Neurochirurg
werd
dikwijls
misverstaan
GEZONDHEIDSFEUILLETON
Zijn er dieren in nood?
van Diabeten
Festival sloeg goed aan
Onthutsende
Hartekreten
MENSEN
DIEREN
EN
DINGEN
Nu: positief heden en hoopvolle toekomst
HOND IN
GOOT
30 SEPTEMBER 1981
.a1
oV
oV
geving.
en de vochtproductie tegenhouden.
Daarom kan nu ook een tijdens de
operatie weggenomen stukje schedel
weer worden teruggeplaatst.
Moeilijk vak
Inderdaad was in dat begin de neuro
chirurgie nog een zeer moeilijk vak,
waaraan veel risico’s waren verbon
den. De neuroloog kon slechts ten
naaste bij aangeven, waar zich een tu
mor in de hersenen moest bevinden of
waar zich een afwijking in de rug
voordeed. De röntgenologie kon nog
geen werkelijk goede, scherpe hersen-
foto’s maken. Zo moest de neurochi
rurg alleen op globale aanwijzingen
trachten de tumor of de zieke plek te
bereiken. Ook de diagnose van een
ze daar doelloos en onnatuurlijk rond
schommelen. Dat hoort bij de stad;
daar is men trots op.
Nu al deze verrassende vooruitgangen
voor de patiënt zoveel meer kans op
hulp en herstel bieden zijn er toch nog
grote toekomstverwachtingen.
ging Scheveningen.
Aan dit festival werd ook deelgeno
men door het majorettenpeloton en de
drumband van Excelsior in Boskoop.
Vooral de drumband liet zeker geen
slechte indruk achter.
De drumband van Excelsior tijdens
het zaterdag gehouden festival.
PU
o
‘Als dieren gillen, dan is dat een soort
reflex op bepaalde prikkels, want wie
zegt dat ze pijn hebben? Ze zeggen
niks verstaanbaars. Ze zijn stom,
stomme dieren.’ ‘Dieren hebben geen
gevoel.’ De mensen wel, allemaal, dat
kun je wel merken. En de mens is ook
intelligent; dat is wat anders dan die
stomme beesten.
Daarom moet je mensen ook niet te
streng straffen als ze rottig doen tegen
stomme beesten, want dat kun je die
mensen niet kwalijk nemen, ze staan
er boven. Ze hebben misschien net een
moeilijke dag gehad bij hun baas, of
thuis, of ze zijn gewoon zo opgevoed.
Ze doen ook allerhande onderzoekin
gen op dieren, die altijd nuttig zijn en
nodig, al was het maar om erop te pro
moveren.
Een aapje thuis is ook niet gek, al-
Na deze al grote omwentelingen ont
wikkelde zich in de jaren 60 ook voor
de neurochirurgie de microchirurgie,
die bij de oogheelkunde en door de
KNO-arts al werd toegepast. Hieraan
heeft de Turkse specialist Vasargil, die
in Zürich werkte, veel bijgedragen. Bij
microchirurgie wordt het beeld van de
zieke plek 10 tot 25 maal vergroot en
daarom kunnen zeer fijne instrumen
tjes worden gebruikt. Bepaalde her
sendelen kunnen, bij vergroting van
het beeld en sterke belichting, veel be
ter worden bestudeerd en zo kunnen
abnormale structuren, nauwkeuriger
worden onderscheiden van het norma
le weefsel, zodat de operatie veiliger en
directer kan worden verricht. Dat is
een enorm voordeel. Bovendien blij
ken nu hersentumoren voor 50 pro
cent goedaardig te zijn. Zij kunnen
meestal goed en geheel worden wegge
nomen.
Oppakken en meenemen!
Hartekreten van Diabeten, dat fraai
en kleurrijk is geïllustreerd door leer
lingen van de kunstacademie Artibus
in Utrecht, is ingedeeld in hoofdstuk
ken, die ieder een aspect van het leven
van de diabeet belichten, zoals De
eerste verschijnselen, Ziekenhuisopna
me en de relatie met de arts, De hypo
en hyper, Dieet en snoepen, Spuiten
en slikken. De reacties op het werk en
op school en Diabeten en vrije tijd.
