gefundeerd op
1881 EN 1981
4888
fil
ie
I
3K-.
1
2. Citosa
lw*„
Mohili
3. Van Gog
a.
3®
gende jaren een belangrijke
rol zijn weggelegd. Het door
ons allen te leveren produkt
ontstaat echter niet uit zich
zelf, het is een uitdaging
waarvoor evenals een eeuw
geleden inzet en visie vereist
zijn. Wat dat betreft kunnen
wij aan het verleden een voor
beeld nemen in het belang
van de toekomst.
In Oostenrijk was Franz Jozef I
keizer. Heel lang. Van 1848 tot
1916. Hij had een zoon, Rudolf, die
in 1881 huwde met Stephanie,
dochter van Leopold II van België.
Het was geen gelukkig huwelijk.
Acht jaar later, in 1889, zou Rudolf
met de 17 jarige barones Maria von
Vetsera op kasteel Mayerling de
dood ingaan.
een trambedrijf, aanzienlijk
waren. Ook stonden aanvan
kelijk moeilijkheden over de
concessieverlening een
voortvarende aanpak niet in
de weg. De in deze jubileum-
bijlage opgenomen schets
van de geschiedenis van de
verschillende vervoerbedrij
ven kan dat illustreren.
Naast de geweldige verschil
len, die vanzelfsprekend be-
Trio, in 1942 in
Citosa-handen.
Het oude Citosa-bedrijfspand bij
het station in Boskoop. In 1961
werd het vervangen door een
pand dat nog steeds onderdak
biedt aan het Westnederland-
hoofdkantoor.
Deze beslissing is indertijd zowel
voor de WSM als voor het gehele
1. De Westlandsche
Stoomtram Maatschappij
De WSM, opgericht in 1881, was
zoals de naam al aangeeft, een
trambedrijf. Alle tramlijnen wer
den aangelegd met het zoge
naamde ’normaal’ spoor (breed
te 1435 mm), zodat ook spoorwa
gons over de lijnen konden wor
den vervoerd.
Westland van veel belang ge
weest, daar het mogelijk was om
zowel groenten en fruit naar het
buitenland te verzenden als de
benodigde kolen aan te voeren.
Dat betekent dat personen- en
goederenvervoer beide belang
rijke aktiviteiten voor het tram
bedrijf waren. Het personenver
voer kreeg vanaf 1922 te kampen
met een enorme konkurrentie
van de door partikulieren geëx
ploiteerde autobusjes.
Het WSM-antwoord was zelf met
autobussen te gaan rijden en het
lukte redelijk om van het verlo
ren gegane vervoer weer wat te
rug te winnen.
De VIOS ’Vooruitgang is ons
streven’ van ondernemer Lip
man uit Wateringen was voor de
oorlog een groot autobusbedrijf.
Naast veel reiswagens onder
hield de VIOS een aanzienlijk
aantal lijndiensten, die in janua-
De grondslag voor de Citosa
werd in 1928 gelegd door de heren
Het derde bedrijf dat uiteindelijk
in Westnederland is opgegaan, is
de in 1923 opgerichte autobus
dienst Rotterdam-Gouda, waar
in vier broers Van Gog gingen sa
menwerken. In 1934 namen de
gebroeders Van Gog de bus
dienst ’De Ster’ over die een lijn-
I
I
0
d
b
b
r;
t(
S‘
n
k
staan tussen de W.S.M. van
1881 en Westnederland van
1981 is er toch ook een over
eenkomst in de positie, waar
in beide bedrijven verkeren,
mwmwwmwmwm
In 1933 werd deze onderneming
van Jelle Kok ondergebracht in
een N.V., genaamd Cito, spoedig
gewijzigd in Citos, en later in Ci
tosa (Cito betekent snel).
In 1939 heeft Citosa een aantal
kleine bedrijven overgenomen,
waaronder de Trio van Jelle
Kok’s vader. J. Kok Sr. opende in
1922 een autobusdienst Boskoop
- Leiden. Twee andere bus-
ondernemers C. F. Middelkoop
en J. Hartijzer, gingen deze lijn
dienst eveneens rijden, waarna
werd besloten samen te gaan
werken onder de naam Trio.
