radelozer geworden zonder uitzicht op verbe tering.” Hazeu is onlangs weer in Tsjecho- Slowakije geweest. „Ik heb die ver tekening van de situatie geloof ik heel duidelijk gevoeld. Mijn boek komt overeen met de sfeer van nu. Het is eigenlijk science-fiction op de korte termijn. Het is nu werkelijkheid ge worden.” Duitse troepen op het vliegveld! nebu bij Oslo werd o.m. met gende verbazing gadegeslagen c de KLM-piloot Evert van Dijk, met zijn vliegtuig „Kemphaan” april aldaar was aangekomen, zag hoe de Duitse toestellen bij1 5 stuks tegelijk landden. Op het' wendige vijand - groeide. Deze nog gesterkt door een reeks vreesaanjagende gebeurtenissen, als: lichtkogels, die - vooral in de geving van de Grebbelinie - telt werden gezien, uniformsmokk'1, arresteren van Duitse spionnen herhaalde Duitse troepenconcen ties aan onze grens. Maar ook de waakzaamheid onze militaire leiding groeidie. Hit speelde een merkwaardig toeval belangrijke rol. De landing var, WJ dag 1 van tot b van grotere Schiphol, zo concludes lijke kan Reeds kort na het uitbreken van de oorlog had admiraal Rader aan Hitler voorgesteld om Noorwegen te ver overen. De door hem aangevoerde ar gumenten waren Precies dezelfde als die der tegenstanders. Hitler voelde veel voor het voorstel en toen de Duitse „Altmark” in Noorse wateren door Britse mariniers werd geënterd zag de Führer hierin een bewijs, dat zijn vijand het met de neutraliteit van Noorwegen niet zo nauw zou ne men. Hij gaf daarom onverwijld be vel tot het opstellen van een aan valsplan. In tegenstelling tot de Engels- Franse houding was hier geen sprake van enige aarzeling. Met voortva rendheid werd door generaal Von Falkenhorst gewerkt aan „Fall We- serübung”. Op 20 maart had de gene raal alles uitgewerkt. Het plan had volledig het karakter van een over- De angst voor een „vijfde colonne” - een uit de Spaanse burgeroorlog stammende uitdrukking voor een in- basis in het kader van het Nonagres- siepact, door Stalin welwillend aan Hitler was afgestaan. Het vervoer van oorlogsgoederen van Amerika uit naar Moermansk zou - later, toen Rusland vertwijfeld pogingen deed om de Duitse wals tot staan te bren gen en elke wapenlevering in een sterke behoefte voorzag - honderden geallieerde zeelieden het leven kost ten De Duitse overval op de beide Scandinavische landen heeft grote gevolgen gehad. Allereerst in Frank rijk en Engeland, waar de publieke opinie zich tegen dë respectievelijke regeringen richtte. Daladier, die zelfs de Russische olievelden in de Kauka- sus had willen laten bombarderen, trad af als minister-president en werd opgevolgd door het ministerie Reynaud. Het Engelse Lagerhuis kon maar niet verkroppen, dat er in de Noorse wateren van een „Rule Britannia, rule the waves” geen sprake was geweest. Hier moest Chamberlain het veld ruimen. Winston Churchill werd zijn opvolger; eindelijk „the right man on the right place....” Ook in ons land maakten de ge beurtenissen van die dagen grote in druk op de bevolking. Dacht men aanvankelijk, dat ons land „er wel buiten” zou blijven, na Denemarken en Noorwegen was men er niet zo ze ker meer van. Vooral was men ge schrokken van de grote snelheid, waarmee een land kon worden bezet. „Je gaat naar bed als Nederlander en staat op als Duitser”, was een van de slagzinnen uit die dagen. Zo groeide de angst, ook de angst voor het ver raad. „Want,” zo redeneerde men, „het kan niet anders of de Duitsers moeten