3
Bijzondere
boerderij
Piasweg
■GEVONDEN!
FfRIDk
Huzaren bleven weg omdat ze met
paarden in veen zouden wegzakken
Zuidplaspolder werd drooggelegd na 14 jaar in 1839
- Zuidplas kent laagste polderpeil van de wereld
Openbare avond
Kerngroep
Marsepeinen
kabouter
van De Vlaam
Koffiebar
heeft eigen
programma
VREEMDE
WEZENS
MAKEN
Winst Be Fair C-l VERLOREN
Een boekenbon?
boekhandel
veldwijk
Land voor water
Gevonden
Besluit
Verloren
Watervlakte
Ringdijken
Van de wereld
Polderpeil
Molens
Koning
a a
f
MS
Restaurant
Woonwijk
A. P. van Neslaan 1
2771 DE Boskoop
Telefoon 01727-4886/4283
Beheerder: C. W. Dufais
Elke zondag geopend voor Diners a la carte
en
- t
W
i
Weekblad voor Waddinxveen - Woensdag 23 november 1988
Pagina 25
Droogmakers
waren ruwe
polderjongens
door BERT WOUDENBERG
NIET SEIZOENGEBONDEN!
PASSAGE 53 - TEL. 12620
Zuidplas viel 150
jaar geleden droog
kwam er een nieuwe boerderij met dezelfde gevelsteen Willem de Tweede’’ uit de eerste woning. Het huis werd naar
Willem de Tweede genoemd omdat het werd gebouwd in de periode dat hij regeerde.
gen plaats. Gedurende de jaren 1828 en
1829 werd de ringvaart tussen de Jan
Dorrekenskade en de Nieuwerkerkse
Laan gegraven. Dit werk werd aanbe
steed op 26 november 1827 in vier per
celen en aangenomen voor een geza
menlijk bedrag van ruim 200.000,-.
Bij het graven van de ringvaart heeft
men met grote moeilijkheden te kam
pen gehad daar de bodem van de vaart
steeds omhoog bleef rijzen. Men be
sloot water toe te laten en de ringvaart
door baggeren op diepte te brengen.
Maar bij het toelaten van water scheur
den grote bonken veen ter dikte van zes
a zeven meter zich los, zodat er plaatsen
in de ringvaart waren waar meer den ze
ven meter water stond.
Volgend jaar is het dus precies ander
halve eeuw geleden dat de Zuidplas
droogviel. In 1980 kwamen in Wad
dinxveen de plannen van de tekenta
fel om in de Zuidplaspolder de groot-
Na veel voorbereidingen werd een ont
werp voor de droogmaking van de Zuid
plas opgesteld. Langs de noordzijde van
de plas lagen reeds de dijken van De
Wilde Venen onder Moerkapelle en van
Achterof onder Noord-Waddinxveen.
Grijze portemonnee; groene sjaal;
kinderwant; zilveren
schakelarmband met schakel; blauw
kinderfietsje; div. sleutels; jongens
handschoen; zwart/bruin damespor-
temonnee met inhoud; 1.blauwe hand
schoen; zwarte knijpportemonnee.
Na veel voorbereidingen werd een
ontwerp voor de droogmaking van de
Zuidplas opgesteld. Langs het Noor-
deinde lag al een goede dijk, zodat al
leen de Jan Dorrekenskade versterkt
behoefde te worden. In 1825 besloot
de Nederlandse regering de Zuidplas
droog te leggen.
In de zomer van dat jaar werd door
”Den Haag” een Commissie van Be
heer en Toezicht over de Droogma
king benoemd. Alle werkzaamheden
kwamen te staan onder leiding van in
genieur J.A. Beijerinck. Naar de in
genieur eerste klasse van Waterstaat
heeft Waddinxveen de Beijerinc-
klaan genoemd en het hoogheem
raadschap van Schieland het gemaal
”Jan Anne Beijerinck” in Capelle
aan den Ussel.
nabijheid”, schrijft oud-Waddinxve-
ner W. Verboom in zijn boek ’’Wad
dinxveen 750 jaar” uit 1983.
