museumzaal van de Rabobank
Expositie
ATLAS VAN STOLK: UNIEKE PRENTEN
WADDINXVEEN
Weekblad voor
Waddinxveen
BURGERLIJKE STAND
Mr. Opticien J.Griq
Contactlensspecialist ANVC-Optometrist OV
Korte Tiendeweg 12 Gouda, tel. 01820 - 13033
Kleiweg 108 Gouda, tel. 01820 - 16033
Kerkweg 189 Waddinxveen, tel. 01828 - 4303
Vestigingen in Gouda, Waddinxveen, Zwijndrecht,
Nieuwerkerk a/d
|orrt L
in
40,-
195?5
192,-
CHR. OPENB. BIBLIOTHEEK
UW BRIL?
TM
bril van grit
ACTIE MOEDERS
VOOR MOEDERS
BRILUINN”
"Nu ook winkelcentrum Bloemendaal 41, Gouda, telefoon 01820 -18492.”
if
Historie
SERV1CE-RUBRIEK VAN HET WEEKBLAD VOOR DE ABONNEES
-
SaaawTinrH»,
Uitgave Druk. Veldwijk B.V.
Direktie J. B. Veldwijk
Redactie B. J. Woudenberg
Exploitatie F. van Kempen
Mejuffrouw M. E. Deelen leidt burgemeester C. Avan der Hooft rond
in de museumzaal van de Rabobank.
Geboren: Apolonia Helena, dv. J. Flier en A. H. van der Spek;
Terje Olav, zv. A. van der Valk en M. C. Stuin.
Ondertrouwd: A. C. Noorlander en W. M. Monster; D. A. A. van
Amerongen en J. M. Slootjes.
Gehuwd: H. de Graaf en J. N. van der Pols; J. A. Hoogerbrug en
J. de Joode.
Overleden; van Dodewaard, Gerrit Jan, oud 66 jaar; Houtgraaf wv
de Bruin, Wilhelmina, oud 84 jaar.
WADDINXVEEN Mejuffrouw
M. E. Deelen, conservatrice van het
Rotterdamse museum Atlas van
Stolk, heeft vorige week donderdag
avond in de museumzaal van de
Rabobank aan de Kerkweg een aan
het Maasstedelijke museum ont
leende greep uit de unieke verzame
ling historieprenten van 40.000
stuks officieel aan het publiek ge
presenteerd. Verwacht wordt dat de
Waddinxveners voor deze tentoon
stelling veel aandacht zullen heb
ben. Tenslotte is het nogal wat dat
Atlas van Stolk Waddinxveen be
zoekt
AGENDA
LW/lfe
IJssel en IJmuiden
«BW
Donderdag 25 september
Met mes en vork, Goudse Schouwburg,
20.00 uur
Schoolraad voor het openbaar onder
wijs, gemeentehuis, 20.00 uur
Opgaven van evenementen en ver
gaderingen, die een algemeen of
openbaar karakter hebben, ontvan
gen wij gaarne tijdig. Plaatsing ge
schiedt kosteloos.
Vrijdag 26 september
Damesclub vrij-raam-weven,
’t Ketelhuis. 13.30 uur
Dansles 18 jaar en ouder,
’t Ketelhuis, 19.45 uur
Soos 20’t Ketelhuis, 21.00 uur
Toneelavond NW/NTVON,
Gereformeerd Verenigingsgebouw,
20.00 uur
Zaterdag 27 september
Instuif voor Gehuwden, AF-centrum,
20.00 uur
Maandag 29 september
Damesclub macramé, ’t Ketelhuis,
13.30 uur
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 18.15 uur
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 20.30 uur
Dinsdag 30 september
Bejaardengymnastiek, AF-centrum,
14.00 uur
Mbuma-zending, kerkgebouw Rem.Gem.
