Boskoopse zeiler met Dirk Nauta in Whitbread race
Met de ’Innovator’ in
zwaarste zeilrace de wereld rond
Boskoper
Rinze Botterweg,
Dit is een
buitenkansje!'
Woensdag 18 september 1985
door Cees Bakker
BOSKOOP - In het Britse plaatsje Portsmouth start op 28
september van dit jaar de vierde Whitbread Round-The-World
Race. Aan deze 27.000 mijl lange oceaanrace doen zo’n kleine
dertig schepen mee. Eén daarvan is de Philips ’’Innovator”, met
als schipper de bekende Nederlandse zeezeiler Dirk Nauta. Aan
boord is dan ook Rinze Botterweg (29) uit Boskoop als beman
ningslid.
’’Toen ik vijftien, zestien was deed ik ai aan wedstrijdzeilen in
kleine bootjes van een meter of vijf. Ik ben er een poosje
uitgeweest toen ik studeerde aan de RHSTL in Boskoop, maar
als je de tik eenmaal te pakken hebt laat het je niet meer los. Dus
ben ik in 1980 weer begonnen, ditmaal op zee met een kajuit-
jacht voor de kust en op het Ijsselmeer. Ik las over deze race, zat
zonder werk en voelde er wel voor”, is in het kort het verhaal van
Botterweg, die zijn uitverkiezing als bemanningslid bestempelt
als ”een buitenkansje”.
Verder zijn er specialisaties, er is een
kok aan boord, een zeilmaker, een na
vigator, een arts en voor iedere vitale
functie is er een specialist. Het viel voor
Dirk Nauta niet mee aan de geschikte
mensen te komen en er een op elkaar
ingespeeld team van te maken. Iets, dat
volgens Botterweg uitstekend is gelukt.
In september 1981 werd er voor de
derde keer gestart. Inmiddels waren de
kosten voor een succesvolle deelname
in de miljoenen guldens gaan lopen, alle
echte kanshebbers waren speciaal voor
de WRTWR ontworpen. Het aantal
deelnemers bedroeg maar liefst 29, en
24 daarvan finishten uiteindelijk weer
in Portsmouth. De enige Nederlandse
deelnemer in dat jaar was wederom
Conny van Rietschoten en hij won alles
wat er te winnen was; snelst gezeilde tijd
(’line honours’) en ook de snelst bere
kende tijd (’handicap’).
Fakkel
Straks, op 28 september van dit jaar,
zal Van Rietschoten niet verschijnen
aan de start van de vierde WRTWR.
Twee andere Nederlanders zullen een
poging wagen om zijn fakkel over te
nemen: Pleun van der Lugt met ’Equity
Law’ en Dirk Nauta met ’Philips
Innovator’. Dirk zeilde in 1977-’78 al
mee maar zijn toenmalige schip was
geen goed wedstrijdjacht. Dit in tegen
stelling tot de ’Philips Innovator’, die
speciaal voor deze WRTWR is gete
kend en gebouwd.
De ’Philips Innovator’ die naar ver
wachting een wedstrijdmaat van circa
52 voet zal krijgen, komt uit in de
C-groep en is een duidelijke kanshebber
in deze klasse. De verdeling in klassen
maakt de race aantrekkelijker dan
vroeger, zowel voor de deelnemers als
de toeschouwers.
wat geluk de schepen zo snel moge
lijk door deze zones heen te krijgen.
Het laatste stuk van de eerste etappe
biedt vaak wind genoeg, maar het weer
is er veranderlijk en de tactische moge
lijkheden zijn legio, zodat de kansen op
winst hier behoorlijk kunnen wisselen.
De race blijft spannend tot in de Tafel
baai.
tereen aan zijn machine gekluisterd.
Doorslaggevend voor het welslagen van
dit stuk van de race zijn het ’comfort’
van het schip en de managementkwali
teiten van de schipper.
Over een jaar zullen we weten wie de
winnaars zijn in deze ’koningsrace’ on
der de oceaan wedstrijden.
Na Kaap Hoorn met z’n onvoorspel
bare zeegang, kille klimaat en harde
stormen wordt het weer wat warmer en
afwisselender, hoewel de windsterkte
langs de Zuidamerikaanse kust niet on
der hoeft te doen voor die van de
Forties.
Doorsnede-tekening van de ’’Innova
tor”, die duidelijk de vorm van de
kiel laat zien en de lengte van de mast.