Het bevat bijdragen van kinderen tot
grijsaards, van ontroerende rijmpjes
(De naald gaat in mijn been/ook met
Kerst, ik vind het gemeen) tot onthut
sende verslagen. Zoals die van de man,
die in staat van zogeheten hypo(glyke-
mie), waarvan de verschijnselen een
beetje lijken op dronkenschap, in de
‘Er wordt’, zegt de neurochirurg, ‘nu
gewerkt aan een onderzoekmethode
om de stofwisseling in de hersens
zichtbaar te maken. Nü leggen de on
derzoeken nog een bestaande toestand
vast, maar wij willen voor onze ogen
zien, hoe de hersenen werken bij trom-
Over die problemen gaat dan ook dit
boekje en vooral over het onbegrip en
de vooroordelen van de buitenwereld,1
niet alleen van collega’s op het werk,
van medeleerlingen op school, van fa
milieleden en vrienden, maar volgens
de voormalige Staatssecretaris van
Volksgezondheid, mr. E. Veder-Smit,
in het voorwoord zelfs ook uit onver
wachte hoeken zoals onderwijzend
personeel en zelfs artsen. Zij noemt
twee nadelen, die de diabeet onder
vindt bij het leiden van een zo normaal
mogelijk leven: de handicap zelf èn de
-vaak schrijnende - reacties uit de om-
De staat van hypoglykemie, veroor
zaakt door te weinig suiker in het
bloed. De symptomen lijken op dron
kenschap.
Amsterdamse Leidsestraat door twee
politie-agenten wordt aangetroffen.
‘Oppakken en meenemen!’, is de on
middellijke reactie, ‘Die vent is als een
kanon.’ Het slachtoffer heeft de poli
tiecel maar nèt overleefd.
Geïnteresseerden kunnen Hartekreten
van Diabeten bestellen door overma
king van 6,45 op postgirorekening
401246 t.n.v. DVN-Utrecht.
Natuurlijk werkt de neurochirurg nog
altijd met bijzonder grote risico’s, om
dat bij operaties aan het zenuwstelsel
en aan bloedvaten in de hersens er al
tijd kans op functiestoornissen blijft
bestaan en deze kunnen leiden tot een
blijvende handicap. Maar de gevaren
die vroeger aan deze operaties waren
verbonden, zijn nu tot een minimum
verkleind en het is nog maar bij uit
zondering, dat een patiënt na een neu-
rochirurgische operatie een verlam
ming overhoudt, verklaart de specia
list.
‘Dieren zijn aan de mens toever
trouwd’, zegt de godsdienst. ‘Het is
een misdrijf, om dieren die aan uw
zorgen zijn toevertrouwd, onvoldoen
de te verzorgen of zonder noodzaak of
redelijk doel pijn of geweld aan te
doen’, zegt de wet. Als men verzorgen
vertaalt met goede \oeding en licha
melijke verzorging, goede zorg voor
welzijn, functioneren, spelen en ver
pleging bij ziekte en als men begrijpt,
wat met ‘redelijk doel’ bedoeld wordt
in 1981, dan heeft de wet de zaken
toch al lang goed vastgelegd.
Wie ziet, wat er gemiddeld van vervol
gen en straffen terecht komt, komt tot
de conclusie dat de overheid, de maat
schappij en vele individuele mensen
zeer onzorgvuldig met hun mede
schepselen omgaan. Medeschepselen,
die zij niet missen. Als de dieren weg
zijn, zal de mens van eenzaamheid
sterven (Seattle).
Er zijn natuurlijk ook heel veel goede
en aardige mensen.
