Wie waren zij van die 4
Waddinxveense straten?
Poort geopend,
mond gegoten
Gevallen -
maar zijn roeping vervuld
HERDENKING
GEVALLENEN
Zondag 4 mei 1980
Johannes Post, Mevrouw Kuipers-Rietberg,
Peter Zuid, Jan van Bijnen
ORANJE-COMITÉ
’’Voor hen die vielen. Van hen die bleven”
"Oorlogsmonument” werd
op 5 mei 1947 onthuld
v i
ZATERDAG 3 MEI 19.30 UUR
I
Hi!
L
Jnterkerkelijke bijeenkomst in de Qeref. SKerk
SPREKERS
(Onthulling (Oorlogsmonument
Overdracht aan de Gemeente, daarna Krans- of Bloemenlegging
20 uur: Concert a./d. Brug, door Muziekveren. „Concordia”
De bevolking wordt verzocht Zaterdagavond 6 uur de vlag
halfstok uit te steken en Maandag de gehele dag te vlaggen 1
F
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN DINSDAG 29 APRIL 1980
MEVR. KUIPERS-RIETBERG
Gevallen - en straks, als door tranen verblind
De moeder komt bidden op het graf van haar kind,
En zij stil nog een zucht van vertwijfeling loost,
Dan weerklinkt in haar ooren, als eenige troost:
Gevallen - maar zijn roeping vervuld!
Driekoningen, driekoningen,
geef mij wat nieuwe moed.
De oude is versleten,
maar niemand mag het weten,
voordat ik sterven moet.
WA
lanc
zijn
gral
Ker
vrijt
van
gek
ove
woi
kog
ber
Gevallen - bezield door dat brandende vuur,
Dat den krijgsman bezielt in het hachelijkste uur,
Ging hij voorwaarts in ’t felst van de woedenden kamp,
In een nevel van stof en aschgrauwen damp,
Gevallen - maar zijn roeping vervuld.
WAI
waar
tie -
brug
land
Both
der c
veld,
getw
meei
Aan
omge
mene
West
zettir
het v
J. So
3^7
i
in
tek
jaa
Aa
(192<
militi
Note.
18.00 uur Vlaggen halfstok tot zonsondergang
19.45 uurBelangstellenden verzamelen zich bij het monument Sta
tionsplein.
19.45 uur Luiden der klokken tot halve minuut voor 20.00 uur.
19.50 uur Koraalmuziek verzorgd doof het fanfarecorps ’’Concordia”.
19.50 uurKranslegging door burgemeester mr. A. G. Smallenbroek,
gevolgd door krans- en bloemlegging door deputaties en bevolking.
19.59 uur ’’Last Post”, uitgevoerd door hoornblazer van ’’Concordia”.
20.00 uur Twee minuten stilte.
20.02 uur— Declamatie door de heer J. D. Geel
Heer, zegen Gij ons dierbaar vaderland
en laat ons nimmer, nimmer slaven worden,
gelijk de blinde teugelloze horden
die ons verkeerden lang met moord en brand.
Heer, zegen Gij ons volk en laat het nooit,
van moedwil en van overmoed bezeten,
een mens vergoden en Uw wet vergeten,
van haat en angst vervuld, van ziel berooid.
Heer, zegen Gij ons volk en laat het klein
en voor de wereld onaanzienlijk lijken,
maar met geen goed van andren zich verrijken:
laat liefde en menselijkheid zijn richtsnoer zijn.
Heer, zegen Gij ons volk en maak het groot
met vrije mensen naar Uw beeld geschapen,
en zij Uw almacht ons ten weer.en wapen.
En hoed ons trouw in alle nood en dood.
20.05 uur Afsluiting plechtigheid mét spelen én zingen van 1ste couplet
van het Wilhelmus.
Ik wil zo gaarne vinden,
het kleine Christuskinde,
waar moet ik henen gaan?
geboren leider met militaire capacitei- Zijn gebed was verhoord.