Zuidkade 59, 19.30 uur
Woensdag 1 oktober
Je moet er mee leren leven,
Goudse Schouwburg, 20.00 uur
Hand- en spandienst, AF-centrum,
10.00 uur
Volksdansen, ’t Ketelhuis, 20.00 uur
Een nieuw model vat
Christian Dior
voor heren
Herenbril, laag model in
fijne uitvoering Cm
Donderdag 2 oktober
VOO, Gereformeerd Verenigings
gebouw, 20.15 uur
Vrijdag 3 oktober
Damesclub gobelinweven, ’t Ketelhuis,
13.30 uur
Dansles tot 18 jaar, ’t Ketelhuis,
18.30 uur
Soosie (alleen leden), ’t Ketelhuis,
20.00 uur
Zaterdag 4 oktober
Ruilbeurs, Goudse Schouwburg,
11.00-17.00 uur
The Old Classic, AF-centrum, 20.00 uur
Maandag 6 oktober
PvdA-afdelingsvergadering, De Unie,
•20.00 uur
Recreatieschap Bospark, gemeentehuis
Boskoop, 20.00 uur
Damesclub wandkleden,
’t Ketelhuis, 13.30 uur
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 18.15 uur
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 20.30 uur
Dinsdag 7 oktober
Bejaardensoos, AF-centrum, 14.30 uur
Woensdag 8 oktober
Modeshow Brugboetiek, Gereformeerd
Verenigingsgebouw, 20.00 uur
Volksdansen, ’t Ketelhuis, 20.00 uur
Donderdag 9 oktober
Modeshow Brugboetiek, Gereformeerd
Verenigingsgebouw, 20.00 uur
KREZ-cursus, Mr. A. de Roosschool
(Wingerd), 20.00 uur
Vrijdag 10 oktober
Damesclub vrij-raam-weven,
’t Ketelhuis, 13.30 uur
Soos 30, ’t Ketelhuis, 21.00 uur
(speciale fondue-avond)
Dansles 18 jaar en ouder,
’t Ketelhuis, 19.45 uur
Maandag 13 oktober
Damesclub macramé, ’t Ketelhuis,
13.30 uur
Gemeentelijke commissie voor sport
zaken, gemeentehuis, 19.30 uur
Meisjesclub 13-14 jaar, *t Ketelhuis,
Z6.45 uur
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 18.15 uui
Pottenbakken, ’t Ketelhuis, 20.30 uur
Redaktie-adres:
Peppelhorst 109, Waddinxveen
telefoon (01828) 5594
Advertentie-af deling:
Oranjelaan 9, Waddinxveen
postbus 66, telefoon (01828)4788
Klachten bezorging:
Peuleyen 15, tel. 2604, W*veen.
Abonnementsprijs:
4,25 per kwartaal bij vooruit
betaling; postabonnementen
11,50 per half jaar binnen ver
spreidingsgebied en 18,per
half jaar voor overig Nederland.
Alle prijzen exclusief incasso
kosten.
Advertentietarieven:
Losse mm-prijs 0,30 (exclusief
btw); contract-tarieven en tekst-
adverteneies op aanvraag.
Kleine advertenties:
zie Kabouters.
Giro:
47062 tnv Drukkerij Veldwijk BV
Bank:
Rabobank Waddinxveen.
NEDERLANDS HERVORMDE KERK
Brugkerk:
9.30 uur ds. W. Verboom
18.30 uur ds. H. Stolk, Scheveningen
De Hoeksteen:
9.30 uur ds. H. J. Smit, Utrecht
18.30 uur ds. T. van 't Veld, Ede
Bethelkerk:
9.30 uur ds. T. van ’t Veld, Ede
17.00 uur ds. W. Verboom
Lmmanuëlkerk:
9.30 uur ds. N. J. Flink
19.00 uur ds. N. J. Flink/ds. D. J.
