Toon Pille zou niet ouder worden
’Wel verloren, niet vergeten’
dan 23 jaar, omdat hij zweeg
verzuimen
Het oorlogsverhaal over een gewone Waddinxveense jongen
Als wij
Bij de dood van zeven gevallenen
’’Bakker
Verheul
verbrandde
broodmolen”
rr
<s:
IR
WEEKBLAD VOOR WADDINX VEEN DINSDAG 29 APRIL 1980
i militair A. Oudijk (1920-1940) ligt in een familiegraf begraven. (Foto: Weekblad voor Waddinxveen/Sjaak
I Noteboom).
WADDINXVEEN - ”In den ondergrondschen strijd voor zijn Vader
land gevallen 30-9-’44. Niemand heeft meer liefde dan deze, dat iemand
in de buurt van garage
Langs de weg zien ze een mens liggen.
Citaat uit een rede van wijlen ds. J. J. Buskes, tijdens de plechtige
bijeenkomst van de voormalige ondergrondse strijdkrachten in de
Nieuwe Kerk aan de Dam op donderdag 10 mei 1945.
ste jaren na de oorlog bij de herdenking
op 4 mei komen vrienden en familie
naar het graf en naar het huis van moe
der Pille. Dan denken ze weer even aan
Toon. Als mevrouw Pille overlijdt ver
valt deze traditie. Jo Loef, de ver
loofde, trouwt later met Toon’s beste
vriend Adriaan van Elk, die levend uit
Duitsland is teruggekeerd. Hun eerste
zoon heet naar Toon: Anthonie Hen-
drikus, thans werkzaam op het gemeen
tehuis van Boskoop. Een naam om
trots op te zijn.
WADDINXVEEN - De al ruim 42 jaar
bij het notariaat in Waddinxveen wer
kende mejuffrouw Annie Dijkman is
dezer dagen één van de vele Wad-
dinxveners die weer terug zal denken
aan die verschrikkelijke oorlogsjaren,
maar ook aan de Bevrijding. De Wad
dinxveense, destijds lid van de Lande
lijke Organisatie voor Hulp aan Onder
duikers en ook anderszins actief in het
verzetswerk, hebben wij eens gevraagd
hoe zij de bevrijding precies heeft be
leefd.
Annie Dijkman: ”We werden officieel
op zaterdag bevrijd. Maar vrijdagavond
vierden we in Waddinxveen al feest.
We liepen steeds rondjes via de Kerk-
weg, Kerkstraat en Dorpstraat en
schopten tegen t hek van het huis waar
twee NSB’ers woonden. Ik herinner me
dat nog goed. Nu had bakker Verheul
van de Dorpstraat altijd gezegd zijn
broodmolen te zullen verbranden zodra
de bevrijding daar was. En met behulp
van wat balen stro is dat op de hoek
Dorpstraat-Kerkweg ook gebeurd. Wat
ik echter nooit vergeet is het diep door
buigen van de Duitsers, die destijds bij
het binnengaan van het pand Beuken
hof, waar nu de parkeerplaats is naast
de Rabobank, voor onze Wad
dinxveense mensen van de Binnen
landse strijdkrachten. Dat was zo ge
weldig om te zien, ik kon wel janken.
Die Duitsers die onze in overall gesto
ken BS-mensen voor lieten gaan”.
KJNPjlLEW?
Het is vrijdag 29 september 1944, onge
veer drie uur ’s middags. Een SS-er
komt op de fiets Waddinxveen binnen:
Oberleutnant Baivert, voor de oorlog
NSB-er, boerenzoon uit Moordrecht.
een Waddinxveen dat nu in angst leeft.
Maar er volgen geen arrestaties. Dan
weet men: Toon Pille heeft niet doorge
slagen, hij heeft gezwegen tot de dood.
EEN KLEIN KRUIS
Zijn broeders uit het verzet kunnen nu
hun dank niet laten blijken. Na de oor
log doen ze dat wel. Er staat een klein
houten kruis aan de vroegere Goudse
Parallelweg (nu Burgemeester James-
singel) en er staat een monument op
het graf aan de Kerkweg-West. De eer-
uit Gouda. Het is Toon Pille.
VERMOORD
Hij is dood. Zijn kleren zijn droog.
Toon Pille is vermoord op zaterdag 30
september 1944 tussen 5 en 7 uur in de
morgen. Dat is het enige dat zeker vast
staat na het tijdstip, waarop hij dat SD-
kwartier in Gouda werd binnenge
voerd. Een spoorwachter vertelt, dat
hij 'n felle woordenwisseling heeft ge
hoord. En schieten. Verder weet hij
niets. Het was donker. Mensen, die
Toon kenden zijn ervan overtuigd, dat
er nog gevochten is. Toon was lenig,
een goed worstelaar, voorwerker voor
de TOOS-jeugd.