geholpen zijn door Noorse landverraders.” Dit gevoel werd sterk aangewakkerd door de rol, die de Noorse Nazi-leider Vidkun Quisling bij de gebeurtenissen in zijn land speeldie. Deze fascistenleider bracht op 14 december 1939 een bezoek aan Ber lijn. Quisling was oud-minister van oorlog. Hij stelde Hitler voor om met Duitse hulp een staatsgreep te doen. Hitler ging op dit aanbod niet in. Wel verstrekte Quisling op 4 april 1940 te Kopenhagen inlichtingen over de Noorse verdedigingsinstallaties aan het hoofd van de Duitse spiona gedienst. Toen Oslo door de Duitse troepen was bezet greep Quisling toch naar de macht. Hij richtte zelfs, als minister-president van eigen maak sel, een radioboodschap tot het Noor se volk. Hitler liet hem echter niet langer dan 14 dagen „regeren”. Maar sinds april 1940 heette een landver rader een Quisling” ruime parkeergelegenheid 5?® Pil noem dwon briev SS-ej mee, „Wie Gevonden: groene damesfiets, t| kinderportemonnee, bruin leren J ten, duimstok, kinderjasje (grijsa] tig coat), groene kinderportemorl met inhoud. Doch ook in dit geval „blufte” Hit ler met succes. De Fransen hadden er nog helemaal geen zin in. De Franse regering deed zelfs alles om de vijand niet te prikkelen. Zo stond zij niet toe, dat de R.A.F. - de Engelse lucht macht - Duitse steden bombardeerde of mijnen legde in de Rijn en andere Duitse binnenwateren. Zodra de acties in Polen waren be ëindigd, werden met spoed Duitse di visies naar de Franse grens gediri geerd, waardoor eind 1939 de Duitse Legermacht aldaar aangroeide tot 100 divisies. Maar ook de geallieerde strijdmacht groeide aan, n.l. tot 76 divisies: 66 Franse en 10 Engelse. De luchtoorlog beperkte zich tot acties boven zee of het uitwérpen van pamfletten boven Duitsland. Hitler lanceerde hierbij zijn eerste geheime wapen: de magnetische mijn. Toen echter een exemplaar op een zand bank vóór de Engelse kust terecht kwam en onbeschadigd in handen viel van de Engelse marine, was ook dat gevaar weer bezworen. Zo hadden beide Partijen zich te genover elkaar opgesteld. Min of meer tussen de oorlogvoerende mo gendheden in lagen de neutrale lan den: België, Nederland, Denemarken en Noorwegen. De vraag in die lan den was: Welke partij zal de volgen de zet doen en zullen wij daarin be trokken worden? Denemarken werd vrijwel zonder slag of stoot genomen. In een daartoe afgemeerd schip te Kopenhagen be vond zich reeds een Duits bataljon infanterie. Parachutisten bezetten de brug tussen de eilanden Falstar en Seeland en luchtlandingstroepen na men het vliegveld Aalborg in bezit. 36 Deense soldaten werden gedood of gewond en van Duitse zijde waren het er niet meer dan 20. Maar ook in Noorwegen ging alles snel te werk. De havens van Oslo, Kristiansand, Stavanger, Bergen, Drontheim en Narvik vielen spoedig in Duitse handen. Parachutistenacties tegen forten en luchtlandingstroepen op de vliegvelden hadden snel succes. Het Noorse leger, dat niet eens was gemobiliseerd, bood tegenstand on der leiding van koning Haakon en zijn regering, die overhaast naar het Noorden waren gevlucht. De inmiddels reeds ingescheepte Franse en Britse troepen werden haastig weer ontscheept en de Engel se vloot voer uit om slag te leveren tegen de Duitsers. In de gevechten voor de Noorse kust zijn door beide partijen grote verliezen geleden. De geallieerden verloren: 1 vliegdek schip, 2 kruisers, 9 torpedobootjagers, 6 onderzeeboten, 4 