Voor de reizigers was er één be
drijf, met één dienstregeling en
bussen in dezelfde kleur met de
naam Trio, maar de drie onder
nemers bleven zelfstandig en
vroegen ieder afzonderlijk ver
gunning aan. De overname van
J. Kok’s aandeel in Trio door zijn
zoon Jelle Kok, betekende reeds
Jelle Kok en C. F. Middelkoop,
die een busdienst Zoetermeer -
Den Haag overnamen. De mage
re exploitatie-resultaten waren
voor C. F. Middelkoop aanlei
ding om zich terug te trekken,
waarna Jelle Kok alleen door
ging.
Met de uitbreiding van het lij-
nennet en het realiseren van de
overstap in Hazerswoude op de
Trio-busdienst van de vader van
Jelle Kok, de heer J. Kok Sr., zag
de toekomst van deze onderne
ming er goed uit.
Grote drukte bij het goederen
vervoer noodzaakte per 5 april
1943 tot het opheffen van de reizi-
gerstramdienst.
een samenwerking tussen Trio
en Citosa.
In 1942 kwam het gehele Trio-
bedrijf in Citosa-handen en wer
den de bussen in de blauwe Cito-
sa-kleur gespoten. Na 1945 zag
men echter toch weer Trio-bus-
sen op een lijndienst. C. F. Mid
delkoop begon onder die naam
weer te rijden en heeft jarenlang
voor de Citosa de lijndienst Bos
koop - Reeuwijk - Gouda gere
den.
’De Rijnstreek’, een onderne
ming waarin in de oorlogsjaren
verschillende kleinere partiku-
liere busbedrijven waren onder
gebracht, zoals o.a. de MODA
(motoromnibusdienst Alphen -
Leiden) ging in 1947 over naar de
Citosa.
De Citosa was, voordat in 1961
het nieuwe bedrijfspand in ge
bruik werd genomen, gehuisvest
tegenover het station in Bos
koop. Het nieuwe Citosa-ge-
bouw van toén, biedt nog steeds
onderdak aan het huidige West-
nederland-hoofdkantoor maar is
gezien de bedrijfsomvang van te-
De oprichting van de N.V.
Westlandsche Stoomtram
Maatschappij in 1881 vond
plaats in een periode, waarin
het personenvervoer in een
aanzienlijke versnelling leek
te geraken.
In een nieuwe tijd begonnen
verschillende ondernemers
vol optimisme vervoersactivi-
teiten te ontplooien, hoewel
de financiële risico’s, zeker in
ri 1941 door de WSM in exploitai-
tie werden genomen,
Deze aanzienlijke uitbreiding
van het lijnennet betekende in
tijden van brandstof en banden-
schaarste een moeilijke opgave.
Maar na de oorlog kwam de WSM
er weer vrij snel bovenop en
bloeide het vervoer als nooit te
voren.
Met de opkomst van de vracht
auto in het internationale ver
voer begon het er voor het goede
renvervoer per stoomtram
slecht uit te zien, met het gevolg,
dat in de vijftiger-jaren het goe
derenvervoer per tram werd op
geheven.
De WSM heeft naast het lijn-
dienstbedrijf ook met het toer-
wagenbedrijf in de jaren voor en
na de oorlog bij de Westlanders
naam gemaakt.
De naamswijziging in Westne
derland, na de fusie met de Cito
sa in Boskoop, nü twaalf jaar ge
leden, heeft niet kunnen verhin
deren dat de oude Westlanders
nog steeds over de ’WSM-bus’
spreken.
dienst tussen Rotterdam en I
Nieuwerkerk a/d IJssel verzorg
de.
Zoals dat bij meer streekvervoer-
bedrijven het geval is geweest, is
Westnederland ontstaan uit het
samengaan van een aantal klei
nere bedrijven. Het begin van de
vervoersaktiviteiten van deze
bedrijven ligt op verschillende
tijdstippen. Westnederland
vond het echter een goede gele
genheid om dit jaar samen met
de honderdjarige K.N.V.T.O. en
een zestal kollega-vervoerbedrij-
ven de afgelopen eeuw de revue
te laten passeren, daar één van
de oorspronkelijke bedrijven na
melijk 100 jaar bestaat: de West
landsche Stoomtram Maat
schappij (W.S.M.) werd opge
richt op 30 juli 1881. Voor de dui
delijkheid blijven we eerst nog
even in het recente verleden na
melijk bij de situatie waarin
Westnederland tot stand kwam.
