KON HET MAAR ZO BLIJVEN
vrijwilligster
zendingen
goede voeding
en
van
Let op bij
rembours-
U
■r
K
■z
Marlies van der Hooft
Afrika
r
•wO
„Geinlijn”
langer
bereikbaar
«ll
Onze tweelingpuzzel
m
mei
tot
mei
Regels voor
puzzelaars
V
- I
Pagina 4
D 030
Mieren
Tsetse
7
'7
V/ï
\w
p
s
VS
[Zr
zz
VS
f7 V W
Vs
School
Kerk
MARLIES VAN DER HOOFT
Een huwelijk in
bezettingstijd
door
12
L. VAN SCHOOTEN
EEN BOEKENBON
IS ALTIJD RAAK!!
EEN BOEKENBON
IS ALTIJD RAAK!!
11.5
kar, klemt
kt van
Land.
n wit ge-
Laten.
220 cm:
'^1
7/ L
i
i
t
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN DONDERDAG 20 APRIL 1972
i.
8
3
to
73
"i
20
ZZ
23
26
30
3/
32
33
36
3/
3?
ÏZ
S3
f7
7
7
I/O
IS
20
23
3/
33
3?
36
Ev
S3
38.
49.
*a
WITTEBROODSWEKEN.
(wordt vervolgd)
f.igni
71
Hoewel het gedurende de laatste week
in Wwense niet meer heeft geregend,
waardoor een gebrek aan water ontstaat,
duurt de eigenlijke regentijd tot eind
maart, daarna is het de beurt aan de
koude tijd, terwijl in oktober de warme
tijd begint. De mooiste tijd schijnt hier
mei/juni te zijn.
Gewoonlijk sta ik elke morgen om
zes uur op. Elke morgen zie je om ze
ven uur de kinderen op school arriveren,
lie allen nadat gezamenlijk de school
is schoongemaakt om vijf minuten
over half acht aanwezig zijn bij het hij
sen van de vlag en het zingen van het
volkslied. Dit gebeurt elke dag, terwijl
?r ’s maandags ook een toespraak wordt
jehouden. De lessen duren van 8 tot 13
jut; de meeste - niet alle - kinderen
dragen een uniform.
Het boek van Kees Hartog, waarover
ik al eerder schreef, is erg goed geschre
ven! Hij schrijft bijvoorbeeld ook over
de mieren, die in onvoorstelbare hoe
veelheden en in diverse soorten voor
komen. De hoofdman van dit zogenaam
de miljoenenleger loopt voorop en kijkt
als het ware of de kust veilig is. Ze eten
alles - maar dan ook alles - op. Van een
kip of een eend - één van mijn collega’s
er een schattig - zelfgemaakt - rieten
wieje in de kamer.
In de tuin zijn olienootjes gezaaid.
Deze olienootjes zijn - na ze geroosterd
te hebben, waarvoor de jongetjes uit de
buurt alle medewerking verlenen - ge
weldig lekker.
vinden. Die haat en nijd bestaat hier nog
niet!
De kerk in Mwense is Rooms-Katho-
liek. De kerkdienst wordt in het Bcmba
gehouden, zodat een en ander moeilijk
te volgen is. Hoewel het onbekende lie
deren zijn, wordt er bijzonder mooi ge
zongen; je kunt het vergelijken met een
Nederlandse mis. Mannen en vrouwen
zitten apart. Het dragen van de babies
op de rug in fleurige doeken is ook in
de kerk beslist geen zeldzaamheid, ter
wijl hetzelfde gezegd kan worden van het
voeden van deze kinderen tijdens de
kerkdienst.
hechten aan het woord ’’Studio”) op een
tafeltje zitten en omdat ik vrij lang
ben mijn hoofd gebukt houden.
Jongens en meisjes van alle leeftijden,
evenals hun ouders, zullen belang stellen
in de hiernavolgende opmerkingen en
suggesties op voedingsgebied en de in
vloed op de sportieve activiteiten.
Een efficiënte lichamelijke konditie
vereist een goede ontwikkeling van de
spieren en zenuwen, die weer afhankelijk
24.