Er is in de reglementen en de opzet van
de WRTWR nogal wat veranderd in de
twaalf jaar, die liggen tussen de start
van de eerste en de vierde wedstrijd. Er
zijn vier etappes of ’legs’, achtereenvol
gens: Portsmouth-Kaapstad (7000 mijl,
zeiltijd 6 a 8 weken), dan Kaapstand-
Auckland (7100 mijl, zeiltijd 4 a 5 we
ken) vervolgens Auckland-Punta del
Este, Uruguay (6100 mijl, zeiltijd 3 a 4
weken) en dan de laatste, Punta del
Este-Portsmouth (6150 mijl, zeiltijd 4 a
5 weken). In elk van de havens wordt
steeds opnieuw gestart, in Kaapstad be
gin december, Auckland half februari
en in Punta del Este begin april. De
finish in Portmouth zal begin mei zijn.
Satelliet
De term ’toeschouwers’ kan bijna let
terlijk woren genomen tijdens deze
vierde Whitbread. Voor het eerst wordt
ieder schip uitgerust met een zendertje,
dat een paar keer per etmaal de positie
van de betreffende deelnemer via een
satelliet doorgeeft aan de wedstrijdlei
ding in Portsmouth. Van hier uit
worden de media dagelijks op de
hoogte gehouden van de stand en daar
door is het mogelijk voor de lezers en de
kijkers om de wedstrijden op de voet te
volgen. Een unieke zaak, want de plaat
sen waar de strijd echt wordt gestreden,
zijn meestal duizenden zeemijlen van de
bewoonde wereld verwijderd. Daar
door beleven we de spanning wel mee
maar de omstandigheden waaronder de
bemanningen hun schepen moeten zei
len zullen pas later uit de filmbeelden en
foto’s blijken.
Klassen
Bij schepen geldt de vuistregel, ’hoe
groter, hoe sneller’, en dat betekende in
voorgaande jaren, dat de prestaties van
de kleinere jachten ondanks de handi-
capformule niet voldoende uit de verf
konden komen. Dit jaar wordt er
daarom in vier klassen gevaren. De
grote maxi’s van 21.30 m tot 19.80 m
varen in de A-klasse, de B-klasse is voor
schepen van 19.80 m tot 16.75 m, in de
C-klasse vinden we de boten van 16.75
m tot 14.00 m en de kleinste jachten in
de D-klasse meten tussen 14.00 m en
11.60 m.
’Flyer’ in deze tweede race maakte dat
na afloop écht heel Nederland wist wat
de ’Whitbread’ was.
Brouwer
Deze fantastische prestatie zette tal van
zeilers en comités aan het denken, pra
ten en plannen maken. Een van de
resultaten daarvan was dat de Britse
’Royal Naval Sailing Association’ in
1971 de organisatie van een wereldom
spannende zeilwedstrijd voor volbe
mande schepen ter hand nam. Nadat de
grote bierbrouwer ’Whitbread’ zich ga
rant stelde als financier voor het
evenement en de publiciteitsmachine op
gang kwam, kon er op 8 september
1973 worden gestart voor de eerste
’Whitbread Round-The-World Race’.
Aan de startlijn verschenen vijf Engelse
schepen, waaronder ’Great Britain 11’
van de beroemde Chay Blyth, vier
Franse jachten, waarbij ’Pen Duick VI’
van de al even vermaarde Eric Tabarly
en voorts de latere winnaar, ’Sayula II’
van de Mexicaan, Ramon Carlin. De
overige deelnemers kwamen uit Polen,
Italië en West-Duitsland. Deze wed
strijd kan met recht worden beschouwd
als het begin van de stormachtige ont
wikkeling, die de oceaan wedstrijden
daarna doormaakten.
Eeuwige zorg
Een enkele stuurfout of kortstondig
concentratieverlies van de roerganger
kan direct leiden tot giekbreuk, ernstige
mast beschadiging of erger. Een eeu
wige zorg is ook het schavielen van het
lopend want en tijdens deze legs wordt
dan ook het meeste touwwerk versleten
en is de zeilmaker vaak dagenlang ach-
De ’’Innovator” in actie tijdens eer
dere wedstrijden om het schip te
testen en de bemanning te trainen.
Hachelijk
De nieuwe kiel zou zich niet goud hou
den, ging wrikken en scheuren en met
veel moeite kon Engeland gehaald wor
den. Het was kantje-boord want het
schip liep nog vast en moest worden
binnengesleept. ”Een hachelijke
zaak”, zegt Botterweg achteraf. Ver
volgens is de ’’Innovator” van een
nieuwe kiel voorzien en werd de mast
weer verlengd tot 27 meter. Alleen het
plaatsen van die mast was al een hele
operatie want een dergelijke lengte
komt normaal niet voor. ”Als je de
mast ziet staan dan is het geen gezicht,
het zwiebert aan alle kanten, maar als
alles goed is moet ’ie het kunnen hou
den”, lacht Botterweg. Na de
wijzigingen is deelgenomen aan ver
schillende zeilraces en de ’’Innovator”
voldeed prima. Vooral voor de wind is
het schip bijzonder snel, hetgeen te dan
ken is aan de bouw en het gigantische
zeiloppervlak. De enorme spinnaker
meet 240 vierkante meter, het grootzeil
123 vierkante meter en dan is er nog de
genua van 111 vierkante meter.
