Milieuzorg óók zaak
voor de boomkweker
Kruiskerk was in
C.P. Broer BV anno 1920
1925 schepping
van P.D. Stuurman
Coenecoop 1
groter
Goudse Operette
Architect zorgde voor tweespalt
met Der Zarewitsch
Collectanten
Juli 1912
Eerste Wereldoorlog
Architect
Aanbesteding
|IH|
tW-M
Lv w-
T
I
Pagina 9
Weekblad voor Waddinxveen - Woensdag 1 februari 1989
Maar de Eerste Wereldoorlog (1914-
BOSKOOP - ’Groen is leven’ is de
goedklinkende kreet waarmee de Ne
derlandse boomkwekerij sinds jaar en
dag haar producten verkoopt. Maar wie
over leven spreekt heeft het ook over het
milieu. Landbouw en milieu zijn zaken
die nauw met elkaar te maken hebben,
dat geldt ook voor boomkwekers. Ge
wasbescherming (bestrijdingsmiddelen)
en meststoffen kunnen lelijke dingen
doen met de bodem en, op termijn, het
drinkwater. Ons land krijgt nu de reke
ning gepresenteerd van wat in de jaren
zestig en zeventig zorgeloos werd uit
gesproeid. Het moet anders en kan ook
anders.
Het succes van toen dankte de onder
nemende Waddinxvener in de jaren
twintig aan het feit dat de Nederland
se bakkers toen al gingen inzien dat
een zekere specialisatie in produktie
voordelen bood en dat de artikelen,
die fabrieksmatig geproduceerd wer
den, vaak beter van kwaliteit en goed
te verwerken waren.
Verwaaiing
Steeds meer bestrijdingsmiddelen wor
den gemeten in het grondwater. Op veel
plaatsen zelfs tot een diepte van 30 tot
80 meter, waar drinkwater wordt ge
wonnen. We moeten er rekening mee
houden dat bestrijdingsmiddelen die nu
in het grondwater terecht komen, daar
nog vele honderden jaren in door
werken.
Drinkwater
In de grote rivieren, zoals de Rijn, wor
den steeds weer bestrijdingsmiddelen in
te hoge concentraties gemeten. Hiervan
is de drinkwatervoorziening van een
aanzienlijk deel van West Nederland de
dupe. De oorzaak ligt niet alleen bij de
landbouw, maar ook bij de chemische
industrie, de producenten.
Oude middelen
In een milieuhygiënisch verantwoord
toelatingsbeleid van bestrijdingsmidde
len dienen persistente middelen vervan
gen te worden door middelen die snel
afbreekbaar zijn in het milieu en niet
uitspoelen naar het grondwater. Ook
middelen die het water- en bodem-eco-
systeem schade berokkenen moeten
vervangen worden. Middelen met een
hoge selectieviteit en zuiverheid hebben
de voorkeur. De agrochemische indus
trie kan volgens Nijpels in dit proces een
vitale rol spelen.
Hergebruik van gietwater en mest
stoffen in de boomkwekerij wordt
een zaak van belang. Foto: John
Hakkaart.
1918) zorgde voor vertraging want
door de mobilisatie werden veel Wad-
dinxveen.se mannen opgeroepen. In
1924 kwam de kerkeraad pas weer in
vergadering bijeen om te praten over
de bouwplaats en de te kiezen archi
tect. Beide zaken hielden de gemoe
deren overigens al een poosje be
hoorlijk bezig.
king aan de bouw van de Kruiskerk.
Ds. J.J. Wielinga was diep teleurge
steld over deze ernstige twist en
tweedracht in de gemeente, waarover
zich ook nog de classis Gouda zou
buigen en die vervolgens met een een
zijdig rapport op de proppen kwam.
Hij vertrok als "man des vredes” naar
Alblasserdam.
Aan het einde van de oorlog besloot
C.P. Broer zich terug te trekken uit
het bedrijf. De scepter werd toen
overgenomen door K. Broer, B.F.
Boonstoppei en J. van Vliet.
fi-
C.P. Broer BV, dat nu wordt geleid
door het driemanschap J.R.B.F.
Boonstoppei, A. Broer en J.I.M. van
Vliet, heeft 50 medewerkers. Het be
drijf heeft ook een dochter, de marse-
peinfabriek Marfïx in Moerkapelle.
Het karwei werd ruim 60 jaar geleden
geklaard in een periode dat de Gere
formeerde Kerk grotendeels zondei
predikant zat. Ds. J.J. Wielenga was
in 1924 naar Alblasserdam vertrok
ken en ds. W. Veder kwam pas in
maart 1925.
De man die in die dagen de kerkeraad
op krachtige en doortastende wijze
leidde was Jac. van Tol. Zijn aanpak
diende de eengezinsheid, wekte ver
trouwen en was in overeenstemming
van de grote verantwoordelijkheid
die de lidmaten zich op de schouders
hadden genomen.
industrie.