’’Driekoningen, driekoningen,
officier - naar de sabotage, niet slechts wijs mij de sterre aan.
naar de acties, maar bovenal naar de
organisatorische voorbereiding. Hij
was een sterke persoonlijkheid en een
WEI
ten. Hij wilde burgerverzetsgroepen sa
menstellen. De grondgedachte daarbij
was: ”In een totale oorlog als deze
heeft iedere staatsburger het recht, de
vijand, waar en wanneer mogelijk, af
breuk te doen”.
Ons dichtbevolkte, vlakke land, was
ongeschikt voor een guerilla. Hij koos
dan ook de tactiek van het hinderen
van de vijand. Gebleken is dat de vij
and hierdoor veel hinder heeft onder
vonden. Rauter heeft na zijn gevangen
neming verklaard: ”De strijd tegen de
terroristen in Holland was vreselijk.
Maar eenmaal hebben zij hun kans
voorbij laten gaan. Dat was in septem
ber 1944”.
Van Bijnen heeft tegen veel moeilijkhe
den en strubbelingen moeten vechten
in alle mogelijke organisaties waarin hij
werkte. In een gedicht heeft hij eens
geschreven:
De onthulling van het "oorlogsmonument” maakte in 1947 deel uit van het
bovenstaande programma, dat we knipten uit het Weekblad voor Wad-
dinxveen van vrijdag 2 mei 1947.
VUUR
In de ’’bakken” kwamen in 1947 en
daarna geen bloemen. Dit zijn offer
schalen, eveneens ontleend aan de
oude historie. Symbolisch worden
hierop de dankoffers gebracht voor
onze bevrijding. Sinds in Waddinxveen
in 1977/1978 de jaarlijkse Dodenher-
WADDINXVEEN - Met het naar het welbekende joodse meisje Anne
Frank genoemde dienstverleningscentrum als ’’middelpunt” beschik
ken we in Waddinxveen over vier straatnamen die herinneren aan het
verzet in de Tweede Wereldoorlog. Die straten in Groenswaard 1 zijn
de Johannes Postlaan (toplid Landelijke Knokploeg (LKP), overleden
16 juli 1944), het Mevrouw Kuipers-Rietbergplantsoen (’’Tante Riek”,
mede-oprichtster Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers
(LO), overleden op 27 december 1944), de Peter Zuidlaan (schuilnaam
voor J. J. F. Borghouts, sabotagecommandant Zuidelijke Provincies,
c 1_ inzzx i x t r»jzï-1.- i i j i
sabotage-commandant Binnenlandse Strijdkrachten, gefusilleerd op 28
november 1944). Wie waren zij eigenlijk?
tage, hulp aan joden, onderduikers,
overvallen, falsificaties en wat al niet.
Zijn welvarend bedrijf leed er onder.
Op 16 juli 1943 werd hij in Apeldoorn
gearresteerd, maar kon met hulp van
een agent weer ontsnappen. De mi
slukte overval op Huis van Bewaring
op Weteringschans in Amsterdam in de
nacht van 14 op 15 juli 1944 werd hem,
ook al door verraad, noodlottig. Hij
werd door SS-mannen, zo laf mishan
deld, daULages zelf er naderhand zijn
excuses voor aanbood.
Zondagsmorgens, na de mislukte over
val, werd Johannes Post met nog en
kele gevangenen verhoord, maar men
kon geen enkele verklaring uit hem los
krijgen. Na enkele uren werden zij, in
totaal 15 mannen, vervoerd najir de
duinen bij Overveen. Enkelen van hen
zelfs op brancards. Zij werden gedwon
gen op de grond te gaan liggen en wer
den toen door schoten in de nek ge
dood.
Er werden veel fouten gemaakt, maar
in het geloof en de liefde voor het va
derland zijn velen tot zeer grote daden
in staat geweest, o.a. Johannes Post.