Mensen, die echt houden van dieren,
mensen die dieren beschouwen als me
deschepselen en die vinden dat het een
voorrecht is, dat we soms met die
vrienden mogen samenleven,
mensen, die vervuld worden met diepe
droefenis als ze zien, wat sommige an
deren, weliswaar minderheden, maar
soms zelfs overheden, met dieren uit
halen,
mensen, die in machteloze woede zich
alleen voelen, terwijl ze niet beseffen,
dat ze met velen te samen iets kunnen
uitrichten,
mensen, die dit alles ook hun kinderen
duidelijk maken.
Ook het grote probleem van de
bloedstelping in de hersens werd opge
lost. Bij een operatie aan organen of
ledematen kan men bloedvaten dicht
drukken, maar hersenen verdragen
natuurlijk geen enkele druk. Vroeger
moest de chirurg die bloedvaten heel
voorzichtig dichtschroeien, en dat ter
wijl de hersenen tijdens de operatie
zwellen en overmatig vocht produce
ren. Medicijnen, tijdens de oorlog uit
gevonden, kunnen nu bloedstelpen,
hef zwellen van de hersens tegengaan
AMSTERDAM - Rondom de neurochirurgie heeft in de loop der jaren
jjeel wat misverstand bestaan en nóg weet ‘men’ in feite veel te weinig af
van wat de neurochirurg doet en kan. Hij wordt nog altijd te vaak ge-
jjien als de specialist die een ‘wanhoopsvak’ heeft: die er aan te pas moet
komen wanneer er gevreesd wordt voor hersentumoren of als het ‘hope
loos’ schijnt te zijn bij nek- of rugbreuk, en die ‘hernia’s niet eens meer
Ijl opereren'. Lange tijd gold hij als de geheimzinnige chirurg, die de
schedel weer op z'n plaats zette. De man, die levensgevaarlijke ‘rugge-
thans in het begin nog niet. Leuk, chi
que, en als het hinderlijk wordt, doe je
het gewoon de deur uil. Een goudvis
in een kommetje heeft het trouwens
best fijn, en de kanarie ook, weten zij
veel. Die weten niet eens meer wat
vliegen en zwemmen eigenlijk kan
zijn, dus dat missen ze niet. Mensen
worden pas opgesloten als ze echt iets
misdaan hebben, maar niet voor het
martelen van dieren. Soms noemt men
dat zelfs verdienstelijk.
bose, hersenbloedingen, attaques en
andere vaatstoornissen. Daaraan
wordt nu hard gewerkt. Het zal moge
lijk worderi, met radio-actieve stoffen
die een korte werking hebben, op de
computer de totale hersenwerking aan
te tonen. Dan kunnen wij zien, hoe
veel zuurstof en bloed bepaalde herse
nen krijgen toegevoerd en hoe zij die
verwerken. Een andere toekomstver
wachting is het opereren met laserstra
len, die van buitenaf abnormale weef
sels kunnen vernietigen. Op een be
perkt lichamelijk gebied wordt deze
stralingswerking al toegepast, maar in
de hersenen kan dit nog niet. Wij ho
pen echter, dat het spoedig zal komen.
Eén van de obstakels hiertoe is het nog
ontbreken van voldoende (zeer kost
bare) apparatuur, waarvoor niet alleen
financiële middelen nodig zijn, maar
ook mankracht.’
■rikken' gaf en wiens operaties verlammingen konden teweegbrengen...
>e neurochirurg van nu kent die over-
lijfselen van bakersprookjes en fa-
els wel. Hij wil graag over zijn echte
erk praten, om die uit angst voortko-
lende verhalen weg te nemen. Na-
mrlijk heeft een neurochirurg nooit
en schedel ‘opgelicht’ om er eens
oed onder te kijken, laat staan zo’n
chedel een poosje terzijde gelegd. Dat
an helemaal niet bij een levend mens.
)ok is het niet waar, dat hij alleen
maar optreedt als er een ‘hopeloos’
iektegeval is en dat degenen die onder
jjn handen zijn, nooit meer echt beter
ainnen worden. ‘Gelukkig niet’, zegt
lij, ‘want waar zouden wij dan blijven
net ons werk? Integendeel, wij kun-
len steeds meer prachtige operaties
verrichten en wij zien veel goed gene-
:en patiënten!’