In 1817 - een jaar nadat koning Wil
lem de Eerste al eens de ongelukkig
verlopen werkzaamheden voor de
bouw van drie schepradwatermolens
bij Moordrecht in ogenschouw had
genomen - steeg het water van de
Zuidplas tot 45 centimeter boven
peil. De vervallen, herstelde en
nieuwgebouwde molens zouden het
karwei echter niet kunnen klaren.
Zilveren schakelarmband met inscr.
’’Irene”; jongens schakelketting met
hangertje ”J”; div. sleutels; zwart/brui-
ne bastaard met witte staartpunt, hals
band ’’Mickey”; zalmkl. sjaal; ovale zil-
verkl. broche; verz. pl. bromfiets; rabo-
bankpas; 60+ jaarabonnement trein;
rij- en kentekenbewijs; bankpasje; gou
den vlinder; grijze jas en rode want met
blauw/gele strepen; witte parkiet;
d.blauw stoffen hoedje; div. portemon
nees met inhoud.
De Zuidplas was vroeger één grote
watervlakte, mede door de aanhou
dende vervening. De toenemende
waterhoogte en de vervallen water
molens deden voor de omliggende
polders en ambachten het ergste vre
zen.
De diverse achttiende eeuwse plan
nen tot drooglegging van de onstuimi
ge Zuidplas werden echter nooit uit
gevoerd, zodat het nog even duurde
voordat de Waddinxveners en de an
dere streekgenoten verlost zouden
worden van de grote waterplas.
”De grote waterwolf Zuidplas had
men echter nog niet onder controle en
vooral in natte jaren ondervond men
in de omliggende plaatsen veel schade
en last van die grote watermassa in de
de Pias weg staat. Deze hoeve was de eerste die in de bijna 150
gekomen door het verlenen van bijsla- jaar geleden drooggemaakte Zuidplas werd gebouwd. Na ruim honderd jaar werd de eerste hofstede gesloopt en
gen.
De droogmaking van de Zuidplas, vol
gend jaar precies 150 jaar geleden, is
ook een onderdeel in het voortreffelijk
boek van de heer W. Verboom, dat nog
altijd te koop is bij de Waddinxveense
boekhandels. Hij beschrijft in dit
hoofdstuk wat er allemaal voor kwam
kijken voordat de onstuimige grote plas
bij Waddinxveen, waar nu sinds 1983
huizen worden gebouwd en al duizen
den mensen wonen, droogviel.
WADDINXVEEN - Het C-l elftal van
Be Fair-voetbal kan kampioenskandi-
daat genoemd worden. Door een krap
pe maar ook knappe 3-2 overwinning op blauw/groene
Voor de droogmaking moesten aller
lei werkzaamheden worden uitge
voerd. Er vonden aanbestedingen
plaats, er werd een ringvaart (het
’’kanaal”) gegraven, er werden ring
dijken aangelegd en er kwamen di
verse molens.
In september 1830 waren 1.477 werk
lieden - meestal ruwe polderjongens -
bezig, terwijl 402 vaartuigen de plas
sen bevoeren voor het aanbrengen
van specie.
Ten gevolge van de Belgische opstand
lag het droogmaken van de Zuidplas
in 1930 en 1931 negen maanden stil.
Maar daarna werd het werk weer her
vat. Eerst langzaam, maar al gauw
een stuk krachtiger toen de regering
over ruimere fondsen kwam te be
schikken.
Deze waren goed, zodat daaraan geen
bijzondere kosten te maken waren. Wel
was versterking van de Dorrekenskade
nodig. Zoals reeds in 1765 bij het droog-
malen van de Noordplas overwogen
was, werd ook nu weer een plan ge
maakt om de Putteplas met duikers op
de Zuidplas leeg te laten lopen en deze
dan droog te houden. Dit is echter niet
tot stand gekomen, voornamelijk om-
j van de
Zuidplaspolder, gedurende de eerste
jaren na het droogmaken te gebrekkig
was. Nadat verschillende adviezen wa
ren ingewonnen, onder andere ook van
de voomoemde inspecteur-generaal
van Waterstaat, werd eindelijk in 1825
door de regering besloten tot droogleg-
WADDINXVEEN - Het buurtcen
trum De Bonkelaar organiseert voor
kinderen van 6-8 jaar het project
’’vreemde wezens maken”.