De Goudse politie wordt gewaar
schuwd. En Den Ouden gaat 't ramp-
bericht aan Toon’s zuster vertellen. Op
het Goudse politiebureau, waar men
bezig is met de lijkschouwing, herkent
ze hem, haar broer. Hij is geveld door
negen kogels. Zijn kleren zijn door
drenkt van het bloed. Zijn bril is nog
heel. Het laatste schot was een nek
schot. Zijn zwager S. Pille gaat dan
naar Gouda. Met papieren. En hij
krijgt het lijk van Toon mee. Mee naar
een treurend Waddinxveen. En naar
sneuvelde als dienstplichtig soldaat in
Dordrecht op 11 mei 1940. ”Wel verlo
ren, niet vergeten”, staat er op de graf- 11 mei 1940”. De 21 jaar geworden
steen van deze 35 jaar geworden Wad-
dinxvener.
buurt van de Gouwebrug in de rijksweg
naar beneden stortte. Hij was aan
boord als sergeant-marconist. Hierbij
verloor ook dé in Medan geboren
adjudant-reserve officier J. L. v. d. As
het leven. Deze niet ouder dan 33 jaar
geworden militair is begraven in Hil
versum.
De Waddinxveense dienstplichtige sol
daat A. Oudijk, die op de oude be
graafplaats in een familiegraf ligt be
graven, stierf op 20-jarige leeftijd in
Delft bij het nemen van een barricade
in een lijmfabriek. De jonge, voor zijn
vaderland gevallen militair, verloor het
leven op 11 mei 1940. De in Wad
dinxveen geboren A. J. van Vuuren,
wiens militaire rang onbekend is, viel
op bijna 25-jarige leeftijd in het Zuid-
hollandse Valkenburg, in welke ge
meente hij ook destijds werd begraven.
Bij de beschrijving van de (Wad
dinxveense) slachtoffers uit de eerste
meidagen vallen op de locaties Bloe-
mendaalse polder, Dordrecht, Delft en
Valkenburg (ZH).
U moet weten dat op het moment dat
op 10 mei 1940 onze oostgrens werd
overschreden, de Duitsers met para
chutisten en luchtlandingstroepen de
zelfde dag een aanval deden op de as
Moerdijk-Rotterdam-Den Haag. Deze
verrassingsaanval door de lucht had
succes bij de Moerdijk, bij Dordrecht
en gedeeltelijk bij Rotterdam De slag
om de residentie werd gewonnen door
Nederlandse militairen. Bij het optre
den tegen de Duitsers rondom Den
Haag werd het dorp Wateringen op 10
en II mei 1940 het toneel van hevige
gevechten. De van Ockenburg naar
Rotterdam terugtrekkende Duitsers
van generaal Von Sponeck hebben in
Wateringen heftige tegenstand onder
vonden. De capitulatie op 14 mei 1940
heeft voorkomen dat deze Duitsers vol
ledig bij Overschie vernietigd werden.
tekst: "Hier viel op 30-9-'44 in dienst van zijn vaderland Toon Pille. oud 23
jaar". (Foto: Weekblad voor Waddinxveen/Sjaak Noteboom).
Lubbert Rozeboom zat in een vliegtuig
dat in de polder Bloemendaal in de
-
”Als wij verzuimen de jeugd te vertellen, hoe erg het is geweest,
dan zal er een jeugd opgroeien die alles weer moet meemaken
om te weten, hoe erg het is geweest”.
Toon Pille kwam in septem
ber 1944 op moorddadige wijze
om het leven. Hij was een zwan
ger van het aan het Jan van Bij-
nenpad wonende oud-raadslid en
oud-wethouder S. Pille (PvdA).
Hoewel naar Toon Pille als re
gionaal bekend verzetsheld geen
straat in Waddinxveen is ge
noemd, heeft deze jongeman
zich in die moeilijke oorlogstijd
een goed vaderlander getoond,
zonder landelijke bekendheid te
genieten.
brugtwee doden, terwijl er bij oorlogshandelingen in het westen van ons
land drie Waddinxveners sneuvelden. Hun namen zijn: J. L. v. d. As, C.
Both, A. Oudijk, L. Rozeboom en A. J. van Vuuren. De oorlog eiste ver
der de levens van tenminste twee Waddinxveners: A. Pille en J. Sonne-
veld. Het zal duidelijk zijn dat gedurende de Tweede Wereldoorlog on
getwijfeld ook Waddinxveners naar Duitsland zijn gegaan om nooit
meer terug te keren.
Aan het eind van het door 15 bomen
omgeven grintpad op de oude alge
mene begraafplaats aan de Kerkweg-
I West liggen vier slachtoffers van de be-
zetting van Nederland. ’’Gevallen voor
het vaderland” staat er op het graf van
I J. Sonneveld. Hij stierf kort na de be-
Temidden van het viertal aan het eind
van de oude begraafplaats ligt Toon
Pille. ”Bij u schuil ik. Psalm 143 vers
9b”, staat er op de zuil die het graf siert
van de Waddinxvener die op 23-jarige
leeftijd viel ”in den ondergrondschen
strijd voor zijn Vaderland”. We schre
ven toen 30 september 1944. ’’Niemand
heeft meer liefde dan deze, dat iemand
zijn leven zet voor zijn vrienden. Joh.