JAN VAN BIJNEN
Jan van Bijnen (’("Frank”) werkte in Ber
gen op Zoom als chef van de afdeling
sociale zaken op het gemeentehuis, een
post waar hij nuttig werk kon verrich
ten voor de hulp aan joden en onder
duikers, samen met zijn vriend Peter
Zuid.
Na arrestatie van de vorige leider, werd
hij leider van het LO, district Drieber
gen. Zijn hart trok echter - als oud-
WADDINXVEEN - Het ’’oorlogsmonument” aan het Stationsplein is
sinds maandag 5 mei 1947 de plaats waar de Waddinxveners jaarlijks
stilstaan bij de dood van allen - burger zowel als militair - die sinds 10
mei 1940, wanneer of waar ook ter wereld, in het belang van het Konin
krijk der Nederlanden zijn gevallen, alsmede allen, die door oorlogshan
delingen en terreur zijn omgekomen. ’’Voor hen die vielen. Van hen die
bleven. 1940-1945”, staat er heel simpel op het monument dat op de
Ds. L. VROEGINDEWEIJ, Onderw. „De Onderdrukking"
Ds. P. D. VAN ROYEN, Onderwerp„De Bevrtfding“
Ds. H. POL, (vanBoskoop) Onderw.„Het leven in de vrijheid11
MAANDAG 5 MEI 14.30 UUR
Mevrouw H. Th. Kuipers-Rietberg
(’’Tante Riek”) wordt wel genoemd de
moeder van de LO (Landelijke organi
satie voor hulp aan onderduikers), die
wijlen Frits de Zwerver (ds. Slomp) be
zielde tot zijn kruistocht door ons land
om plaats te vinden voor de onderdui
kers. Vele honderden onderduikers
danken mede aan haar hun leven.
Zij werd gearresteerd in Bennekom op
19 augustus 1944 na te zijn verraden
door ’’Edith”, een vroegere medewerk
ster die na haar arrestatie door de Duit
sers werd vrijgelaten om te gaan wer
ken bij de LO en de aan haar bekend
geworden adressen door te geven aan
de Duitsers. Waarschijnlijk leeft deze
verraadster nog en woont zij in Duit
sland.
’’Tante Riek” is in het kamp Ravens-
brück overleden, kort na de Kerstda
gen van 1944. Men weet niet precies
wanneer. Enkele woorden uit haar laat
ste brief, geschreven in een Neder
landse gevangenis, luidden: ”Wil veel
bidden voor ons en voor allen die in
moeilijkheden zijn en wil altijd onthou
den: het eeuwige leven is van meer be
lang dan het aardse. De Heer is mijn
sterkte”.
JOHANNES POST
Johannes Post was een Drentse boer en
één van de grote leiders van het gewa
pende verzet. Hij hielp de onderduikers
en bevrijdde gevangenen. Johannes
Post, die werd doodgeschoten, werd
37 jaar. Hij had bij verschillende over
vallen in ons land van de Landelijke
Knokploegen de leiding.
Vanaf het begin van de oorlog had hij
zich met alle kracht geworpen op het
verzet in iedere vorm, de pers, sabo-
Deze twee coupletten zijn ontleend aan een gedicht, hetwelk omstreeks
1890 de sergeant jhr. P. A. Alting von Geus au, schreef.
In 1894 viel hij zelf, als 27-jarige luitenant, in de strijd op het eiland
Lombok: Gevallen - maar zijn roeping vervuld.
middag van Bevrijdingsdag 1947 om half drie officieel werd overgedra
gen aan het gemeentebestuur, gevolgd door krans- en bloemenlegging.
”Er zullen niet veel gemeenten zijn, die kon zeker niet beter zijn en de reizi-
een dergelijk kunstwerk op haar grond- gers, die van het station komen of met
gebied hebben”, schreef het Weekblad de trein aldaar passeren, zullen onmid-
voor Waddinxveen 33 jaar geleden, dellijk een goede indruk van onze ge-
”De keuze van de plaats van oprichting meente krijgen”.