Hoe kun je jezelf veranderen in een
heel gek, fantasie-wezentje? Nou, door
bijvoorbeeld hele gekke, rare kostuums
of kleren te maken, dooreen hele gekke
gekleurde pruik met haren te maken,
door jezelf 5 armen en 3 benen te geven
of misschien wel vleugels door jezelf te
Schminken... en noem maar op. Wie zin
heeft om aan dit alles mee te doen kan
zich opgeven in De Bonkelaar. Er zijn
nog een paar plaatsen vrij. Het begint
op donderdag 24 november van 16.00-
17.30 uur. Het duurt 4 weken en kost
10,-.
In de loop van 1829 en 1830 werden di
verse werken uitgevoerd zoals het aan
leggen van ringdijken enzovoort. In
september 1830 waren 1477 werklieden
bezig, terwijl 402 vaartuigen de plassen
bevoeren voor het aanbrengen van spe
cie. Deze specie moest soms op ander
half uur afstand gehaald worden.
Bij Koninklijk Besluit van 22 juni 1825
werd een Commissie van Beheer en
Toezicht over de Droogmaking be
noemd. Alle werkzaamheden kwamen
te staan onder leiding van ingenieur
J.A. Beijerinck, ingenieur eerste klasse
van Waterstaat.
In 1827 hadden de eerste aanbestedin-
WADDINXVEEN - Het droogmaken van de Zuidplas, een karwei dat
van 1825 tot in 1839 zou duren en dus 14jaar in beslag nam, moet heel ruw
werk zijn geweest. ”De ’’polderjongens” waren meestal ruw en hielden
zich niet altijd aan tucht of regels”, schrijft oud-Waddinxvener W. Ver
boom in zijn vijfjaar geleden verschenen boek ’’Waddinxveen 750 jaar”.
Om de orde te handhaven vroegen de bestuurders ruim anderhalve eeuw
geleden zelfs een regiment huzaren aan, maar daarop werd afwijzend be
schikt, omdat men meende dat het paardevolk door de zwaarte in het
veen zou wegzakken
molen werden opgedragen aan de in-
specteur-generaal van Waterstaat, ir. J.
Blanken Janszn.
In 1817 werden ook de beide molens te
Waddinxveen weer opgebouwd, waar
mee een bedrag van 68.400,- gemoeid
was. Deze beide molens met staande
schepraderen op de Gouwe, een ronde,
stenen en een wipmolen, stonden in
Broek en Thuil. De wipmolen stond aan
het eind van de Wilhelminakade onge
veer op de plaats waar nu het tunneltje
is bij de oude Gouwe. De laatste mole
naar die daar woonde was Gilles Eind
hoven. De molen werd omstreeks 1903
afgebroken in verband met de aanleg
van de spoorlijn Gouda-Rotterdam-
Den Haag. Door de uitvoering van al
deze werken, bleef het malen bijna ge
heel achterwege zodat in 1817 het water
van de Zuidplas tot vijfenveertig centi
meter boven peil steeg.
De ’’polderjongens” waren meestal ruw
en hielden zich niet altijd aan tucht of
regels. De burgemeester van Nieuwerk-
erk, Moordrecht en Zevenhuizen vroe
gen in die tijd een regiment huzaren aan
om de orde te handhaven. Maar er werd
afwijzend op beschikt, omdat men
meende dat het paardevolk door de
zwaarte in het veen zou wegzakken.
Ten gevolge van de Belgische opstand
lag het werk van november 1830 tot in
de maand juli 1831 stil. Daarna werd
het, zij het eerst nog in langzaam tem
po, weer hervat. Toen de regering weer
over ruimere fondsen beschikken kon,
werd het werk ook krachtiger aange
pakt. Het aanleggen van de nodige dij
ken en het bouwen van de molens waren
grote werken en vergden veel tijd. Op
21 maart en 21 april 1835 werd onder an
dere aanbesteed de bouw van vijf bene-
denvijzelmolens te Waddinxveen. De
levertijd van deze molens bedroeg
twaalf maanden. Zodra een molen ge
reed was, werd deze in bedrijf gesteld
voor het afmalen van de plas. In totaal
werden negen molens te Waddinxveen
gebouwd. Zij stonden bij de ringvaart
(veelal het kanaal genoemd) nabij de te
genwoordige Kanaalweg ter hoogte van
de Sniepweg. In 1838 waren al deze mo
lens in gebruik.