Een voorbeeld van samenwerking tus
sen overheid en bedrijfsleven is het con
venant voor inzameling van restanten
en gebruikte verpakkingen van bestrij
dingsmiddelen. Nijpels kondigde aan
dat dit convenant binnen enkele weken
getekend zal worden. Over resten van
spuitvloeistof en over het schoonspoe-
len van apparatuur zal volgend jaar een
regeling met het landbouwbedrijfsleven
worden gesloten.
Ernstige moeilijkheden ontstonden
echter over de keuze van de architect.
In Waddinxveen woonde een bekwa
me architect (wijlen Waddinxveens
ereburger P.D. Stuurman), maar de
ze was geen lid van de kerk.
In dit Gouwedorp had hij toen al heel
wat tot stand gebracht. Maar tegen
hem kwam verzet, omdat kerkebouw
een principiële zaak was. Daarom
werd een architect van buiten de
plaats verlangd, die wèl lid was van de
Gereformeerde Kerk.
Nadat de Kruiskerk was neergezet
werd daarnaast een pastorie ge
bouwd, het woonhuis dat begin dit
jaar door de gemeente Waddinxveen
voor ƒ225.000,- werd aangekocht van
mevrouw M.F.B. Albada Jelgersma-
Buenk om eveneens te worden ge
sloopt als de centrumplannen door
zullen gaan.
Toch zag de meerderheid de kerke
bouw als een zakelijke aangelegen
heid, die van de gemeente de uiterste
krachtsinspanning zou vragen en
waarvoor de beschikbare gelden zo
goed mogelijk moesten worden be
steed.
Vandaar dat toch in zee werd gegaan
met P.D. Stuurman, omdat hij een
bekwaam vakman was met wie men
onderhandelen én werken kon. En
kele kerkeraadsleden waren het met
de keuze grondig oneens en onthiel
den zich voortaan van elke medewer-
WADDINXVEEN - Als de centrum
plannen voor een uitgebreider win
kelhart ten westen van de Passage
doorgaan betekent dit het einde voor
de gereformeerde Kruiskerk. Dan is
het gedaan met het 65 jaar oude
Godshuis van de sinds 1866 in Wad
dinxveen aanwezige Gereformeerde
Kerk. De kerk zal met Het Trefpunt
en het Groene Kruisgebouw voor
nieuwe winkels en zaalruimte-accom-
modatie moeten wijken.
De Kruiskerk, na het afgebroken
vormloze kerkgebouw aan de Kerk
straat het tweede Godshuis van gere
formeerd Waddinxveen, werd op 17
september 1925 in gebruik genomen
door de een halfjaar eerder uit Gou
da naar dit Gouwedorp gekomen ds.
W. Veder.
Trimp: ’We zullen zo moeten produce
ren dat we het milieu niet of zo min
mogelijk belasten. Het is geen kwestie
meer van ontsnappen aan maatregelen.
De politieke storm is er nu en we moeten
met het idee leren leven, of we willen of
niet.’ Een mening die wordt onder
schreven door C.G. van Gelderen,
voorzitter van de Bond van Boomkwe
kers. ’Als er één sector is die werkt aan
een beter leefmilieu dan is het wel de
boomkwekerij’. Maar afgezien van de
ze positieve bijdrage in de vorm van
groen voor de woonomgeving, belast de
boomkwekerij ook datzelfde milieu.
Dat gebeurt in veel mindere mate dan
bij andere takken van land- en tuin
bouw, maar ook de boomkwekerij
moet volgens Van Gelderen denken aan
schonere productiemethoden. ’Daar
van staat ons nog heel wat te wachten’,
waarschuwt hij.
en evenzeer een aanslag op het milieu
betekenen. Vooral met het oog op de
export een probleem.
De gereformeerde Kruiskerk aan de Passage stamt uit 1925. Foto: Archief).
De eerste tentoonstelling in het be
drijf werd druk bezocht. De onderne
ming stond meer en meer nationaal
zeer goed aangeschreven. Alleen
kwam tijdens de Tweede Wereldoor
log het bedrijf langzamerhand door
gebrek aan grondstoffen stil te liggen.
Stil althans voor wat betreft de pro
duktie van bakkerijgrondstoffen.
Men richtte er zogenaamde gaarkeu
kens in en kon op deze manier de hon
gerlijdende bevolking nog een goede
dienst bewijzen.
Grondwater
Toepassing van bestrijdingsmiddelen,
die slecht afbreekbaar zijn en uitspoelen
naar het grondwater, dient beëindigd te
worden. Het werd al aangekondigd in
het Milieuprogramma 1989-1992, door
de regering uitgebracht bij het indienen
van de begroting op Prinsjesdag. Minis
ter Nijpels van VROM benadrukte het
nog een keer op een congres ’Gewas
bescherming in perspectief in Lunte-
ren. ’Alleen dan is onherstelbare schade
aan onze drinkwaterbronnen te voor
komen. Ter waarborging van de milieu
kwaliteit in de toekomst, waar nu zo’n
grote politieke zorg om is, is de veilig
stelling van ons grondwater essentieel’,
zei hij.
Nijpels benadrukte dat hij bepaalde
stoffen, die vanuit het landbouwper-
spectief nog lang zouden moeten wor
den gebruikt, niet kan accepteren.