26.
28.
1.
4.
7.
29.
31.
33.
35.
37.
39.
42.
44.
46.
22.
23.
25.
27.
16.
18.
20.
8.
9.
12.
14.
1. Onder de inzenders van goede
oplossingen worden een boeken-
bon verloot van 15,
VERTIKAAL
aansporing - krachteenheM
Steenmassa - deel v. h. gebit
2. Oplossingen dienen uitsluitend
op de volgende wijze te zijn ge
adresseerd: Puzzelredaktie Week
blad, oplossing van (datum invul
len), postbus 12, Moerkapelle.
4.
4.
6.
7.
1.
2.
3.
10.
11.
13.
15.
17.
19.
21.
23.
i
35 cm:
iff
30.
32.
34.
36.
40.
41.
43.
45.
47.
48.
„Jullie moesten maar niet te lang wachten met trouwen” zei vader
Meerman, gezeten in zijn ouderwetse leunstoel, pijp in de mond,
onder het huisjasje nog de donkerblauwe uniformbroek.
„Dacht u niet” vroeg Tanja, een beetje geschokt nu dat zware
woord „trouwen” daar zo onvoorbereid viel „dat we beter konden
wachten tot de oorlog over is? Zou ’t nog lang duren?”
„Wie zal dat zeggen” zei opperwachtmeester Meerman „maar ik
geef in dit opzicht de pessimisten gelijk. Het wordt steeds moeilij-
ker, en je zult na de oorlog es zien wat er dhn los komt. Denk maar
aan de achterstand in de woningbouw. Nu staan er nog huizen te
huur, maar straks zijn ze met geen goud te betalen.”
Het eerste oorlogsjaar was voorbij.
Er was veel gebeurd, niet alleen aan de fronten.
Mevrouw Bergema had gelijk gehadde plotselinge verschij
ning van Roel had Tanja’s toestand tot een keerpunt gebracht. Ze
was uit haar apathie ontwaakt, de jeugd had haar rechten doen gel
den. De vreugde over het weerzien van Roel, het besef, dat ze nu
niet langer alleen stond, gaven haar nieuwe kracht. Toen ze een
maal sterk genoeg was, wilde ze de Bergema’s niet langer tot last
zijn, en zocht en vond een baan op een kantoor in de stad vlak bij
het dorp, waar Roels vader opperwachtmeester van de marechaus
see was. De weekends bracht ze daar meestal door. Roel had zo
juist een nieuwe baan gekregen bij een veevoederfabriek, geen reu
zenzaak maar een met mogelijkheden voor een jonge vent met durf
en inzicht. En nu vond vader Meerman nuchter, dat ze maar moes
ten trouwen.
De twee jongelui keken elkaar aan.
De afgelopen dagen is de PTT enkele
malen gebleken dat binnenlandse pakjes
onder rembours waren verstuurd die
goederen bevatten welke door de ge
adresseerden niet waren besteld. De PTT
raadt u aan bij het in ontvangst nemen
van rembourszendingen zich eerst af te
vragen of de goederen ook zijn besteld.
Wanneer namelijk rembourszendingen
eenmaal door de PTT zijn uitgereikt,
bestaat er in het algemeen geen moge
lijkheid tot verhaal.
Van de natuur kun je heerlijk genie
ten, waardoor je er ook steeds meer
waardering voor krijgt. Zo kun je
Mwense in de diepte zien liggen - een
paar hutjes in een heel woest - eigenlijk
ongerepte - natuur. De luchten zijn hier
ook prachtig, vooral tegen de avond.
Het enige nadeel is, dat het hier altijd
zo vreselijk warm is, maar dat zal een
kwestie van wennen zijn! Hoewel het
verschil in temperatuur in Mansa en in
Mwense, dat in een vallei ligt, zeer goed
te merken is.
