Wie waren zij van die 4 Waddinxveense straten? Poort geopend, mond gegoten Gevallen - maar zijn roeping vervuld HERDENKING GEVALLENEN Zondag 4 mei 1980 Johannes Post, Mevrouw Kuipers-Rietberg, Peter Zuid, Jan van Bijnen ORANJE-COMITÉ ’’Voor hen die vielen. Van hen die bleven” "Oorlogsmonument” werd op 5 mei 1947 onthuld v i ZATERDAG 3 MEI 19.30 UUR I Hi! L Jnterkerkelijke bijeenkomst in de Qeref. SKerk SPREKERS (Onthulling (Oorlogsmonument Overdracht aan de Gemeente, daarna Krans- of Bloemenlegging 20 uur: Concert a./d. Brug, door Muziekveren. „Concordia” De bevolking wordt verzocht Zaterdagavond 6 uur de vlag halfstok uit te steken en Maandag de gehele dag te vlaggen 1 F WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN DINSDAG 29 APRIL 1980 MEVR. KUIPERS-RIETBERG Gevallen - en straks, als door tranen verblind De moeder komt bidden op het graf van haar kind, En zij stil nog een zucht van vertwijfeling loost, Dan weerklinkt in haar ooren, als eenige troost: Gevallen - maar zijn roeping vervuld! Driekoningen, driekoningen, geef mij wat nieuwe moed. De oude is versleten, maar niemand mag het weten, voordat ik sterven moet. WA lanc zijn gral Ker vrijt van gek ove woi kog ber Gevallen - bezield door dat brandende vuur, Dat den krijgsman bezielt in het hachelijkste uur, Ging hij voorwaarts in ’t felst van de woedenden kamp, In een nevel van stof en aschgrauwen damp, Gevallen - maar zijn roeping vervuld. WAI waar tie - brug land Both der c veld, getw meei Aan omge mene West zettir het v J. So 3^7 i in tek jaa Aa (192< militi Note. 18.00 uur Vlaggen halfstok tot zonsondergang 19.45 uurBelangstellenden verzamelen zich bij het monument Sta tionsplein. 19.45 uur Luiden der klokken tot halve minuut voor 20.00 uur. 19.50 uur Koraalmuziek verzorgd doof het fanfarecorps ’’Concordia”. 19.50 uurKranslegging door burgemeester mr. A. G. Smallenbroek, gevolgd door krans- en bloemlegging door deputaties en bevolking. 19.59 uur ’’Last Post”, uitgevoerd door hoornblazer van ’’Concordia”. 20.00 uur Twee minuten stilte. 20.02 uur— Declamatie door de heer J. D. Geel Heer, zegen Gij ons dierbaar vaderland en laat ons nimmer, nimmer slaven worden, gelijk de blinde teugelloze horden die ons verkeerden lang met moord en brand. Heer, zegen Gij ons volk en laat het nooit, van moedwil en van overmoed bezeten, een mens vergoden en Uw wet vergeten, van haat en angst vervuld, van ziel berooid. Heer, zegen Gij ons volk en laat het klein en voor de wereld onaanzienlijk lijken, maar met geen goed van andren zich verrijken: laat liefde en menselijkheid zijn richtsnoer zijn. Heer, zegen Gij ons volk en maak het groot met vrije mensen naar Uw beeld geschapen, en zij Uw almacht ons ten weer.en wapen. En hoed ons trouw in alle nood en dood. 20.05 uur Afsluiting plechtigheid mét spelen én zingen van 1ste couplet van het Wilhelmus. Ik wil zo gaarne vinden, het kleine Christuskinde, waar moet ik henen gaan? geboren leider met militaire capacitei- Zijn gebed was verhoord. ’’Driekoningen, driekoningen, officier - naar de sabotage, niet slechts wijs mij de sterre aan. naar de acties, maar bovenal naar de organisatorische voorbereiding. Hij was een sterke persoonlijkheid en een WEI ten. Hij wilde burgerverzetsgroepen sa menstellen. De grondgedachte daarbij was: ”In een totale oorlog als deze heeft iedere staatsburger het recht, de vijand, waar en wanneer mogelijk, af breuk te doen”. Ons dichtbevolkte, vlakke land, was ongeschikt voor een guerilla. Hij koos dan ook de tactiek van het hinderen van de vijand. Gebleken is dat de vij and hierdoor veel hinder heeft onder vonden. Rauter heeft na zijn gevangen neming verklaard: ”De strijd tegen de terroristen in Holland was vreselijk. Maar eenmaal hebben zij hun kans voorbij laten gaan. Dat was in septem ber 1944”. Van Bijnen heeft tegen veel moeilijkhe den en strubbelingen moeten vechten in alle mogelijke organisaties waarin hij werkte. In een gedicht heeft hij eens geschreven: De onthulling van het "oorlogsmonument” maakte in 1947 deel uit van het bovenstaande programma, dat we knipten uit het Weekblad voor Wad- dinxveen van vrijdag 2 mei 1947. VUUR In de ’’bakken” kwamen in 1947 en daarna geen bloemen. Dit zijn offer schalen, eveneens ontleend aan de oude historie. Symbolisch worden hierop de