Modderaar dienst met Gereformeerde
Kerk)
GEREFORMEERDE KERKEN
Kruiskerk:
9.30 uur ds. P. J. van de Ree,
Alphen aan den Rijn
17.00 uur geen dienst (gemeenschappe
lijke dienst met Immanuëlkerkgemeente)
Ontmoetingskerk:
10.00 uur ds. D. J. Modderaar
17.00 uur ds. H. Dijkstra, Boskoop
REMONSTRANTSE GEMEENTE
(in samenwerking met de Vrijz. Herv.)
Kerkgebouw Zuidkade 59:
Geen dienst
OUD-GEREFORMEERDE
GEMEENTE IN NEDERLAND
Kerkgebouw Zuidkade 159:
10.00 uur leesdienst
18.30 uur leesdienst
Donderdag 2 oktober
19.00 uur ds. J. van Prooijen, Stavenisse
CHR. AFGESCHEIDEN GEMEENTE
Kerkgebouw Dorpstraat 3:
9.30 nur ds. A. P. Verloop
17.00 uur ds. A. P. Verloop
woensdag 19.30 uurds. A. P. Verloop
GEREFORMEERDE GEMEENTE
BOSKOOP
Kerkgebouw Mendelweg:
9.30 en 18.00 uur ds. A. Bac
JEHOVAH’S GETUIGEN
Koninkrijkszaal Burg. Trooststraat 4:
10.00 uur openbare toespraak
11.00 uur wachttorenbespreking
VOLLE EVANGELIE GEMEENTE
BOSKOOP (Bethelkerk):
9.30 en 18.30 uur samenkomst
dinsdag 20.00 uur samenkomst
BAPTISTENGEMEENTE
ALPHEN AAN DEN RIJN
Triomfaterkapel Molenwerfstraat:
10.00 uur ds. H. G. Koekkoek
15.30 uur evangelist J. Kits
18.30 uur ev. I. Kits/ds. H. G. Koekkoek
(in Nabij)
VOLLE EVANG. GEMEENTE ’SION’
Gemeenschapsruimte ”De Savornin
Lohmanschool”, Lindengaarde 17a:
9.30 uur samenkomst
dinsdag 20.00 uur (bijbelstudie)
Tesselschadelaan 28
ROOMS-KATHOLIEKE KERK
St Victorkerk:
10.00 uur eucharistieviering
Ontmoetingskerk:
8.30 en 11.45 uur eucharistievieringen.
In de week is er in de St Victorkerk een
eucharistieviering op woensdag en
zaterdag om 19.00 uur en op vrijdag om
7.45 uur. In de Ontmoetingskerk is er in
de week een eucharistieviering op
dinsdag en zaterdag om 9.00 en op
donderdag en zaterdag om 19.00 uur.
Damesbril in multi-colour
Plaatselijk vertegenwoordigster is
mevrouw J. I. Rietveld-Bus, Justus van
Effenlaan 5, telefoon (01828) 4138.
Moeders Voor Moeders beijvert zich
urine van zwangere vrouwen in te
zamelen voor strikt medische doeleinden.
Jul. v. Stolberglaan: ma. wo. en vr. 14.30
tot 17.30 uur en 18.30 tot 20.30 uur; di
Iff tot 12 uur.
St. Victorstraat: di. en vr. 19 tot 21 uur,
do. 15.30 tot 17.30 uur.
Anne Frank-centrum: di en vr 14.30 tot
17 uur en 18.30 tot 20.30 uur, wo. 18.30
tot 20.30 uur.