3/
„Je ziet haar zitten, een Afrikaanse
vrouw met een Chitembe om. Haar kind
op schoot sabbelt aan haar borst. Net
was ze op het Punal Health Centre; haar
kind had diarree. Een drankje was toch
al niet goed genoeg, een injectie moest
het zijn. Nu zit ze daar in het pas ge
maaide gras. Het is zo mooi hier in dit
land, zo schoon, zo echt. Oh, waar vind
je dit nog in Nederland? De angst
speelt dan bij mij een rol; waar moet
dit heen als hutjes huisjes worden? De
natuurlijke rode zandweg wordt dan
onecht gemaakt door teer. Waarom ben
ik hier heengegaan?
is van een goede voeding. Voedingsmid-
delen, die gezonde lichamen opbouwen,
dragen ook bij aan de ontwikkeling van
sportieve prestaties. Dit wil niet zeggen,
dat goede voeding alleen van de kinde
ren goede sportlieden maakt, maar het
eten van goed voedsel in de juiste hoe
veelheden op het juiste moment draagt
belangrijk bij aan prestaties in sport en
spel. Het is ook belangrijk te bedenken,
dat het dieet dagelijks moet zijn en niet
alleen op de dag van de wedstrijd.
Jonge mensen die aan sport doen, die
nen ’s morgens een goed ontbijt te ge
bruiken. Voedingsdeskundigen weten dat
een overgeslagen ontbijt zich wreekt
door een vermindering van energie in de
late morgenuren. Een goed ontbijt voor
actieve jongelui bevat fruit of vruchten
sap, graanprodukten (b.v. com flakes)
met melk en suiker, brood met boter of
margarine en een glas melk. Voor jonge
mensen is een dagelijkse goede voeding
de basis voor de ontwikkeling van ge
zonde spieren en zenuwen, welke zo hard
nodig zijn voor sportieve mensen.
Op weg naar Wwenda, waar we in
twee dagen tijds diverse primary-scholen
die allemaal een groentetuin bezitten, en
een zeer eenzame missiepost van een
~35~
den door een vrijwilliger is opgezet en
die een weiland met circa honderd koei
en omvat en waar melk wordt geleverd
en boter wordt vervaardigd.
Het rij-examen, dat vrijdags werd af-
genomen, bestond onder meer uit een
test met zes tonnen, die in twee rijen van
drie tonnen waren opgesteld met een
breedte van één voet meer dan de breed
te van de auto. De bedoeling was om
zowel links als rechts achteruit daar in
te rijden zonder de tonnen te raken.
De eerste keer gelukte dat inderdaad,
maar de tweede keer raakte ik prompt
een ton waardoor het resultaat was: ’ge
zakt!’ Ik kon ’s maandags weer examen
doe met gunstig gevolg, gelukkig! Na
het slagen voor mijn (vierde!) rijbewijs
bleken de overhandigde Nederlandse
pasfoto’s een halve inch te kort te zijn,
zodat in Mansa nieuwe pasfoto’s ge
maakt moesten worden. Ik moest in
’’Mansa-studio” (niet te veel waarde
glanzende trouw-auto, wanstaltig vervormd door een geweldig grote
gaszak er boven op. Vader Meerman bekeek die gaszak met buiten
gewoon welgevallen. Hij herinnerde zich de dag toen hij een Duitse
legervrachtauto had zien voorbijrijden met een houtskoolgenerator
er aan gekoppeld.
„Da’s ’t begin van het eind” had hij voldaan geconstateerd „ze
moeten zuinig worden op de benzine. Let op jongens, ze redden het
niet.”
Een huwelijksreis maakten ze niet, het had al geld genoeg gekost,
en er was niet veel aardigheid aan met die rantsoeneringen. Ze lie
ten zich naar hun nieuwe woonplaats rijden en met een gevoel van
trots stak Roel de sleutel in het slot van de deur, zijn huisdeur.
„Nou, vrouw” hij wilde het lachend zeggen maar toen hij naar
Tanja keek, zweeg hij. De tranen stonden haar in de ogen en hij
wist waaraan ze dacht. Maar dapper maakte ze een grimas en lachte
hem toe. „Nou man” gaf ze terug „doe de deur van ons huis open!”
Het korte verdriet was gauw vergeten.
