Deelnemers Sint Nicolaas aktie 1971
Sinterklaasfeest had een
heidense oorsprong
7
e ginds komt de stoom
Sinterklaas nog springlevend
Wodan
Gemeentewapens
en
Sï’a
Sint is 1721 jaar oud
Wodan-feest
Bisschop
Den Haag
Amsterdam
maken. Het had meer te maken met
de vrijgevigheid van de prins van
Oranje, die nogal eens een „verte-
HENEGOUWERWEG
HEIDENSE gewoonten en prak
tijken zijn dus per definitie in het
christendom ingebouwd. Ook de
protestanten hebben daar na de
Hervorming weinig aan kunnen ver
anderen. De katholieken kregen na
tuurlijk de schuld (’’paapse super
stitie”) en vele dominees hebben St.
Nicolaas, St. Maarten, Vastenavond
enz. daarom fel bestreden, maar de
heilige Nicolaas heeft hen allemaal
glansrijk overleefd. En toch heeft de
sint ook duidelijk een heidense oor
sprong, de Germaanse christenen
konden hem in elk geval goed ge-
EIKENLAAN
ST. NICOLAAS zal zich overi
gens zelf nooit bewust zijn geweest
van het feit dat men hem zou gebrui
ken om een oud, heidens gebruik
voort te zetten. Nicolaas werd om
streeks het jaar 250 te Patras in
Klein-Azië geboren. Hij was een rijk
man, maar altijd bereid om anderen
te laten delen in zijn rijkdom. Hij
schijnt vooral een weldoener voor
bruiken om hun Wodan-feest, dat
eveneens begin december werd ge
houden, op passende wijze te ver
vangen.
KANAALSTRAAT
ZUIDKADE
PIET HEINSTRAAT
BRUGWEG
ORANJELAAN
KON. WILHELMINAPLEIN
Slechts één vraag rest: Wat heeft
het Sinterklaasfeest dan eigenlijk
met Spanje te maken? Er is maar één
antwoord: niets.
kinderen geweest te zijn en er waren
trouwens nog veel meer legendes
over hem in omloop.
Zo zou hij veel jonge meisjes aan
een man hebben geholpen (in dat op
zicht presteert de Sint tegenwoordig
maar weinig meer) en de slavinnen
vonden ’s ochtends gouden appels in
hun schoentjes, een daad die ook aan
Nicolaas werd toegeschreven. Een
heel aimabel man dus, deze Nico
laas. Geen wonder dat de kerk zijn
goede werken honoreerde met een
bisschopsmijter. Hij werd bisschop
van Myra en stierf in 313, in de
maand december (de zesde!).
dan op gulle wijze onthaald. Althans
dat is de bedoeling.
In weer andere dorpen gaat de
jeugd rond om bij de inwoners lied
jes te zingen om daarna snoepgoed
of wat los geld te krijgen.
Na de reformatie werd hier en
daar een grootscheepse aanval ge
daan op het Sinterklaasfeest. In Arn
hem werd het zelfs verboden om in
het begin van december thuis specu
laas te bakken! In verschillende
plaatsen werd de traditionele Sinter-
klaasmarkt eveneens „in de hoek ge
zet.” Weer ergens anders mocht geen
Sinterklaasachtig snoepgoed zoals
pepernoten verkocht worden. Veel
hebben die verboden echter niet uit
gehaald. Het Sinterklaasfeest werd
steeds gevierd. De kinderziel bleek
machtiger dan puriteinen meenden.
Ook de wetenschap heeft zich van
Sinterklaas meester gemaakt. In
1949 schreef de psycholoog prof. Dr.
A. de Groot een boek onder de titel
„Sint Nicolaas, patroon der liefde”.
Enkele jaren geleden werd dit boek
in het Engels vertaald en in Londen
uitgegeven onder de wijdlopende
titel: „Saint Nicholas, a psychonaly-
tic study of his history and myth”.
Drie jaar geleden was Sint Nico
laas zelfs wereldnieuws. In een pers
bericht van United Press Internatio
nal werd namelijk vermeld, dat het
gebeente van de heilige Nicolaas van
het Italiaanse Bari naar de Sint Ni-
colaaskathedraal in het Griekse
plaatsje Volos gebracht zou worden.