Damesbril in zeer bijzondere
vormgeving van Christian Dior
Nu Atlas van Stolk Waddinxveen be
zoekt is een blik in de historie wel op
zijn plaats. Op 6 april 1967 nam de ge
meenteraad van Rotterdam het besluit
de Atlas Van Stolk in bruikleen te aan
vaarden en maakte daarmede een eind
aan de onzekerheid, welke na het over
lijden van de heer Jacobus van Stolk om
trent de uiteindelijke bestemming dezer
unieke collectie was ontstaan.
ding van de „keurige kunstverzameling
van zijn hooggeschatten vriend A. van
Stolk te Rotterdam” en menige prent in
Mullers catalogus werd door hem naar
het exemplaar in de Atlas Van Stolk be
schreven. In de Nieuwe Rotterdamsche
Courant van 26 en 27 november 1867
komt een uitvoerige beschouwing voor
omtrent een voordracht over zijn collec
tie door Abraham van Stolk in de bo
venzaal der Sociëteit „Harmonie” waar
een groot aantal prenten was tentoon
gesteld, en waar men volgens de bericht
gever „eene schoone gelegenheid vond
om een blik te werpen in het leven on
zer voorouders, zoowel op het oorlogs
veld als in de raadzaal”.
In de museumzaal treft men bijvoor
beeld aan kaarten (land, provincie,
Ned.), kaarten naar aanleiding van his
torische gebeurtenissen, zoals het ontzet
van Leiden 1574, het rampjaar 1672, en
kele grepen uit de geschiedenis van
stadhouder Willem III die koning van
Engeland wordt 1688/1689, watersnood
ramp in 1809 (Over- en Nederwaard),
de rubriek dagelijks leven met 16e eeuw-
se prenten naar Brueghel, 16de eeuws
markttafereel, 17de eeuws school tafe
reel, 1700 brandspuitdemonstratie,
handwerkvoorbeelden 1830, mode
prenten 1850, vroeg 19de eeuws bin
nenhuis, getuigschriften van Holland-
sche Maatschappij van landbouw, gan
zenbordspel en andere bordspelen
waarschijnlijk maakt, dat ook hij in
prenten was geïnteresseerd. In de Atlas
Van Stolk zijn enkele prenten van zijn
hand aanwezig en ook berusten daar
twee reisbeschrijvingen met het relaas
van reizen in Noord- en Zuid-Neder-
land en Duitsland, door Gerard en zijn
vrouw in 1782 en 1788 gemaakt. Ver
moedelijk zijn de reisbeschrijvingen
eveneens door dr. Dionijs van Nijmegen
aan zijn neef geschonken en het is ook
niet uitgesloten, dat diverse prenten, nu
in de Atlas Van Stolk, oorspronkelijk
tot de collectie van Gerard van Nijme
gen of eventueel diens winkelvoorraad
hebben behoord.
Toen Abraham van Stolk omstreeks
1835 historieprenten begon te verzame
len, was het zijl} bedoeling om voor
zover mogelijk de gehele Nederlandse
geschiedenis in prent bijeen te brengen,
waarbij hij traditiegetrouw bij de Bata
vieren begon, om in zijn eigen tijd te
eindigen. Nog steeds wordt aan deze
De Atlas Van Stolk is een verzameling
Nederlandse historieprenten, in vakkrin
gen in binnen- en buitenland reeds sinds
jaar en dag bekend. Dank zij de heer
Jacobus van Stolk, die, daarin gesteund
door zijn vrouw, zijn gastvrij huis wa
genwijd openzette voor iedere belang
stellende bezoeker, om het even of diens
interesse wetenschappelijk gericht was of
niet, heeft de Atlas Van Stolk in steeds
breder kring bekendheid verworven.
Kwam het vroeger nog wel eens voor,
dat iemand, op zoek naar een illustratie
Foto WvW/Sjaak Noteboom
Wie zich echter temidden van de
drukte en de haast van onze tijd de
moeite wil getroosten zich aandachtig
in de prenten te verdiepen, zal spoedig
gewaar worden, welke kostelijke rijkdom
aan informatie deze kunnen verschaffen
en steeds weer zal hem meer dan in
geschreven bronnen de mens van
vroeger in zijn dagelijks leven, in zijn
vreugde en zijn leed tegemoet treden.