In 1974 was het vervoergebied
van de volgende 4 bedrijven bij
elkaar gebracht:
1. W.S.M.
2. Citosa
3. Gebr. Van Gog
4. De Twee Provinciën
Op 1 januari 1969 fuseerden
W.S.M. en Citrosa en werden
Westnederland. Op 1 januari
1974 werden de Gebr. Van Gog en
De Twee Provinciën hier ook in
opgenomen.
Over vier bedrijven die tesamen
de pijlers van het huidige West
nederland vormen, kunt u in het
navolgende enige wetenswaar
digheden aantreffen.
De Versnelling-jubileumbijlage
beschrijft de geschiedenis van de
verschillende vervoerbedrijven
en haast onvermijdelijk wordt
ook ingegaan op enige opmerke
lijke vervoermiddelen die in de
afgelopen 100 jaar zijn gebruikt:
van stoombootjes (barges) en
stoomtrams tot luxe touring
cars.
Mr W. Kuilman, directeur
Westnederland.
namelijk een goed toekomst
perspectief.
Voor het openbaar vervoer
zal ook in de nu voor ons lig-
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN WOENSDAG 17 JUNI 1981
Enige uitleg is wel op zijn
plaats, als het streekver-
voerbedrijf Westneder
land, dat op 1 januari 1974
in de huidige omvang is
ontstaan, een honderjarig
jubileum gaat vieren.
In het begin van de jaren 30 wer
den de vervoersaktiviteiten uit
gebreid met toervervoer. Fraaie
touringcars met zeer ruime zit
plaatsindeling deden hun intre
de in het bedrijf. In 1939 kreeg de
W.S.M. zelfs een dochterbedrijf
op dit terrein: de N.V. Pullman-
Expres-Amova.
Het toerwagen bedrijf ontwik
kelde zich zeer gunstig, maar de
oorlog gooide roet in het eten.
Weldra waren er geen aktivitei
ten op reiswagengebied meer te
ontplooien, bovendien was het
reiswagenmaterieel al spoedig
hard nodig om de busdiensten te
kunnen blijven onderhouden.
Gedurende één oorlogsjaar
(1942-1943) begon de W.S.M. weer
stoomtramdiensten met eigen
lokomotieven en een negental
gehuurde rijtuigen.
Naast het lijndienstbedrijf was i
Van Gog ook werkzaam in het
toervervoer. Na de oorlog wer- j
den de busdiensten sterk uitge
breid, als gevolg van de grote I
nieuwbouwwijken die in die tijd I
tot stand kwamen.
Op 1 oktober 1967 werd Van Gog I
verkocht aan Citosa, maar del
lijndiensten bleven onder del
naam Van Gog in exploitatie. Del
fusie tussen Citosa en W.S.M. opl
1/1/1969 bracht ook de aktivitei l
ten van Van Gog onder de naaml
Westnederland.
4. De Twee Provinciën - TP I
Het vierde belangrijke bedrijij
dat sinds 1974 deel is gaan uitmal
ken van Westnederland, is del
N.V. Vervoermaatschappij DelI
Twee Provinciën.
In feite was deze N.V. een samen! j
werkingsverband tussen eer
viertal zelfstandige streekverH
voerbedrijven, dat in 1943 tol
stand kwam. Het betrof de vol I
gende bedrijven.
genwoordig aan de krappe kant.
Wellicht kunt u in een jubileum-
bijlage over 25 jaar lezen dat kort
na 1981 Westnederland haar
nieuwe hoofdkantoor heeft kun
nen openen.
N.V. Stoombootreederij op d I
Lek (1857) - Kinderdijk
b. N.V. Autobusdienstvereni
ging v.h. Tram- en Barge
dienst Vereniging (1870)
Jutphaas.
c. Eerste Sliedrechtse OmmbJ
Onderneming (1925)
d. Ridderkerksche Auto Garag
en Omnibus Maatschap?
(1924)
De bedrijven bleven zelfstand
maar voor de reizigers was hf
één bedrijf met één dienstregi
k t, VjïJ. J.
i