De bisschop van Myra gaf aldus zijn
bijdrage aan de oekumenische her-
enigiging van de Oosterse en Wester
se Christelijke kerken. De goede man
zal daarvan wel nooit gedroomd
hebben. Evenmin zal hij weet heb
ben gehad van de trouwe schare vol
gelingen, die jaarlijks in het natte en
koude Nederland zijn verjaardag op
zo’n merkwaardige wijze vieren.
SNIEPWEG
JAN DORREKENSKADE
NOORDEINDE
GROENSVOORDE
STATIONSSTRAAT
JAN DORREKENSKADE
BURG. TROOSTSTRAAT
NESSE
BEATRIXLAAN
BREDEROLAAN
IN HET UTRECHTSE plaatsje
Odijk staat een herberg met een bij
zonder mooi uithangbord. Het stelt
Sinterklaas voor met de drie kinde
ren in een tobbe. Ofschoon de ge
meente geen offcieel erkend wapen
bezit staat de heilige kindervriend
toch op het zegel van de heerlijkheid
Odijk.
In de Brabantse plaatsen Valkens-
waard en Haps prijkt Sinterklaas in
vol ornaat met mijter en staf op het
gemeentewapen. Dat is eveneens het
geval in het gemeentewapen van de
Limburgse Peelplaatsen Meyel en
Heythuizen. In Friesland is zelfs een
plaats naar hem genoemd: Sint Ni-
colaasga.
IEPLAAN
VERMOEDELIJK zou Nicolaas
allang vergeten zijn, wanneer de
Germanen hem niet zo nodig hadden
gehad om aan één van hun oudste
gebruiken een christelijk tintje te
geven. Want lang vóór Sint Nicolaas
reed de Germaanse god Wodan op
zijn achtpotige schimmel Sleipnir
door het luchtruim, gekleed in een
wijde mantel en zijn stok in de hand.
Wodan kwam begin december, al
dus geloofden de Germanen, uit de
onderwereld en joeg de storm over
het land. Om hem gunstig te stem
men legde men offers van koren en
vruchten onder de schoorsteen. Op
die manier hoopten de Germanen
Wodan te bewegen hun een goede
oogst te bezorgen.
Toen Paus Gregorius in het jaar
601 de heidense gebruiken verbood,
maar aanpassing van deze gebruiken
aan de christelijke leer toeliet, werd
de Wodanverering vervangen door
het St. Nicolaas-feest. Maar de ge
bruiken bleven vrijwel dezelfde. De
schimmel werd niet afgeschaft en de
dodengeesten die Wodan over het
land joeg werden gepersonifieerd in
de figuur van Zwarte Piet, die de
roede hanteert.
NEDERLAND HEET in weerwil
van de toenemende onkerkelijkheid
nog steeds een christelijk land. Maar
het leven, geloven en denken, de ze
den en de feesten van ons volk zijn
veelal niet uit het christendom te
verklaren. Dat geldt ook voor het St.
Nicolaasfeest, dat in feite een over
blijfsel is uit een vroegere heidense
Germaanse periode. Niet voor niets
hebben calvinistische predikanten in
het verleden, zij het zonder enig suk-
ses, dit feest bestreden als een „dui
velse afleiding van de ware gods
dienst”.
VROEGER KENDE Den Haag
het Sint Nicolaasgasthuis. Het werd
in 1355 gesticht door Albrecht van
Beieren. Na de afbraak bleef de
naam voortbestaan in de nieuwe be
huizing aan de Amsterdamse Veer
kade in Den Haag. De deuromlijs-
ting van dit pand is afkomstig van
het oorspronkelijke Sint Nicolaas
gasthuis, dat in 1904 werd gesloopt.
In het Haagse gemeentearchief
bevinden zich nog een aantal Sint
Nicolaasalmanakken. Vroeger was
het de gewoonte om rond 5 decem
ber een dergelijke almanak ten ge
schenke te geven aan vrienden en
relaties.
Den Haag heeft zelfs een Sint
Nicolaasoproer gekend. Maar dat
RONDOM het feest van Sinter
klaas zingen kinderen. Weliswaar
zijn de meeste van deze liedjes wat
I kreupel van rijm, maar dat heeft
nimmer de dolle pret kunnen druk
ken. We zullen er een aantal onder
de loep nemen.
