Kunstwerken over de Gouwe
GOUWE TUSSEN
AMSTERDAM EN
ROTTERDAM
s
Vaarverbinding belangrijke schakel tussen het IJssel- en het Deltagebied
oi
Haarlem en Gouda
Woubrugsebrug
Alphen) aan den Rijn
Zegerplas
t
L
Boskoop
Waddinxveen
Hefbrug Waddinxveen
o
l
Gouwe te Boskoop
Hefbrug Boskoop
i
z Mallegatsluis
- Julian asluis
x Boezemgemaal ”mr. P.A. Pijnacker
Hordijk”
Gouwe-aquaduct
Hefbruggen
WADDINXVEEN/BOSKOOP - De Gouwe, de
Oude Rijn en de Heimans- en Woudwetering maken
deel uit van een vaarverbinding dwars door het vas
teland van Holland tussen Amsterdam en Gouda,
die ook als Schinkel-Gouwevaart bekend staat. Van
af Gouda kan via de Hollandse IJssel Rotterdam of
het Deltagebied worden bereikt. De vaarweg heeft
gedurende zeven eeuwen zijn bestaansrecht bewe
zen en een belangrijke bijdrage geleverd aan het ont
staan en de ontwikkeling van het Hart van Holland.
Enkele steden en dorpen ontlenen er zelfs hun naam
aan, zoals Gouda (Gouwedam) en Woubrugge
(Wou(d)brug).
Gouwe-aquaduct
-Coenecoopbrug
Gouda Spoorbrug te Gouda
’s-Molenaarsbrug
- Dr. Albert Schweitzerbrug
- Koningin Julianabrug
Alphensebrug
- Oude Rijn te Alphen aan den Rijn
- Hefbrug Gouwsluis
Spoorbrug te Alphen
IJsselsluis
■a
Oj-
Waddinxveen
Boskoop
Braassemermeer
Betere Gouwekaden
Gouwe te Boskoop
>1
Trekvaart
V Woubrugge
êsj
Spoorbrug te Gouda
Coenecoopbrug
I
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN - WOENSDAG 25 JUNI 1986
DE GOUWE BEWIJST ZIJN
BESTAANSRECHT AL 7 EEUWEN
(Vervolg op volgende tekstpagina)
f
1
V
’’verboden” vaarten meer.
Drecht en Aar werden in 1824 en 1825
verbeterd en uitgediept en de kunstwer-
spoedig
nieuwe
vaarroute niet aan de eisen van het snel-
5
O,
De Boskoopse middenstand heeft aan
deze dag een feestelijke aanzien gegeven
door versiering van de brug en omgeving
en door 's middags ten 4 uur 30 officieel
ten raadhuize de brugwinkelweek te ope
nen.
Dooreen sjouwer werd voortgegaan met
het bijstraten achter de loswal.
Medio 1975 werd door rijkswaterstaat
begonnen met de bouw van het aqua
duct onder de Gouwe. Tijdens de bouw
van het aquaduct behoefde de scheep
vaart niet te worden gestremd. Wel
moest rekening gehouden worden met
enige beperkingen.
6 oktober 1981 werd het aquaduct door
de toenmalige minister van Verkeer en
Waterstaat Zeevalking geopend. De to
tale bouwkosten hebben ongeveer 80
miljoen gulden bedragen. De totale
(weg)lengte van het aquaduct, inclusief
op- en afritten, bedraagt 700 meter, de
breedte, 50 meter en het diepste punt
van de weg ligt 10 meter onder de water
spiegel.
De grote reconstructie van de Schinkel-
Gouwevaart, waartoe in 1922 was be
sloten, maakte ook de vervanging van
de toen nog nieuwe ophaalbruggen te
Waddinxveen en Boskoop noodzake-
Ifjk. In 1929 werd besloten dat de door-
vaartwijdte van de nieuwe bruggen 25
meter zou worden, zodat twee schepen
van 2000 ton er tegelijk door zouden
Eeuwenlang bleef de vaarweg via Haar
lem en Gouda de enige toegestane
noord-zuid-route. Beide steden pro-
beaidenj,Uteds op alle ippgelijke wijzen
te voorkomen dat door andere steden
kanalen werden gegraven. Amsterdam,
dat ook binnenvaart tot zich wilde trek
ken, groef in 1413 de Kostverlorenvaart
tussen IJ en Schinkel, om zo de beurt-
vaart buiten Haarlem om naar Gouda te
leiden (de eerste Schinkel-Gouwe-
vaart). Haarlem legde daarop een dam
in de Schinkel. In 1432 maakte Amster
dam een overtoom op de dam, maar
Haarlem zorgde ervoor dat alleen de
kleinere schepen binnendoor gingen.