Deze gaten werden weer met klei aan
geplempt omdat men ze niet op die
diepte durfde te laten. De aannemers
leden door deze tegenslagen grote ver
liezen. Het rijk is hen daarin tegemoet
WADDINXVEEN - Volgend jaar -
1989 - is het precies anderhalve eeuw
geleden dat de Zuidplaspolder ont
stond. In 1839 werd namelijk de grote
Zuidplas tussen Waddinxveen, Ze
venhuizen, Moerkapelle, Nieuwerk-
erk aan den Ussel, Moordrecht en
Gouda drooggemaakt. De Waddinx
veense woonwijk Zuidplas ligt in het
noordoostelijk deel van deze polder.
Het besluit tot droogmaking van de
Zuidplas, oorspronkelijk een laag-
veengebied dat grotendeels in de der
tiende eeuw en daarna is vergraven,
nam de regering in 1825. Het karwei
om bij Waddinxveen die grote plas
weg te halen zou dus 14 jaar in beslag
nemen. Tegenslag, geldgebrek en een
Belgische opstand zorgden ervoor dat
het allemaal zo lang ging duren.
Het bijzondere van de bijna 150 jaar
oude Zuidplaspolder is dat hij het
laagste polderpeil van de hele wereld
heeft, zo blijkt uit informatie van het
hoogheemraadschap van Schieland.
De verderop gelegen Rotterdamse
Polder Prins Alexander is de laagste
polder van Nederland.
De hoeve ’’Willem de Tweede” aan
de Piasweg bij het kruispunt met de
Bredeweg staat op de plek waar hele
maal het laagste polderpeil van de we
reld is te vinden, zo weten we van de
Waddinxvener A. Oudijk, dijkgraaf
van het waterschap De Gouwelan-
den. De voorganger van deze boerde
rij was vermoedelijk de eerste die an
derhalve eeuw geleden in de droogge
maakte Zuidplas werd gebouwd.
Rhoda uit Bodegraven zijn de kansen in
de hoofdgroep van de afd. Gouda voor
de ’’Boonstoppel boys” gestegen.
Er werd terecht opgezien tegen dit tref
fen, aangezien Rhoda dit seizoen over
een zeer goed opgeleide jeugd beschikt,
maar wie zou dat over Be Fair niet wil
len zeggen. De doelpunten kwamen van
Wim v.d. Starre (2x), en Erwin Zalm.
Doelman Arjan van Erk hoog op de lijst
van minst gepasseerde keeper werd
slechts 2x gepasseerd.
Opnieuw verlies voor het A-regionaal
team, ditmaal met 3-0 in en tegen Ka
twijk. De situatie wordt zorgelijk. B-l
kwam niet in aktie. B-2 maakte alles
goed door thuis Schoonhoven B-2 met
9-0 te verslaan. Martin van Tol werd
topscoorder met 5 goals, doelman Rem-
co Benjert maakte geen fouten.
WADDINXVEEN - Een marsepeinen
David de Kabouter is in Waddinxveen
en Boskoop een schepping van banket
bakkerij De Vlaam, één van de banket
bakkers van het Patisserie College, die
in deze tijd van het jaar Sint Nicolaas en
Zwarte Piet helpt.
Nu Sinterklaas almaar ouder en ouder
wordt, kan hij best wat extra hulp ge
bruiken. Die krijgt hij van Het Patisse
rie College. Deze organisatie van onge
veer honderd vooraanstaande banket
bakkers in heel Nederland heeft name
lijk de exclusieve rechten verworven om
David de Kabouter in marsepein te mo
gen maken. Voor elke peuter en kleuter
is David natuurlijk een fantastische sur
prise. Want je zult ’s morgens maar
wakker worden en zo’n echte televisie-
kabouter in je schoen vinden! En... hij
is net echt, met zijn blauwe jas, grote
witte baard en hoge rode puntmuts.
Toch is David in marsepein niet machi
naal vervaardigd. Elke kabouter is met
de hand gemaakt. Dat alle marsepeinen
Davids zo goed lijken, is dan ook te dan
ken aan het vakmanschap van de ban
ketbakker.