Waar komen die vreemde verhalen
dan vandaan? Zij stammen uit de
Eerste tijd van de neurochirurgie: in
ons land kort na 1930. Daarvóór, rond-
om de eeuwwisseling, trad er in Lon-
Iden, Parijs en Wenen al een enkele
l(experimenterende) neurochirurg op,
imaar de mogelijkheden waren toen
nog gering. De grote stoot tot ontwik
keling van dit medisch specialisme
werd gegeven door de Amerikaanse
neurochirug dr. Cushing en zijn leer
ling dr. Dandy, twee historische na
men op dit gebied. Ook in ons land be
gonnen omstreeks 1930 befaamde
neurologen grote belangstelling te to
nen voor chirurgie op hun terrein. De
Nederlandse neuroloog dr. Brouwer
liet zijn assistent dr. Oljenick naar
Amerika gaan om bij dr. Cushing te
studeren en later zijn kennis over te
dragen aan Nederlandse collega’s. Zo
kon, na rijpe studie, in de jaren 30 in
ons land de neurochirurgie goed van
start gaan. Aan deze beginperiode zijn
de namen van de neurochirurgen De
Vet, Lenshoek, Verbeek en Verbiest
onverbrekelijk verbonden.
hernia was nog uiterst moeilijk te stel
len. In die tijd waren daarom deze
operaties die zo sterk hebben te maken
met het zenuwstelsel, vaak bijzonder
gevaarlijk en daarom ook was er geen
grote zekerheid omtrent het welslagen.
Gelukkig is er nu heel veel veranderd.
Na de Tweede Wereldoorlog - u ziet,
daar komen wij altijd weer op terug
-nam ook de neurochirurgie een grote
vlucht. Ten eerste ontwikkelde de
röntgenologie zich stormachtig: u
weet al hoe uiterst fijn nu de onder
zoeken kunnen worden verricht, ter
wijl er bij het maken van foto’s geen
problemen meer bestaan. De uitvin
ding van de antibiotica verminderde
zeer sterk de infectiekansen en de op
zienbarende verbetering van de narco-
setoepassing bracht voor de neurochi
rurgie zelfs een apart specialisme daar
in mee. Zeer weinig operaties worden
nu nog zonder volledige narcose vol-
voerd. De gevoelige apparatuur toont
alles aan, wat de chirurg moet weten.
Zeehonden- en nertsjassen trekken we
nu niet meer aan. Dat zie je meer in
Duitsland. In Maastricht houdt men
onder het motto ‘veur de bère’, beren
die gek worden in kleine betonnen
kooien, om bekeken te worden, zoals
tig overgierende helicopter die het ge
luid enige tijd overstemde. Vooral de
majorettenpelotons hadden wat pro
blemen met het tijdelijk wegvallen van
•hun muziek.
Drumfanfare T.T.H. Hazerswoude
sleepte in de topklasse de ereprijs van
de gemeente Boskoop in de wacht.
Een zelfde ereprijs ontving ook het
majorettenpeloton van Wijkvereni-
De computer
En ja, ook bij de neurochirurgie is de
moderne computer, die noteert, re
kent en feilloze uitkomsten geeft, de
grote hulp geworden. Sinds 1973 kan
de zogeheten computer-tomografie
ook heel kleine afwijkingen binnen de
schedel tijdens het röntgenonderzoek
zichtbaar maken. De computer geeft
aan, welke toegankelijkheid de ver
schillende hersenweefsels en abnorma
le processen hebben voor bestraling.
Hierdoor kunnen afwijkingen in de
hersenen in een eerder stadium dan
vroeger zichtbaar worden gemaakt.
in tumoren ontstaan en die moeten
worden weggenomen. De belangrijk
ste en meest verrichte rugoperatie
geldt echter de hernia en het is niet
waar, dat neurochirurgen niet meer
zouden voelen voor deze operaties.