Amsterdam probeerde het nog eens
met een alternatief via Amstel, Drecht
en Aar, maar ook deze route werd door
Haarlem onbruikbaar gemaakt door het
kunnen varen. Voor deze grote over
spanning werden hefbruggen ontwor
pen met een doorvaarthoogte in geslo
ten stand van 2,50 meter en een maxi
male hefhoogte van plm. 35 meter. In
1935 werd met de bouw van de bruggen
begonnen. In verband met de slechte
ondergrond werden de landhoofden ge
fundeerd op putten. De totale bouw
kosten voor beide bruggen beliepen te
zamen ongeveer 450.000,-.
De belangrijkste aannemers waren:
- voor de onderbouw: Hollandse Beton
Maatschappij;
gedeelte van de route (globaal tot en
met Alphen) van belang. Het noordelij
ke deel is onder meer van betekenis
voor het transport van kerosine naar
Schiphol.
Verschillende economische activiteiten
in de regio zijn geheel of gedeeltelijk
van het vervoer per binnenschip afhan
kelijk. Jaarlijks passeren meer dan
15.000 beroeps vaartuigen, geladen met
meer dan 4 miljoen ton (laadvermogen)
aan goederen de Juiianasluis.
In de onderstaande tabel is een over
zicht gegeven welke goederen dat zijn:
zand en grind (38 ijzer en schroot (1
graan(producten) (27 kalk en
In 1927 werd een begin gemaakt met de
bouw van een nieuwe IJsselsluis (de Ju-
lianasluis) en het graven van nieuwe
verbindingen tussen de sluis en de Gou
we (het Gouwekanaal) en tussen de
sluis en de Hollandse IJssel (de Voorha
ven). Dit werk, dat voor een deel in het
kader van de werkverschaffing werd uit
gevoerd, werd in 1935 voltooid. In de
dertiger jaren werden ook de hefbrug
gen over de Gouwe in Waddinxveen
(1936), Boskoop (1936) en Gouwsluis
(1938) opgeleverd.
Na de Tweede Wereldoorlog werd,
voortbordurend op het besluit van 1922,
de verbetering van de Schinkel-Gouw-
vaart voortgezet. De ”brug der zuch
ten” (Alphensebrug) en de Woubrugse
brug werden in 1953 op de gewenste af-
w
- voor het constructiewerk: NV De
Vries Robbé Co;
- voor het bewegingswerk: Werkspoor;
- voor electro-gedeelte: Heemaf;
- voor het schilderwerk: Misset Hilver
sum.
In 1936 werden de bruggen officieel in
gebruik genomen. De opzichtersdag-
boeken vermelden hierover:
Woensdag, 8 juli
....De brug is vanmorgen om plm. 8.15
uur in gebruik genomen, waarbij o. a. de
hoofdingenieur en B. en W. van Wad
dinxveen tegenwoordig waren.
Woensdag, 7 oktober 1936.
Weersgesteldheid: goed weer.
Om 8 uur ’s morgens werd door de
Hoofd ir. L.T. v.d. Wal de brug officieel
in gebruik gesteld. Tegenwoordig waren
hierbij Burgemeester en Wethouders van
Boskoop, ir. de Kock van Leeuwen en
ir. Hanskamp en verder bij de werken
betrokken ambtenaren van de provincie
en gemeente.
cement (7 olie, benzine, etc. (12%)
en diversen (15
Daarnaast worden over het water een
heden vervoerd, die niet of slechts zeer
moeilijk op een andere wijze te tran
sporteren zijn. Hierbij kan worden ge
dacht aan grote constructie-onderdelen
en constructies (silo’s, offshoreprojec-
ten, groot materieel, e.d.). De Schin
kel-Gouwevaart biedt door de gunstige
dimensionering van de kunstwerken
goede mogelijkheden voor dergelijke
bijzondere transporten.
doen.