WADDINXVEEN - Op maandag 28
november houdt de Kerngroep Ontwik
kelingssamenwerking haar openbare
avond. Alle aandacht is deze keer ge
richt op wereldhandel/wereldbank/
grondstoffenhandel/multinationals, on
derwerpen, die deze maanden midden
in de publiciteit hebben gestaan.
Het zijn moeilijke termen, die de kern
groep spelenderwijs aan de orde laat
komen door middel van een levensgroot
enterprise-spel. Spelleider is Peter
Muis; de toelichting wordt verzorgd
door drs. Will A. Erath.
Aan het eind van de avond (plm. 22.00
uur) zal de jaarlijkse Waddinxveense
bijdrage voor het projekt in Lima, Peru
overhandigd worden aan NOVIB-ver-
tegenwoordiger Gerno Kwaks.
De avond is in de Bonkelaar en begint
om 20.00 uur.
WADDINXVEEN - ’’Willem de Tweede” staat er op de gevelsteen van de
opvallende boerderij aan de Piasweg bij het kruispunt met de Bredeweg.
Deze hofstede staat op dezelfde plaats van de eerste boerderij, die na het
droogvallen van de Zuidplas in 1839 - volgend jaar 150 geleden - werd ge
bouwd.
De gevelsteen van de eerste boerderij siert nog altijd de hoeve van vandaag.
’’Willem de Tweede” is genoemd naar Willem II Frederik George Lodewijk
(1792-1849), koning der Nederlanden van 1840-1849, groothertog van Lu
xemburg, hertog van Limburg, prins van Oranje-Nassau en oudste zoon van
Willem de Eerste (1772-1843).
ste woonwijk ter plaatse te gaan bou
wen. De woningbouw begon in 1983,
het jaar waarin Waddinxveen 750 jaar
bestond.
In 1989 zal de woonwijk Zuidplas een
hart krijgen door de bouw van een
buurtwinkelcomplex met woningen.
Dit project wordt in opdracht van de
woningbouwvereniging SSW naar
een ontwerp van het architectenbu
reau Stuurman Partners BV neerge
zet door het Bergambachtse bouw- en
aannemingsbedrijf Boogaerdt
Schmidt BV uit Stolwijk. De bouw
kosten bedragen ruim twaalf miljoen
gulden.
Een hart dus voor de Zuidplas in de
Zuidplaspolder die volgend jaar 150
jaar geleden droogviel en waarvan
het polderpeil tot het laagste ter we
reld gerekend kan worden. De Wad
dinxveners hebben er meestal geen
idee van dat zij in de Zuidplas leven
op een basis waterpeil van maar liefst
min 6 meter NAP.
WADDINXVEEN - Caroussel II is de
naam van het eigen programma dat ko
mende vrijdagavond 25 november van
af kwart voor acht zal worden gebracht
in de hervormde koffiebar De Schaaps
kooi aan de Nesse.
Dit programma met liedjes, spelsitu
aties en teksten is doorhet koffiebarte-
am zelf gemaakt en in elkaar gezet.
’’Caroussel II” belicht een aantal situ-
De Zuidplaspolder is de polder met het laagste polderpeil van de wereld. Het preciese laagste puntje wat dit betreft atiesuitde draaimolen van het leven
is de plek waar de boerderij "Willem de Tweede" aan de Piasweg staat. Deze hoeve was de eerste die in de bijna 150 ”Het is goed om even je draaimolen stil
te zetten en na te gaan welke kant jouw
leven opdraait,” aldus het koffiebarte-
am.
Het programma begint om ongeveer
half negen te draaien. Kaartjes hoeft
men niet te kopen want de toegang is
vrij.
hadden meer tot doel de omgeving te
verlossen van deze enorme grote water
plas, maar waren niet gericht op de
voordelen die de drooggemaakte lan
den zouden leveren als cultuurbodem.
Tot de westelijke omstreken van de
Zuidplas behoorden in de achttiende
eeuw drie polders die reeds waren
drooggemaakt: de Honderd Morgen of
De Wilde Venen die in 1655 al werd
drooggelegd, de Tweemanspolder in
1727 en de Eendrachtspolder in 1753.