Maar als er geen dwingende reden tot
direct opereren bestaat, wordt in het
algemeen eerst geprobeerd de patiënt
te behandelen met moderne medicij
nen, bedrust en fysiotherapie. Indien
deze middelen helpen, waarom dan te
opereren? Maar als ze niet tot gene
zing leiden, wordt er wel degelijk geo
pereerd, tegenwoordig zelfs veel vaker
dan 10-15 jaar geleden.
Open rugje
Hoe komt het, dat er babies kunnen
worden geboren met een open rugje?
Dat is, vertelt de neurochirurg, een
storing in het sturingsmechanisme van
het wervelkanaal, die al voorkomt bij
de ongeboren baby. Hierdoor raken
ruggemerg en zenuwen niet op hun
juiste plaats en de vochtkolom, die
ruggemerg en hersenen omgeeft, puilt
dan door de niet-gesloten plek uit. De
spieren zijn slap en een vochtblaas is al
zichtbaar op de rug. Zo’n open plekje
kan variëren van zó klein dat het nooit
wordt ontdekt, tot een grote bobbel
op de rug die een zenuwafwijking en
zelfs verlamde beentjes kan veroorza
ken. Soms gaat het verschijnsel van
een open rugje gepaard aan het ont
staan van een zogenaamd waterhoofd.
Dan wordt het hersenvocht niet nor
maal verwerkt en hoopt zich op in de
hersenkamers. De nog tere schedel
groeit dan uit met de vochtophoping.
Hieraan kan nu iets worden gedaan
door het inbrengen van een buisje, dat
het vocht naar andere lichaamsholten,
bijvoorbeeld de buik, afvoert. Met de
ze operatie wordt voorkomen, dat het
hoofd abnormaal groot uitgroeit: dat
komt zelden meer voor. Een water
hoofd kan ook ontstaan doordat bij
dc geboorte door andere oorzaken een
sluitingsdefect in de schedel optreedt.
Deze twee tragische verschijnselen
blijven voor de specialisten die bij de
behandelingen ervan in teamverband
werken (neuroloog, neurochirurg,
uroloog, orthopaedisch chirurg en
kinderarts) een groot probleem. Soms
kan er worden geopereerd, soms ook
niet en dan begint er een zorgelijk lij
den. De grote moeilijkheid is, dat aan
gedaan ruggemerg of hersenweefsel
niet kan worden gerepareerd.
Anders is het bij het breken van rug of
nek. Dat gaat om de wervel en als het
ruggemerg daarbij niet is gekraakt,
kan die wervel bij volkomen stilhou
den van de breuk weer goed aan elkaar
groeien. Wordt in de nek het rugge
merg beschadigd, dan kan dat dood of
totale verlamming van armen en benen
teweegbrengen, wordt het merg later
in de rug beschadigd, dan kunnen de
benen blijvend verlammen (de zogehe
ten dwarslaesie).
In dit verband waarschuwt de neuro
chirurg voor twee dingen: bij een auto-
aanrijding kan iemand die niet in de
riemen zit, door de onverwachte schok
met het hoofd naar achteren schieten,
waardoor nekbreuk kan ontstaan.
Ook bij duiken in een ondiep zwem
bad of in rotsige wateren kan men
door aanraking van het hoofd met de
harde grond nek of rug breken. Daar
om: ‘Duik nooit als je niet precies
weet, waarin’, zegt hij.
Nog even praten wij over de afschuwe
lijke aangezichtspijn, soms veroor
zaakt doordat een bloedvat op een ze
nuw drukt. Dr. Dandy probeerde om
streeks 1930 al, de zenuw door te snij
den en zo de pijn op te heffen. Ook nu
gebeurt dit nog, maar het aantal van
deze (heel mooie!) operaties is sinds 15
jaar sterk afgenomen, omdat er toen
uitstekende pijnwegnemende medicij
nen op de markt kwamen. Nu heeft de
patiënt dus de keus tussen een operatie
en medicijnen-voor-het-leven.