In de laatste helft van de vorige eeuw
werden daarom verschillende plannen
ontwikkeld voor de verbetering van het
vaarwater van Noord-Holland naar
Rotterdam. Het plan dat tenslotte - aan
gevuld en gewijzigd - zou worden uitge
voerd was uitgewerkt in een rapport van
Stieltjens en Van der Hoeven en betrof
de verbetering van Schinkel, Ringvaart
van de Haarlemmermeerpolder, Oude
Wetering, Braassemermeer, Woud- en
Heimanswetering, Oude Rijn en Gou
we; met andere woorden de recontsruc-
tie van de zogenaamde Schinkel-Gou
wevaart.
Op 5 februari 1895 kwam het vaarwater
van de Hollandse IJssel tot de Ringvaart
van de Haarlemmermeerpolder in pro
vinciaal beheer. De eerste provinciale
werken waren met name gericht op het
verbeteren van'de Gouwekaden, waar
bij met name de slappe ondergrond
voor de nodige problemen zorgde. Ook
werd een aantal kanaalverbredingen
(o.a. Alphen en Boskoop) en bochtaf-
snijdingen in de Gouwe uitgevoerd en
werd de gehele vaarweg op diepte ge
bracht.
De gebrekkige capaciteit van de Malle
gatsluis was omstreeks 1910 voor de
provincie aanleiding om de minister te
verzoeken deze rijkssluis te verbeteren.
Dit zou echter een langdurige strem
ming van de scheepvaart inhouden.
Omdat de minister het verder niet juist
achtte dat een rijkssluis in een provinci
ale vaarweg ligt, was ook de aanleg van
een nieuwe IJsselsluis van rijkswege
niet te verwachten. Wel werd een subsi
die in het vooruitzicht gesteld voor de
bouw van een nieuwe (provinciale)
sluis, afhankelijk van de overname door
de provincie van de nog aanwezige
rijkswerken (waaronder de Mallegat
sluis). Deze overname vond plaats in
1918.
Op 19 december 1922 - een zeer belang
rijke datum in de geschiedenis van de
vaarweg - gingen provinciale staten van
Zuid-Holland accoord met voorstellen
om het Zuidhollandse gedeelte van de
vaarweg bevaarbaar te maken voor
schepen tot 2000 ton. In een eerder sta
dium hadden ook het provinciaal be
stuur van Noord-Holland en de ge
meente Amsterdam dit beleidsuitgangs
punt onderschreven voor het op hun
territoir gelegen deel van de vaarweg.
Over een dergelijke ”le klasse vaar
weg” moesten bruggen worden ge
bouwd met een minimum-doorvaar-
wijdte van 14 meter, terwijl de kolkaf-
metingen van de schutsluizen tenminste
120 bij 12 meter zouden moeten bedra
gen.
Over de openstelling van de Boskoopse
brug is elders in deze brochure een
krantenartikel uit die tijd opgenomen.
De brug te Waddinxveen heeft in 1984
een renovatie ondergaan, waarbij het
oude houten dek door een stalen is ver
vangen. Dezelfde werkzaamheden staat
voor Boskoop in de planning voor 1989.
Ter hoogte van Boskoop kent de Gou
we nog enkele zeer smalle gedeelten.
Reeds jaren wordt van provinciewege
geijverd voor de oplossing van dit wel-
vaartsknelpunt. Aan de Noordzijde van
de brug zijn de voor een oevercorrectie
benodigde gronden verworven en is on
langs de uitvoering gestart. Ook aan de
zuidzijde van de brug is een verbreding
van de vaarweg noodzakelijk. De ver
wachting is dat de verbetering van de
Gouwe bij Boskoop binnen afzienbare
tijd zal kunnen worden voltooid, zodat
een vlottere doorvaart kan worden ge
boden
In de middeleeuwen bestond de enige
vaarweg van Amsterdam en het noor
derkwartier van Holland naar de grote
Zuidhollandse rivieren en stromen uit
IJ. Spaarne. Haarlemmermeer, Oude
Wetering, Braassemermeer. Woud- en
Heimanswetering, Oude Rijn, Gouwe
en Hollandse IJssel. Aanvankelijk
maakten echter de ter beveiliging tegen
overstromingen opgeworpen dammen
in het spaarne en de mond van de Gou
we doorgaande scheepvaart onmoge
lijk.