Aanvankelijk zal de verzameling zeker
een dilettantisch karakter hebben ge
dragen: Abraham van Stolk was geen
historicus en stond bovendien als fir
mant van de houthandel Abraham van
Stolk Zoonen midden in het Rotter
damse zakenleven. Daar kwam later nóg
iets anders bij: tengevolge van de poli
tieke ontwikkelingen rond de jaren 1865
en 1866, toen Duitsland onder leiding
van Bismarck tot eenheid kwam, viel
er in ons land een zeker gevoel van on
behagen te bespeuren, als gevolg van de
snelle Pruisische overwinningen. In vele
plaatsen werden z.g. weerbaarheids-
korpsen opgericht, bestaande uit per
sonen, die zich in de wapenhandel wil
den oefenen, om in tijden van gevaar
het vaderland te kunnen dienen. Ook in
Rotterdam werd een zodanig korps op
gericht en Abraham van Stolk werd tot
voorzitter der vereniging en comman
dant van het korps gekozen. Met hart
en ziel wijdde hij zich aan deze taak en
als majoor-commandant van het korps,
dat in 1869 tot het Korps Koninklijke
Scherpschutters werd verheven, was hij
in Rotterdam een zeer bekende figuur.
In 1884 trad hij op 70-jarige leeftijd uit
de houthandel en legde enkele jaren
later ook het commando over de
scherpschutters neer. Toen kon hij zich
volledig aan zijn verzameling wijden en
het is zijn grote verdiente geweest, dat
hij het wetenschappelijk belang van de
historieprenten heeft ingezien en in deze
jaren zijn verzameling boven het peh
/an een particuliere liefhebberij ophiel,
m 1891 ontmoette hij nl. Gerrit van
Rijn, toen nog archiefambtenaar, later
bibliothecaris der gemeente Rotterdam.
Aan deze droeg hij op zijn verzameling
te beschrijven. Van Rijn toog vol ijver
doelstelling vastgehouden, zij het dat
rekening houdende met de huidige op
vattingen omtrent vaderlandse geschie
denis, meer plaats wordt ingeruimd voor
de algemene geschiedenis: de Neder
landse geschiedenis kan in de tegen
woordige tijd onmogelijk meer als een
zelfstandige grootheid worden be
schouwd. Ook worden bij gebrek aan
eigentijdse prenten thans in ruime mate
foto’s verworven en in voorkomende ge
vallen opdrachten voor tekeningen ge
geven.
De verzameling, welke Abraham van
Stolk bijeenbracht, gold al spoedig als
zeer belangrijk. In 1863 gaf Frederik
Muller, boekhandelaar, antiquaar en
bibliograaf te Amsterdam en de grote
kenner van Nederlandse historieprenten,
het eerste deel van zijn baanbrekende
„Beredeneerde Beschrijving van Neder-
landsche Historieplaten, zinneprenten en
historische kaarten” in het licht. In het
„Voorberigt” hiervan maakte hij mei-
voor een boek of tijdschrift, de „Atlas
Van Stolk” te leen vroeg, tegenwoordig
weet men over het algemeen wel, dat het
woord Atlas hier gebruikt is in de ou
derwetse betekenis van collectie; Atlas
Van Stolk betekent niets anders dan
verzameling prenten, bijeengebracht of
in bezit van de heren Van Stolk.
Het was de overgrootvader van Jacobus
van Stolk, Abraham van Stolk Corne-
lisz., geboren in 1814, die op ongeveer
twintigjarige leeftijd historieprenten be
gon te verzamelen. Dat was tijdens de
strijd met België, toen het genre historie
prenten nog een zekere bloei beleefde;
na 1840 trad een duidelijk verval aan
het licht. Het was dus wel het juiste
moment een verzameling aan te leggen
en Abraham van Stolk was niet de enige
op dit terrein. In dezelfde jaren ontston
den de verzamelingen van Frederik
Muller, Van Gijn, Bodel Nijenhuis, Nij-
land en Verloren van Themaat, om
slechts enkele der meest bekende te noe
men. Geen dezer verzamelingen is in de
oorspronkelijke vorm blijven voortbe
staan: de collectie Frederik Muller be
vindt zich in het Rijksprentenkabinet te
Amsterdam; de Atlas Bodel Nijenhuis
berust in de Universiteitsbibliotheek te
Leiden en door Mr. Simon van Gijn bij
eengebrachte prentenverzameling vormt
thans een onderdeel van het Museum
Mr. Simon van Gijn te Dordrecht. De
verzamelingen-Nijland en Verloren van
Themaat werden in het begin dezer
eeuw geveild en menig zeldzaam stuk
uit beide collecties bevindt zich thans
in de Atlas Van Stolk.