Zelf kiezen
Ja, u leest dit goed: de patiënt heeft de
keus. Dat betekent, dat ook de neuro
chirurg tegenwoordig uitvoerig met de
patiënt bespreekt wat er het beste kan
gebeuren. Vooral op zijn terrein blij
ven er dikwijls risico’s te nemen en te
rekenen met eventuele consequenties,
waartoe een operatie kan leiden.
‘Vooral bij grote operatics is het van
het meeste belang, dat een patiënt pre
cies weet, waar hij of zij aan toe is’,
zegt de specialist, ‘samen met de pa
tiënt wegen wij de zaken legen elkaar
af en proberen wij tot de juiste beslis
sing te komen. Wanneer wij alles goed
hebben uitgelegd, blijkt het dat een
patiënt na een operatie veel beter be
reid is, bepaalde consequenties onder
ogen te zien, die te aanvaarden en toch
dankbaar te zijn voor wat er is gedaan,
ook al blijft er misschien een enkele
handicap over. Operaties, waarbij het
zenuwstelsel in het spel is, blijven nu
eenmaal een ernstige zaak. Maar wij
zien zoveel vooruitgang in onze moge
lijkheden waar het de behandeling van
hersenen en ruggemerg betreft, dat wij
steeds positiever worden in onze hoop
volle verwachtingen'.
Ja, er zijn vele dieren in nood en vrij
wel altijd door het optreden van men
sen. Er zijn zelf hele diersoorten in
nood, met de kans te worden uitge
roeid. Daarover zullen we het deze
keer niet hebben. We blijven wat dich
ter bij huis. Wij mensen in de be
schaafde wereld geven zelfs geld om de
uitroeiing van bedreigde diersoorten
tegen te gaan. Wij hebben huisdieren.
We hebben relaties met dieren en we
schaffen ze aan als speelgoed voor de
kinderen. Dat is goed voor ze, voor de
kinderen. Wel lastig in de vakantie.
Het pension is te duur. Dus loslaten
op de autobaan, of soms, stiekum
vastbinden aan een boom, zodat ze
niet teruglopen naar huis en ook niet
overreden worden.
Ach nee, dat doen de meesten van ons
niet. Nee, we houden de dieren voor
de kinderen, om te oefenen of voor
ons zelf, om ze te leren gehoorzamen.
Dat is leuk, een hond die doet wat je
zegt. Soms kost dat wel enige training.
Dat wil zeggen: straf als ze een eigen
willetje hebben, net als in het circus.
Ook leuk, zo’n circus, vooral voor de
kinderen. Wat ook leuk is: sport met
dieren. Er zijn ruiters die alles wagen
voor de eer. Soms kost het een paard,
dat is het risico. Riskante sport, maar
wel erg spannend. Duivensport is ook
riskant. En je kunt er veel mee verdie
nen, net als met de paardensport.
Sommige duiven halen het niet, dat is
jammer, maar wie niet waagt die niet
wint. Het is toch heel wat anders dan
hanengevechten en stierengevechten
-Trouwens wel zo leuk om te zien want
dat is zo primitief. De meesten van ons
zijn natuurlijk wél echt lief voor de
paarden en de duiven, maar ja, er is
een aantal van die dieren, dat niet zo’n
prettig leven heeft.
Het heeft toch wel iets met opvoeding
te maken; tenslotte zijn de dieren er
om de mens te dienen. Rotkat, katjes,
pak ze, die beesten zijn zo gluiperig,
rothond trouwens ook, altijd dat ge
ren in de flat om de salontafel, met
zijn grote lijf. Het is goed dat zijn
staart is afgehakt, anders gingen de
glazen er aan. Dat is trouwens ook no
dig voor de tentoonstelling, want een
bouvier met oorspronkelijke oren en
staart is geen bouvier volgens de keur
meesters en dan krijgen we geen prijs.
