De belangrijke gevolgen van een
TOT ZIENS..
hevige brand in onze buurgemeente
Boskoopse kerkgeschiedenis te boek gesteld door dr. J. Haitsma
voor ol uw,
natuurprodukten,
kruiden, thee en
leuke kado's
Boek te koop
bij Veldwijk
in de Passage
1 1
PASSAGE 210 WVEEN
telo 6695
kruiderij
°DE PEPERBOOM"
passage 228,
tel7689
Zoals u het wenst.
’s1
voor uw diner,feestavond,
vergadering, voorlichtingsavond
of shows
5|c 3|c s|c
M
i
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN WOENSDAG 8 APRIL 1981
proefschrift dat handelt over de leer
aangaande de kerk in de reformatori
sche catechismi. Hij benadrukt hierin
steeds de eenheid die de kerk moet zijn
en daarom begint hij in zijn dissertatie
met: ”De onchristelijke gescheurdheid
van de kerk van Christus op aarde,
met name die van de reformatorische
kerken is de beweegreden geweest tot
deze studie”.
Het verschil van opvattingen vindt dr.
Haitsma niet zo heel erg, maar grote
bezwaren heeft hij tegen het uit elkaar
gaan, terwijl je het in hoofdzaak met
elkaar eens bent.
Vrijzinnigen
Dr. Haitsma gaat aarzelender spreken
en zorgvuldiger formuleren als de vrij
zinnigen ter sprake komen. ’’Kijk, in
de tijd van dr. Jacobs was er een groot
verschil tussen rechtzinnigen en vrij
zinnigen” legt hij uit, ”De vrijzinni
gen keken zo geheel anders tegen de
persoon van Jezus Christus aan, en te-
samen te smeden. Ze smolten als het
ware samen”.
Daarom denkt dominee Haitsma dat
zijn werk in Boskoop zal aanslaan,
want hij zegt: ”Ik laat zien hoe zegen
rijk het werk van Jacobs is geweest,
want die lijn wordt hier steeds doorge
trokken, want ook al verschillen wij,
wij zijn toch in wezen één. En aan de
eenheid van degene die werkelijk één
zijn, is mij bijzonder veel gelegen”.
Natuurlijk zullen er weinigen zijn die
het boek in z’n geheel lezen, en dat
hoeft ook niet. Alle Boskopers, zowel
recht- als vrijzinnig kunnen in dit werk
veel dingen vinden die ze met plezier
kunnen lezen en zullen herlezen, want
bepaalde episodes en personen zijn
uitvoerig beschreven.
Daarom zal dit door dr. Haitsma ge
schreven werk bij veel Boskopers en
wellicht ook Waddinxveners een belan
grijk plaatsje in de boekenkast krijgen.
Moeiteloos
Over het boek zelf kan de beminnelij
ke predikant urenlang boeiend vertel
len, waarbij het opvalt dat hij bijzon
der veel feiten moeiteloos uit de mouw
schudt.
Als hij daarentegen iets op moet zoe
ken kost dat wel enige tijd, ”als u eens
wist hoeveel tijd ik al verloren heb met
zoeken”. Dit zoeken wordt veroor
zaakt door de gezellige ’’troep” van
boeken op zijn bureau, op de grond en
in de kasten.
”Dit boek over de kerkgeschiedenis
van Boskoop ligt eigenlijk in het ver
lengde van mijn dissertatie” merkt dr.
Haitsma op.
Daarom haalt hij in zijn boek de Bos
koopse dominee Jacobs (1933-1944)
sterk naar voren, want met deze predi
kant voelt Haitsma zich nauw ver
want, omdat die in zijn proefschrift
ongeveer hetzelfde schrijft als wat
.voor Haitsma de beweegreden van zijn
studie was: ”De jammerlijke verdeeld
heid die allerwege te aanschouwen is
moeten we als zonde aanzien”. Dr.
Jacobs beklemtoonde steeds dat we
het niet in alles eens hoeven zijn om
toch één te kunnen zijn, en dat is voor
Boskoop geweldig belangrijk geweest.
Aan die eenheid heeft dr. Jacobs
steeds gewerkt en dr. Haitsma noemt
het een ’’wonderlijk” toeval” dat hij
in deze tijd zo in diezelfde geest denkt
en werkt, en dat hij door dit boek over
Boskoops kerk in contact is gekomen
met een voorganger met dezelfde
ideeën. Juist vanwege die eenheid die
er in Boskoop is voelt dr. Haitsma zich
hier zo bijzonder thuis: ”De confessi
onelen en gereformeerde bonders zijn
hier samengesmolten, terwijl de sa
menwerking tussen hervormden en ge
reformeerden spontaan en probleem
loos is”.
hoorde in die tijd staatsrechtelijk tot
het rechtsgebied van de abdis van
Rijnsburg, en zij had derhalve het
recht een beroep goed of af te keuren.
Behalve de pastoor ’’benoemde” de
katholieke abdis ook de protestantse
predikanten in Boskoop. In de Franse
tijd wordt de verbinding staat en kerk
ontkoppeld.