Volgens de familie-traditie kreeg Abra
ham van Stolk zijn eerste prentje als ze
venjarige jongen van zijn oom dr. Dio
nijs van Nijmegen. Het is zeer waar
schijnlijk, dat deze de liefhebberij van
zijn neef heeft aangemoedigd. Immers,
deze dr. Dionijs van Nijmegen, medicus
van beroep, stamde uit een bekende
schildersfamilie: hij was de kleinzoon
van de befaamde 18e-eeuwse Rotter
damse schilder Dionijs van Nijmegen.
Zijn vader, Elias van Nijmegen was
ijzerhandelaar, doch diens broeder, Ge
rard van Nijmegen was eveneens schil
der van beroep en misschien ook kunst
handelaar. Zijn vrouw, Susanna Catha
rina Vijgh, vertaalde een verhandeling
van de Engelsman W. Gilpin over pren
ten in het Nederlands en Gerard van
Nijmegen tekende de titelgravure voor
deze in 1787 te Rotterdam verschenen
uitgave, een omstandigheid, welke het
L
I's,
aan het werk en Abraham van Stolk
smaakte de voldoening in 1895 zelf de
inleiding voor de catalogus zijner ver
zameling te kunnen schrijven.
Bij het bewerken van de catalogus had
Van Rijn zich gehouden aan de defini
tie, welke Frederik Muller van een „his
torische atlas” gegeven had, nl. „een
chronologisch gerangschikte verzame
ling van prenten, kaarten en portretten,
die de gebeurtenissen van eenig land
voorstellen en de plaatsen en personen
afbeelden, welke tot die voorvallen in
betrekking staan”. Dit in navolging van
Frederik Muller zelf met dien verstan
de, dat portretten, welke niet direct met
enig historisch feit in verband staan, in
een afzonderlijke afdeling in alfabeti
sche volgorde werden ondergebracht.
Abraham van Stolk overleed in 1896 op
82-jarige leeftijd. In overeenstemming
met zijn wens kwam de gehele verzame
ling in het bezit van zijn oudste zoon,
Jacobus van Stolk. Onder de nieuwe
eigenaar werd de verzameling verder
uitgebreid en het bewerken van de cata
logus geregeld voortgezet.
De Atlas Van Stolk is in de loop van
ruim een eeuw uitgegroeid van de parti
culiere liefhebberij van een jongeman
tot een verzameling van duizenden pren
ten; een collectie waarop steeds vaker
een beroep wordt gedaan en die ook op
het gebied van het onderwijs grote mo
gelijkheden bergt. Voor deze categorie
van belangstellenden was de Atlas Van
Stolk reeds in zoverre een bekend be
grip, dat er voor de illustratie van leer
boeken al jaren lang op ruime schaal uit
de Atlas Van Stolk wordt geput; thans
is door de ruimere behuizing ook be
zoek in klassikaal verband mogelijk. In
verband met het speciale karakter van
de verzameling een prentenbriefkaart
is geen museum, aangezien de aard der
objecten met zich medebrengt, dat zij
niet permanent tentoongesteld kunnen
worden is het gewenst een bezoek,
vooral in groepsverband, van tevoren
aan te kondigen.
v jt- Hf h I
’’1
j
i