Leuk, zo’n prijs voor een verminkte
hond. Het is ook maar een beest. Hij
weet trouwens ook niet beter, behalve
natuurlijk bij het verminken zelf en
een poosje erna, maar ja, dat is toch
zo gebeurd. Dat geldt trouwens ook
voor het slachten, tenminste als de
varkens niet nog leven als ze aan de
haak gaan. Dat geeft dan wat gegil,
maar ja, als dat langzamer gaat wordt
het vlees wel duurder. Dat is trouwens
met de legbatterijen ook prima gere
geld: meer kippen op minder opper
vlak, dat is economisch en de kuikens
gaan op de lopende band, behalve als
ze niet helemaal goed zijn; dan wor
den ze levend in de ton op elkaar ge
gooid. Dat kan nu eenmaal niet anders
meer, zeggen ze. We leven immers in
1981 en we praten over groeiend
normbesef en over relaties tussen
schepselen, tussen mensen en dieren.
UTRECHT - ‘Dorst hebben als een
woestijn’, zo omschrijft de zesjarige
Francesco Mulder in het zojuist ver
schenen boekje Hartekreten van Dia
beten een van de symptomen van dia
betes mellitus (suikerziekte), waaraan
honderdduizenden Nederlanders lij
den. Hartekreten van Diabeten, met
als ondertitel ‘Honderduizenden Ne
derlanders wachten op uw antwoord’,
bevat een bloemlezing van de overstel
pende hoeveelheid reacties, die de Dia
betes Vereniging Nederland DVN ont
ving op haar oproep aan de leden om
eens hun ervaringen als suikerpatiënt
op papier te zetten. Het boekje is
gesponsord door Spruyt-Hillen te Via-
nen, een onderneming, die o.a. als le
verancier van injectiemateriaal voor
diabeten nauw betrokken is bij de pro
blemen waarvoor suikerzieken dage
lijks komen te staan.
to'
De patiënten moesten toen nog onder
plaatselijke verdoving worden geope
reerd, want het was absoluut nodig,
dat de chirurg met de patiënt in con
tact kon blijven. De patiënt moest
kunnen aangeven hoe hij zich voelde,
of hij in staat was goed zijn ledematen
te bewegen en te ademen. Bij hersen
operaties moest vaak^en stukje van de
schedel blijvend worden weggenomen!
opdat na de operatie overvloedig op
tredend hersenvocht kon worden op
gevangen. Zowel bij hersen- als bij
rugoperaties door verlammingsver
schijnselen of gevoelsstoornissen kon
den optreden. Tijdens grote en inge
wikkelde operaties werd niettemin ook
toen al alles gedaan om de patiënt zo
goed mogelijk te begeleiden: zusters
leidden de patiënt af met voorlezen en
de chirurg praatte rustig en vriende
lijk, zonder zijn grote inspanningen te
tonen.
BOSKOOP - Het veertiende drum
band- en majorettenfestival, georgani^
seerd door de Christelijke Muziekver
eniging Concordia, is andermaal
goed aangeslagen. Een fors aantal be
langstellenden sloeg zaterdagmiddag
de verrichtingen van de zestien deelne
mers gade. Concordia hield het aardig
droog op het Raadhuisplein maar on
dervond veel hinder van een regelma-
AÓ''
i\*e
Van de hersenen gaan wij nu naar de
rug. Vrijwel alle neuro-chirurgische
operaties die daaraan voorkomen,
hebben te maken met het ruggemerg
en het wervelkanaal. Er kunnen daar-
Helaas waren er rondom deze opera
ties ook nog fabels. Ten eerste waar
het betreft de lumbaalpunktie, in de
volksmond ‘ruggeprink’ genoemd.
Het is niet waar, zegt de neurochirurg,
dat dit ingrijpen gevaarlijk is en het is
evenmin waar, dat vanwege kansen op
verlammingen de hernia-operaties
worden vermeden.
eX
vA
We'
Onder redactie van mevrouw De
Vries-Hooft
o\
Xv®e