Ook de recente kerkgeschiedenis krijgt
ruime aandacht in Haitsma’s werk.
Zo komt de vernieuwing van het inte
rieur van de hervormde kerk rond
>lv,
gen zijn verzoenend lijden en sterven,
dat dr. Jacobs deze groep heeft losge
laten. Over deze tijd, over nu, kan ik
moeilijk iets zin vols zeggen, omdat ik
weinig contacten heb met vrijzinni
gen”.
In zijn boek wijdt dr. Haitsma echter
veel pagina’s aan de vroegere vrijzin
nige predikanten. Als hem naar het
waarom daarvan gevraagd wordt zegt
hij heel nadrukkelijk: ”Ik wil niets ne
gatiefs zeggen over vrijzinnige men
sen, want ik heb tijdens het werken
aan mijn boek heel veel waardering ge
kregen voor iemand als dr. Glas (1920-
1932). Eén van de begaafdste en be
langrijkste vrijzinnige predikanten
was ds. Ham (1865-1884), maar dr.
Glas was een zedelijk zeer hoogstaan
de man, die samen met zijn zeer fijn
besnaarde vrouw de mensen probeerde
voor te leven wat ze predikten. Als je met
het werk van Glas kennismaakt, dan
wordt het je ook meteen heel duidelijk
dat de rechtzinnigen in Boskoop bij
zijn prediking geen bevrediging kon
den vinden, omdat hij aan de diepste
bijbelse noties geen recht deed, zoals
het verzoenend lijden en sterven van
Christus, en zijn opstanding”.
Dominee J. Haitsma werd gebo
ren in Hindelopen en bezocht na
de lagere school het Willem Lo-
dewijk Gymnasium in Gronin
gen. Hierna studeerde hij theolo
gie aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, waar hij in 1941
kandidaat werd. Hij werd hulp
prediker in Umuiden-West en
Amsterdam-Zuid en stond later
als Gereformeerd predikant in
Rockanje en Noord-Scharwou-
de. Aan deze ’Gereformeerde’
periode denkt dominee Haitsma
nog steeds met veel liefde terug.
Omdat hij zich niet kon vereni
gen met de leerbeslissingen die de
Gereformeerde kerken genomen
hadden tegen dr. Geelkerken en
prof. Schilder, is hij ’zonder her
rie of heibel’ uit de Gereformeer
de kerken gegaan.
Dr. Haitsma zegt eerlijk dat hij
wel geaarzeld heeft om zich aan
te sluiten bij de Gereformeerde
kerken onderhoudende artikel 31
van de Dordtse kerkorde, maar
oecumenische motieven hebben
hem teruggebracht naar de Her
vormde kerk.
’Ik ben nog steeds dankbaar dat
ik die stap gedaan heb, want ik
voel mij er bijzonder thuis’, zegt
hij van zijn overgang.
Daarna kwam ds. Haitsma in
Woerden waar hij maar liefst 29
jaar ’met grote blijdschap’ heeft
gewerkt, en waar hij ook een
boek over de plaatselijke kerkge
schiedenis schreef.
Hij promoveerde in 1968 tot doc
tor in de theologie aan de Ge
meentelijke Universiteit te Am
sterdam op het proefschrift: De
leer aangaande de kerk in de re
formatorische catechismi uit het
Duitse en Nederlandse taalgebied
van 1530-1600.
Na zijn emeritaat verhuisde hij
naar Boskoop, waar hij zich be
zig houdt met bejaardenwerk.
Over Boskoop zegt hij: ’Ik voel
mij hier bijzonder thuis, want de
sfeer en het kerkelijk klimaat
spreken mij sterk aan. De Her
vormde kerk is zeer beslist recht
zinnig, maar tegelijkertijd niet
bekrompen.’ Over de taak van de
kerk zegt hij dat zij primair het
evangelie moet prediken. Dat
evangelie gaat ook over maat
schappelijke en politieke zaken,
maar de kerk moet de mensen
wel vrij laten in welk opzicht ze
aan sociale en maatschappij
kritische zaken vorm willen ge
ven. De kerk moet geen visie op
dringen, en verschillen in opvat
tingen moeten er binnen één kerk
kunnen zijn. En dan komt dr.
Haitsma bij de in zijn boek zo’n
belangrijke plaats innemende dr.
Jacobs terecht: ’We hoeven het
met in alles eens te zijn om toch
één te kunnen zijn.’
WADDINXVEEN/BOSKOOP
Het boek ’’Enkele hoofdstukken
uit de geschiedenis van de Neder
lands Hervormde (Gerefor
meerde) kerk te Boskoop”, door
dr. J. Haitsma is in Waddinxveen
verkrijgbaar bij boekhandel Veld
wijk BV in het winkelcentrum ”de
Passage”.
Het is uitgegeven in paperback,
312 pagina’s en kost 39,75 gulden.
De presentatie van dr. J. Hait
sma’s werk viel vorige week vrij
dagmiddag samen met de opening
van Drukkerij Taat B.V., door wie
het is uitgegeven.