15 13” staat er op het grafmonument.
vrijding op 26 juni 1945. Net 21 jaar ’’Getrouw tot in den doedt” lezen we
oud. Naast hem rust Cornelis Both. Hij op het graf van Lubbert Rozeboom.
Deze geboren Bedummer is ’’gevallen
voor het vaderland te Waddinxveen op
Aan het eind van de oude begraafplaats aan de Kerkweg-West.liggen van links naar rechts begraven J. Sonneveld
(1924-1945Cornelis Both (1905-1940), Toon Pille (1921-1944) en Lubbert Rozeboom (1918-1940). De gevallen
Een geluk, een wonder, dat hij die nu
niet °P za^ heeft. En Toon Pille zwijgt,
zijn leven zet voor zijn vrienden”. Deze tekst staat op het opvallende Dan mogen de twee makkers die gelijk
grat van Toon Pille aan het eind op de algemene begraafplaats aan de
Kerkweg-West. Aan de vooravond van de Dodenherdenking en de Be
vrijdingsdag in het jaar waarin we stilstaan bij het begin van de bezetting
van 1 1 J Arx - i j i j j - r'v- x-c--
geleden vertellen we in dit Weekblad voor Waddinxveen het verhaal
over Toon Pille. Een gewone Waddinxveense jongen, die niet ouder zou
worden dan 23 jaar, omdat hij zweeg en omdat hij bleef zwijgen tot de
kogels van de Duitse moordenaars in de vroege morgen van 30 septem
ber 1944 een einde aan zijn leven maakten.
verzet te maken. Dat weet Baivert door
verraad. Zoals hij door verraad weet,
dat Toon werkt bij een schoenmaker of
een zadelmaker. Zijn eerste poging
doet de SS-er bij schoenmaker Doorn-
heim in de Dorpstraat. Daar werkt ^en de vroegere Parallelweg bij Gouda
geen Pille, daar zegt men hem niet te jn je buurt van garage Hulleman.
kennen. Datzelfde krijgt Baivert te ho-
ren even verderop in de Dorpstraat bij Hij wordt herkend door J. den Ouden
schoenmaker Perridon. -■ -J- 1:-'T'r>:"-
De enige kans die de mensenjager over
blijft is dan de zadelmakerij van Van
der Oest op de Kerkweg. Een elfjarig
meisje van Perridon heeft het door. Ze
rent, rent om Toon te waarschuwen.
Maar de SS-er op de fiets is sneller. In
de werkplaats van Van der Oest treft hij
drie jonge mannen. Op de vraag wie
Pille is stapt Toon naar voren. Zonder
verdere uitleg neemt Baivert het drietal
dan mee naar een opslagruimte onder
de hefbrug. Daar valt de vraag: ”Wie
zijn je vrienden?” Pille houdt zich van
de domme, noemt een paar vrienden,
die gedwongen in Duitsland werken,
laat brieven van deze jongens zien. De
SS-er neemt daar geen genoegen mee,
blijft vragen, steeds vragen: ”Wie zijn
je vrienden?”
Toon’s vrienden zijn de mannen van
het verzet. Hij kent ze allemaal in de
wijde omgeving, met naam en adres.
Hij heeft in de morgen nog een lijst met
die namen naar Bleiswijk gebracht.
Dit houten kruis met bloemperkje is te vinden aan de vroegere Parallelweg
in Gouda (de huidige Burgemeester Jamessingel). Op het kruis staat de
met hem zijn meegekomen naar huis.
Pille moet mee naar Gouda en wordt
naar een groot herenhuis aan de Ridder
van Catsweg binnengevoerd. Zodra dit
Nederland 40 jaar geleden en de bevrijding van de Duitsers 35 jaar bekend wordt duikt alles in Gouda en
Waddinxveen wat verzet was onder:
men kent de verhoormethodes van de
SD. Niemand zal ooit weten wat men
Pille daar in Gouda heeft gevraagd. Ie
dereen weet, dat hij heeft gezwegen,
geen namen heeft genoemd.
VOORGEVOEL
Hij moet een voorgevoel hebben gehad
dat dit zou gebeuren. De avond daar
voor, als hij afscheid neemt van zijn
Hij heeft een gericht doel: hij moet verloofde Jo Loef uit Boskoop zegt hij:
Toon Pille hebben. Die hadjets met het "Als ik gearresteerd wordt blijf dan bij
J mijn moeder komen en bid voor me”.
Bij zijn moeder, die radeloos is. In die
nacht van 29 op 30 september regent
het. Regen tot 5 uur in de morgen. Om
zeven uur passeert een groepje werklie-
WADDINXVEEN - In de dagen tussen 10 en 14 mei 1940 - de dag
waarop de Duitsers ons land binnenvielen en de dag van de capitula
tie - vielen er in Waddinxveen in de polder Bloemendaal bij de Gouwe- I
van de Waddinxvener die op 23-jarige
I Wl® V4H
i
GETROUW
TOT m ÖEH OOEST
W W»' IK?