^*’«’-*** W
VRAGEN
Over het ’’oorlogsmonument” werden
door de Waddinxveners van toen wel
twee klemmende vragen gesteld. De
eerste was: Staan de jaartallen niet fout
op de naald en de tweede was: Komen
er in beide bakken aan het einde van de
muur bloemen. Geopperd werd name
lijk dat als men de naald van het monu
ment zou beschouwen als een soort re
clamezuil, dan zouden inderdaad de
jaartallen. 1945-1940 verkeerd staan.
Men leest dan van boven naar bene
den.
De gedachtengang bij het aanbrengen
van de jaartallen op het monument aan
het Stationsplein is evenwel terugge-
gaan in de grijze oudheid. In de mytho- 0Verleed op 5 februari 1966), en het Jan van Bijnenpad (Frank, landelijk
logie en bij de oude Egyptenaren, zeg- -J r
gen de geschiedschrijvers, richtte men
bij bijzondere gelegenheden een naald,
obelisk op, die als het ware uit de aarde
omhoog reikte naar de hemel. Deze
obelisken konden steeds hoger ge
maakt worden en had men dus iets
daarop te schrijven, dan was het zaak
beneden te beginnen en steeds zo nodig
naar boven te vervolgen. Deze gedach
tegang volgend is dus ook in Wad
dinxveen eerst het jaartal 1940 aange
bracht en lezend naar boven 1945.
WADDINXVEEN - In de late
avonduren van de 10e november
1944 strompelde een onafzien
bare colonne jonge Rotterdamse
mannen Waddinxveen binnen.
Het waren de slachtoffers van de
massale razzia’s in de Maasstad,
die onder bewaking als dwangar
beiders naar Duitsland zouden
worden gestuurd.
Op de grote wegen was ontsnap
ping onmogelijk: herhaaldelijk
klonken de geweerschoten, waar
mede een klein aantal bewakers
de colonne in bedwang hield. In
de in aanbouw zijnde fabriek
scomplexen aan de Noordkade
moest een groot deel van deze co
lonne de nacht doorbrengen.
Daarom werd bij Waddinxveen
de grote weg verlaten en trok de
stoet in het duister door de smalle
straten van ons dorp.
Groot was de verontwaardiging
van de bevolking; spontaan haar
reactie! De deuren van poorten,
schuren en woningen werden uit
nodigend opengezet. De langs
trekkende gedeporteerden, die
hun kans schoon zagen, maakten
dankbaar gebruik van de gastvrij
heid. Naar schatting konden zo
zevenhonderd jongemannen wor
den bevrijd.
J
T 2
Het "oorlogsmonument” aan het Stationsplein. (Foto: Weekblad voor Waddinxveen!Sjaak Noteboom).
denking soberder werd (geen stille
tocht meer vanaf het gemeentehuis) is
ook gaandeweg de ontsteking van het
vuur komen te vervallen. Dit laatste
vooral op initiatief van de in 1976 naar
Waddinxveen gekomen burgemeester
mr. A. G. Smallenbroek die vuur een
omstreden symbool acht.
Op 22 november '44 arresteerde de SD
in Utrecht een aantal belangrijke figu
ren uit het Gewestelijk Commando-
Utrecht. Zij werden ingesloten in de
Willem Ill-kazerne in Apeldoorn. Het
was vrijwel zeker dat zij ter dood ge
bracht zouden worden.
In de morgen van 28 november ging
Jan van Bijnen met een vriend op ver
kenning uit om de mogelijkheid te vin
den hen te bevrijden. Dat is hem nood
lottig geworden. Zij werden ontdekt en
tijdens de vlucht geraakt door schoten.
Zijn vriend was op slag dood. Van Bij
nen had enkele buikschoten opgelopen
en werd naar een ziekenhuis vervoerd.
Zijn houding daar was van dien aard,
dat de Duitse militaire arts toegaf:
’’Wanneer deze man geen terrorist was,
dan was hij een held geweest. Hij stierf
op 30 november 1944. In zijn gedichten
had hij gebeden:
j
5 7
',G-