Bij deze dammen moesten de schepen
hun goederen overladen, tenzij ze over
de dam konden worden gahaald voor
middel van een overtoom. Deze bedrij
vigheid trok mensen aan en zo ontston
den ter plaatse verzorgingscentra:
Spaarndam en Gouda.
In 1286 werd onder Floris V in de dam in
het Spaarne eerst een verlaat en later
een houten sluis gebouwd. De binnen
vaart werd zo naar Haarlem getrokken.
De eerste sluis in Gouda dateert van
1306, toen Jan van Beaumont er leen
heer was.
In 1656 kreeg Amsterdam dan eindelijk
zijn directe vaarverbinding met Gouda.
De Staten van Holland gaven namelijk
op 6 april van dat jaar toestemming tot
het maken van een trekvaart tussen bei
de steden. Van Amsterdam liep deze
vaart door Amstel, Drecht, via een
nieuw te graven vaart naar de Aar en
van de Aar door een nieuwe aftakking
naar de Oude Rijn tegenover de Gou-
wesluis. In eerste instantie mocht deze
vaart uitsluitend voor passagiervaart
worden gebruikt, maar in 1670 wist Am
sterdam gedaan te krijgen dat alle nog
bestaande belemmeringen werden op
geheven. Sindsdien kent Holland geen
opwerpen van een dam: de Bilderdam.
Het zou nog twee eeuwen duren voor
dat Amsterdam-een directe verbinding
met Gouda zou krijgen.
De sluis in Gouda was een keersluis, die
alleen bij gelijke waterstand kon wor
den geopend. Daardoor ontstonden
grote opstoppingen, waarvan de toen
malige Goudse "middenstand” danig
profiteerde. In 1436 kwam een tweede
keersluis tot stand, die samen met de al
aanwezige Donkere Sluis één grote
schutsluis vormde. Het oponthoud voor
de scheepvaart bleef echter groot. Ook
was de vaarweg door Gouda door de be
perkte afmetingen en de ongunstige lig
ging van de sluizen alleen voor de klei
nere schepen bruikbaar. Tijdens het be
leg van Leiden bleek de wenselijkheid
om met oorlogsschepen vanuit de Hol
landse IJssel de Rijn te kunnen berei
ken. Zo kwam in 1576 op aandringen
van Prins Willem I de Mallegatsluis tot
stand. Grote oorlogsschepen konden nu
via de Turfsingelgracht op de Gouwe
komen. Men wilde voorkomen dat de
route buiten Gouda om ook door
vrachtschepen zou worden gebruikt en
daarom werd in de sluis een vlot gelegd.
Pas later werd deze ook voor de binnen
vaart opengesteld.
nomen besluiten,- gedimensioneerd op
schepen tot 2000 ton. Toch kan een
schip van die |fmetingen de vaarweg
nog steeds niet bevaren. Moeilijk te ver
beteren beperkingen in het vaarweg-
profiel zijn daaraan debet.
Het traject Gouwe-Oude Rijn-Hei-
manswetering kan schepen verwerken
tot circa 1500 ton. Volgens de internati
onale klasse-indeling (CEMT) behoren
deze vaarwegen daarmee tot klasse IV.
Op de Ringvaart van de Haarlemmer
meerpolder kunnen echter slechts vaar
tuigen tot ongeveer 700 ton worden toe
gelaten (klasse II). Voor de beroeps
vaart is dan ook met name het zuidelijke
WADDINXVEEN/BOSKOOP - In
Waddinxveen en in Boskoop, maar ook
vlak in de buurt van beide plaatsen, be
vinden zich enkele bekende kunstwer
ken over de Gouwe.