De grote waterwolf Zuidplas had men
echter nog niet onder controle en vooral
in natte jaren ondervond men in de om
liggende plaatsen veel schade en last
van die grote watermassa in de nabij
heid. Vooral 1816 was een nat jaar. De
drie molens waarover hiervoor werd ge
sproken, waren zo erg vervallen dat zij
moesten worden gesloopt.
De Waddinxveense boerderij staat op een bijzondere plek. Het is daar pre
cies het gebied met het laagste polderpeil van de hele wereld. Nergens op
deze aarde is een lager polderpeil te vinden dan in de Zuidplaspolder van
het hoogheemraadschap van Schieland.
De bewoners van de nieuwe woonwijk Zuidplas wonen maar liefst 6 meter
onder NAP. Bijzonder is ook dat de immense watermassa bij Waddinxveen
in 1839-na 14 jaar van besluitvorming en hard werken-droogviel. De Zuid
plaspolder is dus volgend jaar precies anderhalve eeuw.
Het hart van Zuid-Holland was vroeger
één groot plassengebied. Nadat de
Noordplas onder Rijnland, waartoe de
Hazerswoudse en de Noord-Waddinx-
veense plassen behoorden, in 1765 was
drooggelegd, zou het nog driekwart
eeuw duren voor de Zuidplas zo ver
was.
De Zuidplas was aanmerkelijk groter
en één grote watervlakte en strekte zich
uit tussen Zuid-Waddinxveen, Moerka
pelle, Zevenhuizen, Nieuwerkerk en
Moordrecht. Door de aanhoudende
vervening en de daarmee gepaard gaan
de verdwijning van de landerijen was
Zuid-Waddinxveen sterk verarmd en
het aantal inwoners was beduidend te
ruggelopen.
Door deze droevige toestand was het de
ingelanden in het begin van de negen
tiende eeuw niet mogelijk hun twee wa
termolens bij de Gouwe te onderhou
den. Deze molens, die het water uit de
plas op de Gouwe moesten malen, raak
ten steeds meer in verval. Hetzelfde ge
beurde met een molen die water uit de
Zuidplas uitsloeg op de Rotte en die
stond op de Rottekade van de voormali
ge Catges en Zwanlasepolder onder Ze- dat later bleek dat de bemaling
venhuizen.
Ook dat ambacht was niet in staat die
molen te onderhouden want het was
ook grotendeels verveend. De toene
mende hoogte van de Zuidplas en het
vervallen van de molens hadden tot ge
volg dat de naburige polders en am
bachten wat de waterstaat betreft, ging van de Zuidplas.
voortdurend het ergste te vrezen had
den.
Er waren in de loop der jaren al veel
plannen tot drooglegging van de onstui
mige Zuidplas gemaakt, maar niet één
ervan werd uitgevoerd. Die plannen
In 1807 en 1808 werden te Kortenoord
bij Moordrecht werken ter beteugeling
van de plas uitgevoerd. Het hoogheem
raadschap van Schieland werd daartoe
gemachtigd en bouwde op rijkskosten
drie schepradwatermolens en enkele
sluisjes. Deze werken werden zodanig
gebouwd dat zij later bij de droogma
king van de plas dienst konden doen.
Nauwelijks waren de molens in bedrijf
of zij begonnen te verzakken en wel zo
erg dat ze moesten worden stopgezet.
Het bleek dat de molens niet met de ver
eiste voorzorgen geplaats waren. Bij
onderzoek constateerde men dat twee
palen van veertig en twintig voet op el
kaar geslagen waren en dat de enige ver
binding van die palen bestond uit een
korte ijzeren pen. Twee molens konden
nog recht gezet worden maar de derde
moest gesloopt worden.
In 1816 kwam koning Willem 1 persoon
lijk de ongelukkige stand van zaken aan
Kortenoord bekijken. Dit bezoek werd
mede de aanleiding tot een regeringsbe
sluit. Het besluit bevatte het ontwerp en
de uitvoering van de herstelwerken en
de bouw van een achtkante baliemolen
met hellend scheprad op de plaats van
de gesloopte molen. Deze herstelwerk
zaamheden en de bouw van de nieuwe