Aandacht
De niet-nautische media begonnen aan
dacht te besteden aan de zwaarste
zeilwedstrijd ter wereld een ook de
grote kapitaalkrachtige sponsors raak
ten geïnteresseerd. De tweede
WRTWR in 1977 trok 15 deelnemers
en daarbij waren twee Nederlanders.
De niet helemaal onbekende Dirk
Nauta met ’Tielsa’ en de volstrekt on
bekende Conny van Rietschoten met
’Flyer’Deze inschrijvingen gaven ook
in ons land grotere algemene bekend
heid aan een wedstrijd, die in Frankrijk
en Engeland tot een nationaal bekend
topsportevenement geworden was. De
indrukwekkende overwinning van
Want het is niet iedereen gegeven aan
een dergelijke race te kunnen deelne
men met een zo geperfectioneerd schip
als de "Innivator”. Dergelijke schepen
worden tegenwoordig speciaal voor een
race gebouwd, zijn voorzien van de
meest geavanceerde electronische tech
nieken en het zal dan ook niemand
verbazen dat dergelijke projecten mil
joenen guldens kosten. ”Als je wilt
werken met topmateriaal dan moet je
een grote firma achter je hebben, en wij
zijn dan nog een van de kleinere sche
pen. In onze klasse (ingedeeld volgens
een handicapformule) zijn we zeker een
kanshebber want de ’’Innovator” is
verschrikkelijk snel”, verzekert Botter
weg.
”Het schip is een jaar geleden te water
gelaten, sindsdien varen we er mee, trai
nen en er zijn diverse verbeteringen
aangebracht. In oktober 1984 vertrok
ken we vanuit Spanje voor een race
naar Santa Domingo en vandaar naar
Florida. Omdat het schip niet stabiel
genoeg was is de kiel veranderd en de
mast ingekort.”
Selectie
Er is een vaste bemanning van twaalf
man, met daarnaast zes man die een
halve race meevaren. Gewerkt wordt in
ploegen die acht uur achtereen aan de
slag zijn. Onder de bemanning is één
Amerikaan, drie Denen, een Brit en een
Australiër, de overigen zijn Nederlan
ders. ’’Iedereen is geselecteerd op
ervaring en hij moest natuurlijk een
langdurige periode beschikbaar zijn.
De ’’Innovator” is een ontwerp van
Rolf Vrolijk en gebouwd op de werf
Aluboot in Hindeloopen. In het alge
meen wordt als materiaal gekozen
tussen kunststof of aluminium. Alumi
nium is een uiterst geschikt materiaal
als het gaat om de combinatie van licht,
veilig en snel. Het is ook een materiaal
dat bij de verwerking veel vakman
schap vereist. Is die aanwezig dan zijn
er ongekende constructieve mogelijkhe
den. Bij het ontwerp en de bouw van de
’’Innovator” zijn die mogelijkheden
ten volle uitgebuit. Ontwerper Rolf
Vrolijk mag in Nederland geen bekend
persoon zijn, als scheepsarchitect is zijn
reputatie internationaal gevestigd.
Klimaat
Tijdens de wedstrijd worden bijna alle
klimaatgordels, die de aarde te bieden
heeft gepasseerd en dat betekent voor
de opvarenden zeer verschillende zeil-
technieken en vooral ook levensom
standigheden. Het eerste en het laatste
deel van de wedstrijd vinden plaats in
het late najaar en het vroege voorjaar
en worden verzeild in bekende wateren
en een bekend klimaat. Deze beide de
len zijn vooral van psychologisch
belang. In de eerste leg tasten de rivalen
eikaars krachten af en mens en mate
riaal moeten definitief op elkaar
inspelen.
oceanen, waar zelfs de maxi’s klein zijn
en de mens in zijn strijd tegen de ele
menten het nietigste van al is. Het
materiaal wordt hier tot zijn limieten
belast en vooral roer, stuurgerei en tui
gage hebben het op dit deel van het
traject zwaar te verduren.