Kort na de opening van het
nieuwe bedrijfsgebouw aan de
Voorofscheweg in Boskoop, over
handigde burgemeester J. H.
Reinders het eerste exemplaar
aan dr. J. Haitsma.
Reformatorische catechismi
Ds. Haitsma is in 1968 gepromoveerd
aan de Gemeentelijke Universiteit te
A’dam bij prof. C.W. Mönnich op het
Dr. J. Haitsma: 'Ook al verschillen wij,
wij zijn toch in wezen één'.
Zegenrijk
Plotseling wordt dr. Haitsma dan weer
geestdriftiger als hij zegt: ”En dan...
en dan komt dr. Jacobs, die de beide
modaliteiten van confessionelen en ge
reformeerde bonders die hier binnen
de hervormde kerk zo scherp tegeno
ver elkaar stonden tot een eenheid wist
lë**^********^^
WADDINXVEEN/BOSKOOP ”Op 1 oktober woedde in het centrum
van Boskoop een hevige brand, die voor de kennis van de kerkgeschie
denis van de plaats en haar omgeving belangrijke gevolgen zou hebben”.
Zo begint het boeiende, 312 pagina’s tellende, boek over de kerkgeschie
denis der hervormde (gereformeerde) kerk van Boskoop van 1566 tot
1974, van de Boskoper dr. J. Haitsma. Het boek kreeg als titel mee ’’En
kele’hoofdstukken uit de geschiedenis van de Hervormde (Gerefor
meerde) kerk te Boskoop van 1566-1974”.
Niet alles wordt verraden als we schrij
ven dat er later bij de sloopwerkzaam
heden van de toren vijf boekjes te
voorschijn komen, die bij de bouw
van de toren waren ingemetseld. Hier
door wordt ontdekt dat de reformato
rische geschriften al in 1566 in Bos
koop bekend waren, en dat er toen in
onze plaats al sprake geweest moet
zijn van reformatorisch leven.
Vanaf dat moment begint dr.
Haitsma’s speurtocht door de Bos
koopse kerkgeschiedenis. Het is een
uitermate boeiende tocht, die de lezer
leidt naar remonstranten en contra
remonstranten, naar Hebreeën en
Hattemisten, naar de Franse tijd, de
doleantie en dit alles binnen het Bos
koops kader. Duidelijk schildert
Haitsma de ontwikkelingen in de kerk
via de predikanten; tot het midden van
de vorige eeuw was de Boskoopse kerk
rechtzinnig, daarna tot omstreeks
1930 vrijzinnig en vanaf die tijd tot
aan heden weer rechtzinnig.
Staatskerk
De hervormde (gereformeerde) kerk
werd rond 1600 staatskerk en dat had
natuurlijk consequenties. Boskoop be-
1960 ter sprake, alsmede de bouw van
de Stek in Snijdelwijk.
Opziènbarend zijn de complete naam
lijsten van kerkvoogden, predikanten,
ouderlingen en diakenen, en de aan
wezigheid van een goed register getuigt
er van dat er een professioneel schrij
ver is bezig geweest
Een onvoorstelbare hoeveelheid werk
heeft dr. J. Haitsma moeten verrich
ten om al deze gegevens boven water
te krijgen. Veel materiaal haalde hij
uit het Synodaal Archief in
’s-Gravenhage, de Koninklijke Biblio
theek en de heer A.S.P. Verjaal maak
te hem attent op het Algemeen Rijks-
archief, waar veel gegevens over de
Franse tijd vandaan komen.
Dit alles resulteerde uiteindelijk in een
historisch wetenschappelijk verant
woord boekwerk, dat de toets der kri
tiek ruimschoots kan doorstaan, en
een verrijking voor Boskoop genoemd
mag worden.
’Graag gericht bezig’
Toen dominee J. Haitsma zich bijna
twee en een half jaar geleden in Bos
koop kwam vestigen hadden nog maar
weinig Boskopers van hem gehoord.
Nu is het een ’’bekende” voor bijna
iedereen, want wie heeft deze apostel
achtige figuur niet eens met de fiets
aan de hand door het dorp zien wan
delen.
Met emeritus predikant Haitsma
vestigde zich niet alleen een gepensio
neerde, met bejaardenzorg belaste do
minee in Boskoop, maar tevens een
bekwaam theoloog, historicus en oe-
cumenist. En deze man heeft, nadat er
de laatste jaren heel wat historische
werkjes over Boskoop verschenen
zijn, kans gezien om in twee jaar ”De
geschiedenis van de hervormde (gere
formeerde) kerk in Boskoop tussen
1566 en 1974” te schrijven. Enige er
varing had hij overigens wel, want in
Woerden, waar hij 29 jaar als predi
kant gestaan heeft, heeft Haitsma ook
een dergelijk werk geschreven.
”Ik liep sinds mijn komst hier al enige
tijd met het idee, want ik ben graag ge
richt bezig”, zegt dominee Haitsma.
Hij voegt er echter snel aan toe daf
burgemeester J.H. Reinders, die zelf
ook een historieliefhebber is, hem wel
erg gestimuleerd heeft om dit werk aan
te vangen.
-•■gss