Mevrouw Klaarhamer, de vrouw van Roels patroon, had onder
een voorwendsel Roel zijn extra sleutel weten te ontfutselen en de
resultaten van die Hst waren al zichtbaar, toen ze binnentraden.
„Welkom” stond er op de witte kaart, bevestigd aan een grote
ruiker bloemen in laaiende kleuren, die in een prachtige kristallen
vaas op het lage tafeltje stond.
Tanja ontroerde opnieuw. Ze moest zo oppassen, deze dagen, het
leek of de waterlanders steeds op de loer lagen. Alle hartelijkheid
waarmee ze was omringd in de veertien dagen van haar bruidstijd,
raakte haar hart. Nu dit weer
„Zeg” zei de nuchtere Roel ,,’t is maar goed dat we thuis behoor-
Hjk gegeten hebben
„Jij tenminste” protesteerde Tanja. Zelf had ze bijna geen hap
door haar keel kunnen krijgen.
„Want” vervolgde Roel onverbiddeHjk „huisvrouw-van-de-kouwe-
grond, je hebt natuurlijk geen kruimel in huis.”
Tanja schrok ervan.
Het was drie dagen geleden, dat ze voor het laatst in dit huis
geweest was. De voorbereidingen voor de trouwerij hadden haar
helemaal in beslag genomen. Gek, dat moeder Meerman er ook niet
aan gedacht had, die was anders zo praktisch nu kon ze nota-
bene niet eens thee zetten!
„Hé wat!” riep Roel opeens, die eens in de kasten was gaan
„struinen” „Moet je ’s kijken zeg!”
De PTT heeft het tijdsbestek
waarin het mogelijk is de mop van
de dag van Max Tailleur via tele
foonnummer (020) 21 18 11 te be
luisteren, met vier uur uitgebreid.
De mop van de dag is nu te ho
ren van vijf uur ’s middags tot
negen uur ’s morgens, gedurende
het gehele weekeinde en boven
dien iedere werkdag ’s middags
van twaalf tot twee uur.
Zoals bekend moest de PTT
enige maanden geleden in ver
band met de overweldigende be
langstelling voor dit nummer de
bereikbaarheid beperken tot de
uren waarvoor het vrijetijdstarief
geldt, namelijk van zes uur des
ochtends en gedurende het week
einde.
Het is beslist noodzakelijk huisbezoe
ken af te leggen. Zo ben ik met de
;ommunity-sister op huisbezoek ge
veest in één van de dorpjes in de buurt
en behoeve van twee ondervoede kin-
leren, één van twee jaar en één van een
naand. Angezien de borstvoeding te
weinig was, werd geadviseerd met melk
poeder babyvoeding te bereiden. Toen
,ve daar arriveerden zat het hele gezin
ondom een pot met maismeel, een
chaaltje vis en wat groente; voordat de
nensen gaan eten, wassen zij hun han
den in een bak water en gaan daarna
net natte handen eten. Wij werden bin
nengelaten in een hutje (een paar ce-
nenten muren met een dak van stro)
.vaarin een oude tafel en enkele stoelen
stonden. Verder ontbrak praktisch alles,
behalve een transistorradio. Alles was
teer sobertjes, maar schoon! Ook stond
HORIZONTAAL
plezier - geluidloos
verrichting - windrichting
oude lengtemaat -
insekteneter
verslagen - water in Drente
eenmaal - kant
regel - eiland i d. Oostzee
boom - noot
vervoermiddel - stiksel
verharde huid - kleur
wild zwijn - vr zoogdier
Noorse godheid -
plaats op de Veluwe
overal - vogel
wier - pl in Z. Vlaanderen
Eur. hoofdstad -
ritmische beweging
streek - tegen
telw. - kledingstuk
zwak - advies
Eur. hoofdstad -
vroegere koningin
pl. in Drente -
afsluitbare opening
en andere - daar
derhalve - reus
akelig - hoekpilaar
lidw. - Gedeputeerde Staten
malle - droogoven
Z. Amerikaanse hoofdstad -
gast
kleur - cevcrgewas
g
Waarom mocht dit land niet langer
zo bestaan? Als hier geen duizenden
mensen gestorven waren, hadden we
kunnen blijven waar we waren. Niets is
zo mooi om in zo’n land te leven, dat
nog precies is zoals het is gegeven! Oh,
Nederland, wat hebben ze je aangedaan?