dankoffers gebracht voor onze bevrijding. Sinds in Waddinxveen in 1977/1978 de jaarlijkse Dodenher- WADDINXVEEN - Met het naar het welbekende joodse meisje Anne Frank genoemde dienstverleningscentrum als ’’middelpunt” beschik ken we in Waddinxveen over vier straatnamen die herinneren aan het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Die straten in Groenswaard 1 zijn de Johannes Postlaan (toplid Landelijke Knokploeg (LKP), overleden 16 juli 1944), het Mevrouw Kuipers-Rietbergplantsoen (’’Tante Riek”, mede-oprichtster Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO), overleden op 27 december 1944), de Peter Zuidlaan (schuilnaam voor J. J. F. Borghouts, sabotagecommandant Zuidelijke Provincies, c 1_ inzzx i x t r»jzï-1.- i i j i sabotage-commandant Binnenlandse Strijdkrachten, gefusilleerd op 28 november 1944). Wie waren zij eigenlijk? tage, hulp aan joden, onderduikers, overvallen, falsificaties en wat al niet. Zijn welvarend bedrijf leed er onder. Op 16 juli 1943 werd hij in Apeldoorn gearresteerd, maar kon met hulp van een agent weer ontsnappen. De mi slukte overval op Huis van Bewaring op Weteringschans in Amsterdam in de nacht van 14 op 15 juli 1944 werd hem, ook al door verraad, noodlottig. Hij werd door SS-mannen, zo laf mishan deld, daULages zelf er naderhand zijn excuses voor aanbood. Zondagsmorgens, na de mislukte over val, werd Johannes Post met nog en kele gevangenen verhoord, maar men kon geen enkele verklaring uit hem los krijgen. Na enkele uren werden zij, in totaal 15 mannen, vervoerd najir de duinen bij Overveen. Enkelen van hen zelfs op brancards. Zij werden gedwon gen op de grond te gaan liggen en wer den toen door schoten in de nek ge dood. Er werden veel fouten gemaakt, maar in het geloof en de liefde voor het va derland zijn velen tot zeer grote daden in staat geweest, o.a. Johannes Post. JAN VAN BIJNEN Jan van Bijnen (’("Frank”) werkte in Ber gen op Zoom als chef van de afdeling sociale zaken op het gemeentehuis, een post waar hij nuttig werk kon verrich ten voor de hulp aan joden en onder duikers, samen met zijn vriend Peter Zuid. Na arrestatie van de vorige leider, werd hij leider van het LO, district Drieber gen. Zijn hart trok echter - als oud- WADDINXVEEN - Het ’’oorlogsmonument” aan het Stationsplein is sinds maandag 5 mei 1947 de plaats waar de Waddinxveners jaarlijks stilstaan bij de dood van allen - burger zowel als militair - die sinds 10 mei 1940, wanneer of waar ook ter wereld, in het belang van het Konin krijk der Nederlanden zijn gevallen, alsmede allen, die door oorlogshan delingen en terreur zijn omgekomen. ’’Voor hen die vielen. Van hen die bleven. 1940-1945”, staat er heel simpel op het monument dat op de Ds. L. VROEGINDEWEIJ, Onderw. „De Onderdrukking" Ds. P. D. VAN ROYEN, Onderwerp„De Bevrtfding“ Ds. H. POL, (vanBoskoop) Onderw.„Het leven in de vrijheid11 MAANDAG 5 MEI 14.30 UUR Mevrouw H. Th. Kuipers-Rietberg (’’Tante Riek”) wordt wel genoemd de moeder van de LO (Landelijke organi satie voor hulp aan onderduikers), die wijlen Frits de Zwerver (ds. Slomp) be zielde tot zijn kruistocht door ons land om plaats te vinden voor de onderdui kers. Vele honderden onderduikers danken mede aan haar hun leven. Zij werd gearresteerd in Bennekom op 19 augustus 1944 na te zijn verraden door ’’Edith”, een vroegere medewerk ster die na haar arrestatie door de Duit sers werd vrijgelaten om te gaan wer ken bij de LO en de aan haar bekend geworden adressen door te geven aan de Duitsers. Waarschijnlijk leeft deze verraadster nog en woont zij in Duit sland. ’’Tante Riek” is in het kamp Ravens- brück overleden, kort na de Kerstda gen van 1944. Men weet niet precies wanneer. Enkele woorden uit haar laat ste brief, geschreven in een Neder landse gevangenis, luidden: ”Wil veel bidden voor ons en voor allen die in moeilijkheden zijn en wil altijd onthou den: het eeuwige leven is van meer be lang dan het aardse. De Heer is mijn sterkte”. JOHANNES POST Johannes Post was een Drentse boer en één van de grote leiders van het gewa pende verzet. Hij hielp de onderduikers en bevrijdde gevangenen. Johannes Post, die werd doodgeschoten, werd 37 jaar. Hij had bij verschillende over vallen in ons land van de Landelijke Knokploegen de leiding. Vanaf het begin van de oorlog had hij