transportschepen en 11 trawlers; 6 kruisers en 8 tor pedobootjagers werden beschadigd. De Duitsers verloren: 3 kruisers, 11 torpedobootjagers, 8 onderzeeboten en 16 transportschepen; 1 vestzak- slagschip, 2 slagkruisers, 2 kruisers en 2 transportschepen werden be schadigd. Eén van de Duitse tran sportschepen, de Rio de Janeiro, werd reeds op 8 april door de Pool- se onderzeeboot Orzel getorpedeerd. Te hulp gesnelde Noorse vissersche pen redden daarbij vele Duitse sol daten van de verdrinkingsdood. De Duitsers vertelden hun redders, dat ze op weg waren naar Bergen om de Noren te helpen in de strijd tegen het Engelse invasieleger. UTRECHT In de vierde week van april - van 20 tot en met 25 - staat de astmabestrijding weer in het middelpunt der belangstelling. Dan wordt de jaarlijkse collecte voor het Nederlands Astma Fonds gehouden in enige honderden grote en kleine plaatsen. Voor elke collecte geldt: vele klein tjes maken een grote. Voor het col lecteren geldt: vele handen maken licht werk. Het Nederlands Astma Fonds moet per jaar tenminste 1,6 miljoen gulden aan zijn taken kunnen besteden. Dat gaat om veel weten schappelijk onderzoek, directe hulp, zoals bijvoorbeeld door therapeuti sche kampen voor astmatische kin deren, voorlichting en nog veel meer, wat de asmaproblematiek kan helpen verlichten of tot een oplossing bren gen. De collecte-organisatie in Waddinx- veen wil daarvoor graag vele klein tjes inzamelen en kan daarbij heel goed een paar extra handen gebrui ken om het werk gezamenlijk licht én succesvol te maken. Wie een paar uurtjes hiervoor beschikbaar Wil stellen of inlichtingen wenst, is har telijk welkom bij mevr. J. G. Bakker, Prinses-Beatrixlaan 40, tel. 2884. Van Dijk, zouden er elke mil wel 40 toestellen kunnen dalen. bemerkte de KLM-piloot, dat de’ tegenwoordiger van de Duitse, ei le luchtvaartmaatschappij ’Luftl sa’ als gids optrad en de Duitse t pen naar het centrum van Oslo geleidde. Terug in Nederland meldde Dijk zijn ervaringen uitvoerig as Nederlandse autoriteiten. Gene Winkelman trok uit Van Dijks haal de juiste conclusies. Hij lid regeringscentrum in Den Haags in gebruik zijnde vliegvelden st bewaken, hij liet versperringen brengen op niet-operationele vl velden en later zelfs op deze auto gen, teneinde luchtlandingen op plaatsen te voorkomen. De gene trok zelfs troepen uit het grensge terug naar het hart van Nederlat Niet voor niets had de Duitse M chutistengeneraal Student bij EB tegen het gebruik van valscfr I troepen in Scandinavië bezwaa'B maakt. Hij vreesde, dat hierdoc Nederlandse legerleiding zou woB gewaarschuwd. Want na Noor"B zou ons land aan de beurt kort-B -1 GEVONDEN EN VERLOREN! VOORWERPEN maart 50.000 vrijwilligers en een 100- tal bommenwerpers naar Finland stu ren. Engeland zou er nog 50 vlieg tuigen bijvoegen. Ongeveer terzelfdertijd overwoog de Engelse regering troepen aan land te zetten bij Narvik, Drontheim, Ber gen en Stavanger. De bezetting van deze Noorse havens zou tevens een grote beperking betekenen van de Zweedse ijzererts-levering, welke 11 miljoen ton per jaar bedroeg, 's Zo mers werd het erts via Lulea en de Botnische golf naar Duitsland ver voerd. Maar in de zeven wintermaan den kon, wegens het dichtvriezen van de Botnische Golf, alleen transport via de Noorse haven Narvik geschie den. Tenslotte bezat Noorwegen een watervalinstallatie voor het opwek ken van de nodige krachtige electri- sche energie, waarmee