’t Spijt me, want ook ik was er schuldig
aan. De mens eist te veel en wil steeds
meer. Maar toch kan dat op een mo
ment niet meer. Vind je in Nederland
nog ken vrouw, zo zittend onder een
boom? Het is allemaal zo anders; het
hele land, alles is woest en ruw, veel
bomen, struiken en groen. Toch is het
jammer dat een mens maar één keer
leeft, anders ging ik Over honderd jaar
kijken wat ontwikkelingshulp gegeven
heeft.
ff
Trouwen
Och, dat was immers hun plan, hun doel geweest.
Ze waren absoluut zeker van elkaar ze wilden samen door het
leven, Ja, natuurlijk, dèt betekende trouwen.
Maar nu daar opeens vader Meerman dat woord uitsprak, leek
het of de volle consequentie van zo’n stap eerst recht tot hen door
drong.
Moeder Meerman, in haar hoekje bij de haard, sloeg het meisje
gade. Ze was nog van het ouderwetse, degelijke soort, en ze had
altijd zo haar eigen gedachten over die kantoorjuffies gehad. Daar
van was nu wel een heel eind teruggekomen, want Tanja mocht dan
vlot een Engelse brief kunnen tikken, minstens zo vlot naaide ze
een jurk en waste ze de vaat. Daarbij hechtte het meisje, wier ou
ders onder het puin van Rotterdam de dood vonden, zich sterk aan
het echtpaar Meerman. Vader Berend was een man die in zijn loop
baan heel wat mensenkennis had opgedaan en, ofschoon stipt waar
het de dienst betrof, nooit een dienstklopper was geworden. Hij kon
smakelijk vertellen over zijn avonturen en dan hing Tanja, die altijd
een zwak voor detective-verhalen had gehad, aan zijn lippen. Ank
en Lies, Roels zusters, waren al getrouwd, en nu vond Berend een
luisterend oor bij zijn aanstaande schoondochter.
„Alles wordt duurder” zei moeder Anna bedenkelijk” het geld
gaat steeds meer achteruit in waarde. Straks kim je alleen nog maar
ruilen.”
„Dat is zo” gaf Roel toe. Ja, hij zelf had er ook wel eens aan
gedacht, maar Tanja en hij kenden elkaar toch eigenlijk nog maar
zo kort. Zou hij het aandurven? Hij keek naar haar. Ze glimlachte,
een glimlach vol vertrouwen.
„Ik denk dat vader geHjk heeft” zei ze zacht.
En zo kwam het ervan.
Maar trouwen, dat hield heel wat in.
Want ze zouden gaan wonen in het dorp aan het kanaal waar de
fabriek stond. Roels patroon kon ze nog wel aan een aardig huis
helpen, niet al te modern, maar ruim, zonnig, met een voor- en
achtertuin en door het grote raam een ruim uitzicht op de wijde
polder.
Het had nog heel wat voeten in de aarde, eer de trouwdag daar
was. Een feest zou het niet worden. Daar voelde Tanja niet voor,
en Roel begreep en eerbiedigde haar wens.
Roels zwager Dirk stond met zijn fototoestel in de aanslag voor
het huis, om het jonge paar te fotograferen als ze de deur uit kwa
men. ,,’t Wordt een historische foto” zei hij en hij keek naar de
11
Bijb. figuur -
open plek in het bos
dyne - niet even
stad in Klein Azië -
Eur. hoofdstad
speelgoed - mal
uitgave (afk.) -
water in Friesland
egaal - ongevuld
roem - steensoort
slotwoord - pl. in N.-Holland
hemellichaam -
deel van een bijenkorf
vaartuig - roemen
tijdrekening - toespraak
Bijb. fig. -
Mohammedaans priester
pont - Z. Amerikaanse staat
Eur. land - hoekpilaar
ongevuld - Bijb. figuur
oude IJslandse literatuur -
band
rivier in Duitsland - godheid
pl. op de Veluwe - titel
landbouwwerktuig - regel
korenhalm - roem
in orde - insekteneter
bar - grondsoort
noot - deel van de Bijbel
wintervoertuig - achter
heilige - oude lengtemaat
3. Oplossingen moeten binnen
zijn uiterlijk de eerste woensdag
na de publikatie van de puzzel.
heeft dit ondervonden - blijven alleen de
botjes over! Het klinkt verschrikkelijk,
maar de realiteit is niet anders: op deze
wijze zijn er ook al baby’s opgegeten!