Omdat men hier in het mistige
j Nederland wil, dat Sinterklaas - ove
rigens om onverklaarbare redenen -
uit het zonnige Spanje komt, spelen
I sinaasappelen een belangrijke rol in
diverseSinterklaasliedjes.
„Sint Niklaes van Tolentuyn
Breng mee wat lekkerding
Lekkerding van Spanje
Drie appelkens van Oranje.”
De Amsterdammers, chauvinistisch
I als ze zijn, zingen bij deze appeltjes
I in adem door meteen over hun stad.
„Sinterklaas, goedheilig man
Trekje beste taberd an
Rijd er mee naar Amsterdam
Van Amsterdam naar Spanje
Appeltjes van oranje.”
De goed vaderlandse gewoonte om
in december de kinderen hun schoen-
tjes bij de schoorsteen te laten zet
ten wordt natuurlijk ook bezongen.
„Sinte Niklaas capoentje
Bringde wat in mijn schoentjen
Een appelken of een citroentjen.”
Merkwaardig is, dat in al deze lied
jes om een appeltje gevraagd wordt!
De tandartsen zullen er beslist ver
heugd over zijn. Toch is zoetigheid
ook niet te versmaden. Getuige de
tekst van het volgende fragmentje
waarin ook de bekende schoorsteen
een rol speelt.
„Sint Niklaas, dou goede bloed!
Geef me een zakje vol suikergoed
Niet te veel en niet te min
Smijt het maar de schoorsteen in.”
Als patroon van de zeevarenden
wordt Sinterklaas ook bezongen.
Hoewel men het de bonkige zeelui
van vroeger niet aanziet zijn er toch
verschillende liederen bewaard ge
bleven op een kinderlijke tekst.
„Wij zullen ons scheepkens
[wel stieren
Als over de wilde zee
Al op Sinterklaas manieren.”
DORPSTRAAT
IN SOMMIGE STREKEN van
ons land viert men het Sinterklaas
feest op een andere wijze dan wij ge
wend zijn. Op de avond van 5 de
cember verschijnen op Schiermon
nikoog de z.g. „klozems”, een ver
bastering van het woord „Klaas- l o
Oom”. Spookachtig uitgedoste jon- heeft niets met de vijfde december te
gens gaan dan gemaskerd en ram
melend met kettingen en bussen de
eilandbewoners binnen. Zij worden
ZOWEL de Germaanse als de
klassieke (Grieks-Romaanse) be
schaving hebben een belangrijke bij
drage geleverd tot onze zogenaamde
christelijke kuituur. Met name de
Germaanse godsdienst liet zich door
het christendom niet zomaar terzij
de schuiven. Na de bekering van de
Germanen tot het christendom gin
gen de Germaanse feesten gewoon
door, totdat paus Gregorius de Grote
in het begin van de zevende eeuw in
arremoede besloot de heidense
feesten maar in christelijke feesten
te veranderen. Kennelijk durfde hij
de mensen hun feesten niet te ont
nemen. Maar als ze met een christe
lijk sausje werden overgoten, was de
kerk bereid hier genoegen mee te
nemen.
Zo kan de heiligenverering niet los
worden gezien van de godenverering,
die zo kenmerkend was voor het
godsdienstige leven van de Germa
nen en ook allerlei traditionele fees
ten als bijvoorbeeld Sint Maarten
vertonen typische mytische (lees
Germaanse) trekken.
AM. VAN SOLMSTRAAT
DE AVOND waarop de maan
door de bomen schijnt en
waarop de makkers hun wild
geraas staken komt dichterbij.
De stoomboot hebben wij weer
ginds uit Spanje zien komen en
het paardje huppelde nog im
mer over het dek.
Nog een paar nachtjes slapen
en het is dan weer zover. Het
heerlijk avondje is dan geko
men. Het is Sinterklaas.
Sinterklaas! De folklore ron
dom dit typisch Nederlandse
feest is groot. En dan denken
we hierbij nog niet eens aan
het maken van rijmen en het
in elkaar zetten van suprises.
De liedjes, die aan Sinterklaas
gewijd zijn moeten ontelbaar
zijn. Veel zijn er zomaar ont
staan. Maar er zijn er ook die
van een zeer poëtische tekst
voorzien zijn. Voor alles zijn
het echter kinderliedjes.