zgn. „zwaar water” kon worden geproduceerd voor het maken van de atoombom. Met de uitvoering van de gealli eerde Plannen werd echter lang ge aarzeld en met het beëindigen van de Russich-Finse oorlog op 8 maart 1940 werd een aanleiding tot die uitvoe ring weggenomen. Maar de belangstelling voor Noor wegen bleef uiteraard bestaan. Ten slotte werd toch besloten tot het leg gen van mijnen in de Noorse territo riale wateren en het doen bezetten van Narvik, Stavanger, Bergen en Drontheim door Brits-Franse troepen. Op 8 april werden de mijnen gelegd en op 9 april scheepten de troepen zich in voor de overtocht van Enge land naar Noorwegen. Indien echter de Noren verzet zouden plegen, moch ten de troepen zelfs niet aan land gaan Hij vergelijkt de situatie van de schrijvers in Nederland tijdens de Duitse bezetting met die van de Tsjechische nu. Verloren: zwarte herenfiets, gou schakelarmband, gebit, zwarte zen, klein bruin jongensporten neet je met inhoud, zilveren kettin met bedeltjes, wielsierring en dop Opel Kadet, bruine herenporten nee met inhoud, herenhorloge zwart leren bandje, zwarte Portemonnee met inhoud. Uiteindeljjk, op 16 en 18 april, gin gen de geallieerden toch in Noorwe gen aan land: op drie plaatsen, n.l. ten noorden en ten zuiden van Dront heim en bij Narvik. Deze laatste plaats werd zelfs op de Duitsers her overd. Hitler schrok van dit laatste zo erg, dat hij aan de Duitse com mandant aldaar bevel gaf om zich met zijn troepen in Zweden te laten interneren. Dit bevel is, door sabo tage van een Duits verbindingsoffi cier, nooit aangekomen en de Duit sers hielden stand. Zij opereerden o.m. vanaf de Duitse marinebasis „Nord”, dicht bij Moermansk, welke Ondertrouwd: J. Ram en J. E. n gendoorn; T. J. C. Kingma en E| Swijnenburg. "1 Geboren: Otto Comelis Hendrik,., J. J. W. Kempkes en E. van der 'JL 1 Adriaan Gerard Robert z.v. D. C.B Doom en J. E. Visser; Mariska, J P. van Dijken en N. C. Hazenbri Elco, z.v. H. J. A. van Leiden en n Ult Andringa; Ilse Mariëlle, d.v. J. C Vesseur en J. C. M. Klomp; Ma] jt Maarten Cornelis, z.v. R. C. kJL vaar en E. van Grieken; Petra E!J beth, d.v. J. Palsgraaf en N. E. 9 verkamp; Ronny, z.v. J. H. vaiB Meer en A. T. M. van Rijst; p. Lambertus, z.v. P. de Waal en IJ Soest; Jeroen Lauwrens, z.v. P. 1.1 Vliet en R. H. Haitjema; Jolanda.l O. Jonkheid en M. H. Verkerk; J beth Hilde, d.v. N. P. Zwambo: T. C. van der Meij; Johannes Jacj z.v. J. J. Leeflang en N. H. Ru Jan-Fokko Bernhard Christiaan, B. Haan en A. L. KamPherbeek; hannes, z.v. P. Steenbergen en C Bos; Helmy Maria Theresia, d.v A. M. Gerts en M. T. Frieling; M nus Cornelis, z.v. C. J. J. Scheffen H. A. Olthuys; Elisabeth Com d.v. J. Jansen en J. C. Minnee; M Meinsje, d.v. P. van de Eijk e: Klein; Laura, d.v. L. J. J. Verba I en L. C. Hemmekam. Gehuwd: H. P. Versluis en C. A Booij; M. Diaz y Orts en T. H. Bo I ma; J. M. van der Bas en C. M. Se ris; C. J. M. M. van Dijk en C Vemooij. Overleden: Hoogerbrug, Dirkje hanna, oud 6 jaar; de Gelder, 1 drina, oud 75 jaar; Kerkhof, H Adriaantje, oud 70 jaar. Hazeu heeft dit boek in 1967 voor een deel in Waddinxveen geschreven. Dat Waddinxveen, waar hij van 1965 tot 1968 woonde heeft hem, zegt hij, sterk geïnspireerd. „Als ik daar op mijn zolder zat aan de Van Genestetlaan was ik volledig geïsoleerd. Je kwam tot rust, er was geen afleiding. Alleen het uitzicht op de polder. Dat was voor mij erg sti mulerend.” Die inspiratie sprak