Een ander soort mieren geeft de voor
keur aan stoffen. Zo is de mat in ons
huisje, dat ik met een collegaatje deel,
finaal door de mieren opgegeten! Ik
verwonderde mij bijvoorbeeld ook over
de snelle slijtage van het wasgoed. Ach
teraf realiseer je je dan, dat je elke keer
weer eerst de mieren van het wasgoed
moest plukken!
In meren en dergelijke is bijna niet te
zwemmen vanwege het gevaar van kro
kodillen en ongedierte. In dat water le
ven namelijk wormpjes, die door de
voetzool naar binnen kruipen met alle
narigheid vandien (bilharzia wordt deze
ziekte genoemd). Deze wormpjes kruipen
in het bloed, waardoor onder meer
bloedarmoede kan ontstaan. Bij de Tu-
matusi Falls (watervallen), waaraan ik
een bezoek heb gebracht, heb ik mijn
haar gewassen! Schoner water is er ui
teraard niet te bedenken! Deze water
vallen, die zeer woest en wild zijn, ge
ven een geweldig aanzicht.
De bouw van het kippenhok achter
ons huis vordert, zodat binnenkort kip
pen kunnen worden gehouden, voor de
eieren natuuriijk, want die zijn hier kost
baar. De eieren kosten over het alge
meen - in Nederlands geld omgerekend
- 25 cent per stuk; de kippen tien gulden
per stuk. Wat het geld hier betreft: één
kwacha is 5,50 Ngee is 2,50.
Na een hond ben ik thans ook in het
bezit van een poesje. Eigenaardig is het
feit, dat honden en katten het hier in
Afrika heel goed met elkaar kunnen
Engelse dominee en zijn echtgenote, die
al meer dan tien jaar hier verblijven,
bezochten, passeerden we een Tsetse-
contróle.
Wij zitten namelijk in een gebied,
waar Tsetse-vliegen voorkomen (slaap
ziekte!). Deze Tsetse-contróle bestaat uit
een slagboom met een huisje. Bij het
stoppen voor deze slagboom komt de
controleur naar buiten, die met een
doodernstig gezicht en met vliegenmep
per en spuit, die hij uiteraard gebruikt,
langs de auto loopt om te voorkomen
dat er vliegen meegaan naar andere
plaatsen.
Ondanks het bezit van een Nederlands,
een internationaal en een Zambiaans rij
bewijs is bij het rijden in een govem-
ment-auto - ik heb nu de beschikking
over een Unicef-landrover (met de ver
melding: ’’Mwense district M.C.H.work”
erop - M.C.H. betekent Mother Child
Health) - een government-rijbewijs ver
eist. Daarvoor kwam ik ’s maandags in
Mansa aan en nam direct contact op
met de desbetreffende persoon, die mij
na een uur mededeelde, dat eerst vrijdag
het rij-examen kon worden afgenomen.
De tussenliggende dagen benutten we
onder andere door het logeren op de
Darry, een boerderij, die vier jaar gele-
Je denkt - als je als vrijwillger naar
Afrika gaat - dat je vaak eenzaam zult
zijn, maar juist het omgekeerde is waar!
In Mansa wonen bijvoorbeeld nogal en
kele vrijwillgers, die ook van hun colle
ga’s uit de bush nogal eens bezoek krij
gen. Mwense ligt op een afstand van 160
km van Mansa (over het algemeen kun
je niet harder rijden dan 60 km). In
Mansa is bijvoorbeeld ook meer te
koop.
- -