zich met alle kracht geworpen op het verzet in iedere vorm, de pers, sabo- Deze twee coupletten zijn ontleend aan een gedicht, hetwelk omstreeks 1890 de sergeant jhr. P. A. Alting von Geus au, schreef. In 1894 viel hij zelf, als 27-jarige luitenant, in de strijd op het eiland Lombok: Gevallen - maar zijn roeping vervuld. middag van Bevrijdingsdag 1947 om half drie officieel werd overgedra gen aan het gemeentebestuur, gevolgd door krans- en bloemenlegging. ”Er zullen niet veel gemeenten zijn, die kon zeker niet beter zijn en de reizi- een dergelijk kunstwerk op haar grond- gers, die van het station komen of met gebied hebben”, schreef het Weekblad de trein aldaar passeren, zullen onmid- voor Waddinxveen 33 jaar geleden, dellijk een goede indruk van onze ge- ”De keuze van de plaats van oprichting meente krijgen”. ^*’«’-*** W VRAGEN Over het ’’oorlogsmonument” werden door de Waddinxveners van toen wel twee klemmende vragen gesteld. De eerste was: Staan de jaartallen niet fout op de naald en de tweede was: Komen er in beide bakken aan het einde van de muur bloemen. Geopperd werd name lijk dat als men de naald van het monu ment zou beschouwen als een soort re clamezuil, dan zouden inderdaad de jaartallen. 1945-1940 verkeerd staan. Men leest dan van boven naar bene den. De gedachtengang bij het aanbrengen van de jaartallen op het monument aan het Stationsplein is evenwel terugge- gaan in de grijze oudheid. In de mytho- 0Verleed op 5 februari 1966), en het Jan van Bijnenpad (Frank, landelijk logie en bij de oude Egyptenaren, zeg- -J r gen de geschiedschrijvers, richtte men bij bijzondere gelegenheden een naald, obelisk op, die als het ware uit de aarde omhoog reikte naar de hemel. Deze obelisken konden steeds hoger ge maakt worden en had men dus iets daarop te schrijven, dan was het zaak beneden te beginnen en steeds zo nodig naar boven te vervolgen. Deze gedach tegang volgend is dus ook in Wad dinxveen eerst het jaartal 1940 aange bracht en lezend naar boven 1945. WADDINXVEEN - In de late avonduren van de 10e november 1944 strompelde een onafzien bare colonne jonge Rotterdamse mannen Waddinxveen binnen. Het waren de slachtoffers van de massale razzia’s in de Maasstad, die onder bewaking als dwangar beiders naar Duitsland zouden worden gestuurd. Op de grote wegen was ontsnap ping onmogelijk: herhaaldelijk klonken de geweerschoten, waar mede een klein aantal bewakers de colonne in bedwang hield. In de in aanbouw zijnde fabriek scomplexen aan de Noordkade moest een groot deel van deze co lonne de nacht doorbrengen. Daarom werd bij Waddinxveen de grote weg verlaten en trok de stoet in het duister door de smalle straten van ons dorp. Groot was de verontwaardiging van de bevolking; spontaan haar reactie! De deuren van poorten, schuren en woningen werden uit nodigend opengezet. De langs trekkende gedeporteerden, die hun kans schoon zagen, maakten dankbaar gebruik van de gastvrij heid. Naar schatting konden zo zevenhonderd jongemannen wor den bevrijd. J T 2 Het "oorlogsmonument” aan het Stationsplein. (Foto: Weekblad voor Waddinxveen!Sjaak Noteboom). denking soberder werd (geen stille tocht meer vanaf het gemeentehuis) is ook gaandeweg de ontsteking van het vuur komen te vervallen. Dit laatste vooral op initiatief van de in 1976 naar Waddinxveen gekomen burgemeester mr. A. G. Smallenbroek die vuur een omstreden symbool acht. Op 22 november '44 arresteerde de SD in Utrecht een aantal belangrijke figu ren uit het Gewestelijk Commando- Utrecht. Zij werden ingesloten in de Willem Ill-kazerne in Apeldoorn. Het was vrijwel zeker dat zij ter dood ge bracht zouden worden. In de morgen van 28 november ging Jan van Bijnen met een vriend op ver kenning uit om de mogelijkheid te vin den hen te bevrijden. Dat is hem nood lottig geworden. Zij werden ontdekt en tijdens de vlucht geraakt door schoten. Zijn vriend was op slag dood. Van Bij nen had enkele buikschoten opgelopen en werd naar een ziekenhuis vervoerd. Zijn houding daar was van dien aard, dat de Duitse militaire arts toegaf: ’’Wanneer deze man geen terrorist was, dan was hij een held geweest. Hij stierf op 30 november 1944. In zijn gedichten had hij gebeden: j 5 7 ',G-

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Weekblad voor Waddinxveen | 1980 | | pagina 22