Koningsrace
De laatste etappe, met de start in Punta
del Este, vereist weer een mengsel van
koelbloedigheid en bekwame navigatie-
techniek. Het op de juiste wijze nemen
of omzeilen van het hogedrukgebied bij
de Azoren is de zwaarste tactische op
gave. Bovendien zijn hier de eerder
genoemde psychologische factoren
weer in het spel. Het eindklassement
tekent zich af en het kan alles of niets
worden. Bovendien is de finish in
Portsmouth de belangrijkste van alle
maal. Maar bovenal is deze leg de
thuisreis.
De selectie was dan ook een procedure
die nogal wat tijd vroeg. Na een eerste
selectie bleven er dertig man over en
nadat een wedstrijd was gevaren, nog
maar zeven. We moesten toen wel aan
vullen met mensen uit het buitenland.
Het bleek gewoon niet mogelijk een
Nederlandse bemanning bij elkaar te
krijgen. De sponsor wilde dat, evenals
de uitrusting die zoveel mogelijk uit Ne
derlands materiaal bestaat. Niet alles
natuurlijk, dat kon niet”, legt Botter
weg uit.
Zenuwenoorlog
De eerste zenuwenoorlog zal zich afspe-
len in de ’doldrums’. Dit zijn gebieden
rond de evenaar waar windstiltes veel
vuldig voorkomen en dagen kunnen
duren. De vroegere vrachtvaarders zet
ten hier hun vee overboord als ze
gevangen lagen in zo’n langdurige
blakte en daaraan ontlenen deze stilte
gordels hun bijnaam van: paardebreed-
tes. De moderne, relatief lichte,
wedstrijdjachten hebben minder last
van deze omstandigheden, maar als er
gens de overwinning verspeeld kan
worden, is het hier. De mannen die dat
moeten voorkomen zijn de navigato-
ren. Het is hun verantwoordelijkheid
om met behulp van de vele gegevens
van de aloude pilot charts zowel als de
ultramoderne weerkaarten/schrijvers
in combinatie met eigen ervaring en
Zwaar
De tweede en de derde etappe zijn het
zwaarste voor mens en materiaal. De
beide zelfs aan landrotten bekende pun
ten waar twee werelddelen ophouden,
moeten gerond worden: Kaap de
Goede Hoop en Kaap Hoorn. De zui
delijke oceanen, waar dit deel van de
wedstrijd plaats vindt worden veelal
aangeduid als de Roaring Forties en wie
erg zuidelijk gaat komt zelfs in de Fu
rious Fifties of the Screaming Sixties.
Deze namen van de betreffende zuide
lijke breedtegraden illustreren treffend
wat er aan de hand is. De in deze stre
ken vrijwel altijd waaiende harde
westenwinden worden op hun tocht
rond de aardbol nergens gehinderd
door land. Hetzelfde geldt voor de wa
termassa’s, die zij opstuwen en zo
ontstaan golven en stormen van respec
tabele omvang en bij langdurig harde
stormen zijn ’Freak waves’ niet uitge
sloten. De temperaturen zijn laag, tot
soms onder het vriespunt, en ijsbergen
vormen een voortdurende bedreiging.
Dag en nacht worden de schepen onder
spinnaker voortgejaagd, door dit ma
jestueuze maar grimmige deel van de
Zeilraces worden al gehouden vanaf de
eerste dagen dat de mens op windkracht
de wateren bevaart. Vissers op de thuis
reis, vrachtvaarders tussen de
havensteden en vooral de grote vol-
mastschepen, die tussen de continenten
voeren. Voor allen gold de rege: de snel
ste was de beste. Hoogtepunten in deze
beroepswedstrijden waren de legendari
sche ’’races” tussen de thee- en
wolklippers, die in de vorige eeuw in
felle concurrentie elkaar de halve aard
bol achtervolgden om hun kostbare
lading als eerste in Londen te krijgen.
Wedstrijden voor ’’plezierjachten”
werden wel op open water gehouden
maar de routes lagen onder de kust of
besloegen hoogstens een oceaanover-
steek. Velen droomden of spraken over
langer en verder, maar het duurde tot
na de tweede wereldoorlog voordat de
eerste oceaanrace daadwerkelijk werd
gehouden. Het was juni 1968 toen Ro
bin Knox Johnston met zijn oude
houten ’’Suhaili” startte voor een eerst
zeilwedstrijd rond de wereld. Hij voer
alleen en non-stop, 27.000 zeemijlen
om als enige en eerste van negen deelne
mers te finishen na 313 dagen op zee.
Rinze Botterweg aan boord van de
’’Innovator”, rechts van hem schip
per Dirk Nauta.
i
-
Whitbread
“«I