De huidige spoorbrug over de Gouwe
dateert van 1911Het is een gelijkarmi-
ge draaibrug met doorvaarwijdten van
12 en 14 meter. De doorvaarthoogte be
draagt 4.30 meter.
Ongeveer 100 meter ten zuiden van de
ze brug zullen de Nederlandse Spoor
wegen een nieuwe brug bouwen. De
bouw is dit jaar begonnen. De nieuwe
brug wordt een hefbrug met een door
vaarthoogte in gesloten stand van 7 me
ter en een maximale hefhoogte tot 34
meter boven de waterspiegel. De door-
vaartwijdte zal 25 meter bedragen.
Aanvankelijk wilden de Nederlandse
Spoorwegen een brug bouwen met een
hefhoogte tot slechts 24 meter. Omdat
ook de provinciale hefbruggen tot 34
meter hefbaar zijn, heeft de provincie
als vaarwegbeheerder een bijdrage van
1 miljoen gulden toegezegd, zijnde het
verschil in kosten tussen een brug van 24
en 34 meter. Nadat de nieuwe brug is
gerealiseerd zal de huidige brug worden
afgebroken.
Omdat over de brug een zeer intensieve
treinenloop plaatsvindt, is het bedie-
ningdregime ten behoeve van de
scheepvaart zeer beperkt (in de huidige
situatie één bediening per uur). De
nieuwe brug zal een nog beperktere be
diening krijgen.
De Coenecoopbrug, ook wel bekend als
de brug in voormalige rijksweg 12 is een
electrisch bewogen basculebrug. De
doorvaarthoogte in gesloten stand be
draagt 4,44 meter, de doorvaartwijdte
van het beweegbare gedeelte 14 meter.
De vaste overspanning heeft dezelfde
afmetingen.
In verband met het feit dat door inge
bruikname van het Gouwe-aquaduct in
1981 de brug in het voormalige tracé van
rijkweg 12 geen onderdeel meer uit
maakt van het rijkswegennet, is per 1
augustus 1984 de brug door de provincie
overgenomen. Gedeputeerde staten
hebben onlangs op suggestie van burge
meester en wethouders van Waddinx
veen de brug de naam ’’Coenecoop
brug” gegeven. Deze naam is afkomstig
van een poldertje van voor de uitvening
en drooglegging van de Zuidplaspolder.
De brug is eveneens in 1936 voltooid en
het zou daarom gerechtvaardigd zijn
deze bij de feestelijkheden te betrek
ken. De provinciale waterstaat is echter
komenteel bezig met een grondige re
novatie van de brug. Begin augustus zal
het brugdek worden verwijderd en zal
voor fietsers en voetgangers drie maan
den lang een verbinding worden onder
houden door een veerpontje. Begin
1987 zal de brug weer voor het verkeer
kunnen worden opengesteld.
Zuidhollands gedeputeerde T.F.J. Jansen (verkeer) en burgemeester C.M. van der Linden van Waddinxveen
staan op 34 meter hoogte op de hefbrug boven de Gouwe plezier te maken. De gedeputeerde maakte een direct-
klaar-foto als start voor een creatieve wedstrijd rond het vijftigjarig bestaan van de hefbruggen over de Gouwe in
Waddinxveen en in Boskoop en van het Goudse Julianasluiscomplex. (Foto: Bert Woudenberg).
metingen gebracht. In 1958 werd de
nieuwe ’s-Molenaarsbrug in gebruik ge
nomen, waarmee de vaarweg - voor wat
de kunstwerken betreft - de 2000-ton-
ners zou kunnen ontvangen.
groeiende scheepvaartverkeer kon vol- Gouwe vandaag
Anno 1986 is de Schinkel-Gouwevaart
nog steeds een belangrijke vaarweg. Zo
belangrijk voor de beroeps- en recre-
atievaart dat zij op het nationale hoofd
vaarwegennet is geplaatst, zoals dat is
opgenomen in het Structuurschema
Vaarwegen. Alle kunstwerken op de
route zij n - geheel volgens de in 1972 ge-
ken werden vernieuwd. Al
werd echter duidelijk dat de