ook door in zijn Poldercyclus, gedichten waarmee hij vorig jaar bij het 300-jarig bestaan van Culemborg een prijs won en waaruit vorige maand in het litterai re tijdschrift De Gids is gepubliceerd. Zij was ook te vinden in zijn dicht bundel „Dankdag voor het gewas”, waarmee hij in 1968 de poëzieprijs van Hilversum won. „In die bundel komt erg veel over Waddinxveen voor, hoewel ik het niet bij name noem. De nieuwbouw, dat polderland, mijn verbazing over de natuur, over het feit dat er zomaar een reiger langs je huis vloog.” Wim Hazeu heeft veel van dat pol derland gehouden en het stemt hem droef, dat dit alles langzaam maar zeker aan de verstedelijking ten on der gaat. „Toen ik hier kwam wonen hoorde ik nog kikkers in de sloot. Nu zijn ze allemaal dood door het zeepsop van die huisvrouwen. Daarom zie je ook geen reigers meer.” Deze Pessimistische cultuurbeschou wing ademt door heel zjjn nieuwe ro man. „Meet the Flinstones” zijn de laatste drie woorden. Een wereld, die terugvalt tot het stenen tijdperk, een wereld, die geheel opnieuw begonnen moet worden. Het boek is gedeeltelijk science fiction, gedeeltelijk jeugdherinnering. Het speelt in flashbacks in Praag en in het polderland. Het veronderstelt een tijd, dat de Verenigde Naties ontbonden zijn en een aantal landen ten einde raad in Praag bijeenkomen om nog te trach ten iets te redden. Dat tracht men ook in het dorp, dat de schrijver verlaat om dat Praagse congres te bezoeken. Een dorp, waarin Hazeu voor zichzelf duidelijk Waddinxveen herkent. Bij zijn vertrek zijn de bewoners van de flats allemaal bezig privé-atoomkuil- tjes te graven. Met de helm op het hoofd. Redden wat er te redden valt. Wim Hazeu is met het schrijven van zijn boek begonnen in Waddinx veen. Met zijn eigen emotionele beel den van Praag. In 1968, toen hij in middels naar Hilversum was ver huisd, kwam de Russische inval in Ts j echo-Slowakij e „Ik voelde, dat ik toen een deel van de constructie moest veranderen. Ik had de Tsjechen op een bepaalde wijze getekend. Nu hadden ze een De Engelse minister van marine, Winston Churchill, wist uit de vorige wereldoorlog, dat het bezit van de 2000 km lange Noorse kust van groot strategisch belang was in de strijd om de heerschappij in de Atlantische oceaan. In de oorlog 1914-1918 had Engeland een brede strook mijnen ge legd tussen Schotland en de Noorse territorale wateren, om zo de Duitse onderzeeboten te beletten op de oce aan te komen. De tot Noorwegen be horende zeestrook was echter een gat waardoorheen de Duitsers konden ontsnappen, daar de Noren zelf geen mijnen legden. Een herhaling van deze situatie wilde Churchill voor komen. De loop der gebeurtenissen speelde hem hierbij in de kaart. Op 30 november 1939 waren Rus sische troepen een aanval begonnen op Finland. Deze communistische agressie, als gevolg van het niet in willigen der eisen van de Sowjet- Unie, verwekte zowel in Engeland als in Frankrijk bij de bevolking grote beroering. De sympathie ging duide lijk uit naar het kleine Finland. De plannen der geallieerden weerspie gelden deze gevoelens. De Franse mi nister-president, Daladier, wilde in Geboren: Janny Wilhelmina Hen: ka, d.v. J. Stofberg en J. Kool; h berthus, z.v. E. Kraanen en B. Scheelings. WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN/HOLLANDS HART - donderdag 9 april I

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Weekblad voor Waddinxveen | 1970 | | pagina 4