Andere vormen
ring” weggaf waarbij drank rijkelijk
stroomde en waarbij op het Binnen
hof een groot vuurwerk werd afge
stoken. Toen dat allemaal eens op
hield kwam het volk in verzet.
En hoe het feest van Sinterklaas
in Amsterdam gevierd wordt weten
we van de beelden, die jarenlang op
de T.V. kwamen van de aankomst
van Sinterklaas bij de naar zijn ge
noemde kerk, vlak bij het Centraal
Station. Trouwens, Sint Nicolaas is
ook de patroon van onze hoofdstad.
Sinterklaas is niet dood! Van
stoomboot evolueerde hij naar
straalvliegtuig. Van paard naar auto.
Het boek van goed en kwaad zal
misschien over enkele jaren vervan
gen zijn door een ponskaart uit de
computer.
Maar ondanks moderne techniek,
ondanks veranderingen in de wereld
en in het denken van de mensen, de
figuur van Sinterklaas zal blijven
leven. Er zullen immers altijd kin
deren zijn!
WIM VAN BROECKHUIJSEN
Eerst reed Wodan op een schimmel
I
J. Ulteé
Geen zegels worden verstrekt op
brood, melk en benzine.
T. Bron
BEETHOVENLAAN
Fr. Versluis
KERKWEG
R. de Graaf
H. B. van der Oest
Nic. Vis
Salon „Modem”
P. Versloot
A. van der Heiden
I. C. de Graaff
A. van Eeuwen
Verbakel N.V.
G. Huizer
C. van Es
Wijnjeterp Scheele
H. van den Bor
H. Voshol
M. A. Dekker
Fa. W. de Wit Zonen
J. H. van Pinxteren
Am. Moons
A. van Ardenne
C. Voshol
C. de Bruin
H. Cammeraat
P. van der Starre
G. P. Kraayestein
Garage Boonstoppel
D. A. de Vlaam
Wijnhandel D. Kwaak
A. van der Sloot
C. A. Zwijgers
D. Sonneveld
K. van Tilburg
Drogisterij van Mourik
J. Kerver
Fa. van der Linde Zn.
Willem de Jong
W. Groeneveld
R. Boere
J. F. Spruytenburg
Wasserette van Kempen
G. Kool
H. C. Streng
G. Visser
Verzijden’s Wijnhandel
C. van Es
C. van Leeuwen
W. van der Lee
A. van der Heiden
G. Huizer
C. Koot
A. van der Sluys (Vivo)
T. de Vos
Firma W. de Bas Zn.
G. Bosman
Wed. Kloosterman
De Rooy’s Fotobedrijf
Fa. H. M. de Wilde Zn.
C. van der Zwaard
Fa. A. Brouwer
H. Koren
J. Blok
Mevr. Knuysting
A. van Eeuwen
G. van Ringelenstein
A. R. van den Berg
A. M. Smit
J. van Triet
Fa. W. de Bas Zn.
P. C. van Beest
D. Verwey
A. Kerver
Drogisterij van Mourik
G. van Ringelenstein
J.Tol
P. van Erk
L. Markus
C. Borg
Wiertsema
Woutersen
Gebr. Kooyman
Kranenburg de Bruin
A. R. van den Berg
R. van der Wal
G. Lochmans
Sjaak Noteboom
Boekhandel Veldwijk N.V.
Fa. J. H. Mulder Zn.
Nic. Vis
E. Vermey
C. van Leeuwen
J. G. Dool
J. Hoogendoorn
Fa. A. van der Krans
J. C. Pol
W. Neeleman
J. Grit
W. Roskam
Van Willigen
Firma de Rooy
Nic. Sekeris
Firma Knaapen
Asscheman
R. den Haag
Wim Sekeris
C. Kerver
M. Heemskerk N.V.
L. Wielaard
Fa. van der Linde Zn.
J. Jelsma
D. Kool
H. van Mourik
W. Tijsterman
Garage van Nielen
J. Sonneveld
L. de Waal
W. J. Los
Garage Kool
Boekhandel Burger
G. van Tilburg
L. Verhoeff
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN DONDERDAG 18 NOVEMBER 1971
Jac. Hogendoom
W. Tanis