’Voor mij, met mijn miheupet op, zijn
ze onaanvaardbaar omdat ze tot on
omkeerbare situaties leiden.’
Vanuit zijn verantwoordelijkheid zei hij
niet langer te kunnen wachten met be
leid voor grondwater en drinkwater.
Voor landbouwers die zeggen niet zo
snel te kunnen omschakelen naar an
dere middelen heeft hij geen respijt.
kopen en administreerde.
Al snel werd het pand te klein om aan
de toenemende vraag te voldoen en
een nieuw pand aan de Kerkweg nu
Passage - met voldoende uitbrei
dingsmogelijkheden werd aange
kocht en betrokken. Dag en nacht
werd er gewerkt om het pand zo mo
dern mogelijk in te richten. Hygiëne,
ruimte en licht waren al normen waar
ernstig rekening mee werd gehouden.
WADDINXVEEN - In de week van 6-
12 maart houdt het Nationaal Reuma
Fonds in Waddinxveen weer een huis-
aan-huis-collecte
tVie wil meehelpen met het collecteren
kan hiervoor de telefoonnummers
Ï7127 en 14731 draaien.
L
-
Hergebruik gietwater
Een belangrijk aspect is het hergebruik
van gietwater met kunstmeststoffen.
Met name op het Proefstation wordt al
gewerkt met een up-to-date systeem,
waarmee wordt voorkomen dat het te
veel aan toegediende kunstmeststoffen
in de bodem verdwijnt. Recycling van
kunstmeststoffen is belangrijk, vindt
ook Van Gelderen. De overmaat aan
stikstof, fosfor en kali zorgen in toene
mende mate voor milieuproblemen.
’Het opnieuw gebruikmaken van giet
water hoeft op zich geen geld te kosten,
want het spaart kunstmest uit’, stelt
Van Gelderen. Maar er zijn ook nog de
chemische middelen die worden ge
bruikt bij ziekte-en onkruidbestrijding
Er kon namelijk op drie plaatsen ge
bouwd worden: Kerkstraat (op de
plaats van de oude kerk en de plek
van de twee ernaast staande huizen
met tuin die voor ƒ3.200,- waren aan
gekocht), de Brugweg (geschikte
bouwgrond, maar die was wel buiten
het centrum gelegen) en de huidige
plek aan de Passage (toen Kerkweg).
Iedereen weet nu dat het de laatste lo-
katie is geworden.
Bovendien wist C.P. Broer als ex-
bakker heel goed waar de problemen
bij de bakkerij lagen en als zodanig
kon hij menigeen van advies dienen.
De ontstaangeschiedenis van de
Kruiskerk gaat terug naar 10 juli 1912
toen in een collecte een gift werd ge
vonden van ƒ600,- met de voorwaar
de dat dit geld belegd moest worden
in een ’’bouwfonds ener nieuwe
kerk".
De kerk aan de Kerkstraat moest na
melijk steeds worden verbouwd en
aangepast aan de gestadige groei van
de Gereformeerde Kerk, maar ide
aler werd het pand er niet op.
Pas in 1914 belegde de kerkeraad een
aparte vergadering over de bouw van
een nieuwe kerk. Een commissie
werd benoemd om de mogelijkheden
te onderzoeken.
In het bouwfonds zat intussen al
ƒ7.000,- en door de heer G. van Dort
Kroon werd bouwgrond aangeboden
naast de toenmalige MULO-school
aan de Kerkweg (de huidige fabriek
voor bakkerijgrondstoffen C.P.
Broer BV) voor ƒ6,50 per vierkante
meter.
Maar de aanbesteding ging door en
met de bouw van de Kruiskerk werd
een begin gemaakt. Het werd een ge
bouw met strakke lijnen dat een mas
sieve indruk maakte. Het interieur
was sober gehouden.
Van het ingezamelde geld kon een or
gel worden gekocht, terwijl voorts
een luidklok en een fraai uurwerk
werden geschonken. Burgemeester
P. A. Troost zorgde voor de gordijnen
in de nieuwe kerk, die in de jaren ze
ventig een grondig vernieuwde glazen
ingang kreeg.
Van Gelderen: ’Juist vanwege die ex
port moeten wij - bij wijze van spreken -
spuiten op alles wat beweegt want an
ders mag het het land niet uit.’ Om die
reden moet volgens de NBvB-voorzitter
snel naar alternatieven worden gezocht.
’Want ons alleen richten op de consu
ment van biologisch-dynamische pro
ducten heeft weinig zin omdat de klant
aan de struik niet kan zien hoe deze is
gekweekt.’
’Wat ik in 1989 op de boomkwekerij af
zie komen is het milieuvraagstuk’, aldus
P. Trimp, voorzitter van de Kring Bos
koop van de Nederlandse Bond van
Boomkwekers. Hij meldt dit in een te
rugblik op 1988 in nummer 1 van ’De
Boomkwekerij’. In het betreffende arti
kel geven voorzitters van verschillende
cultuurgroepen hun mening en alom is
de zorg voor het milieu hoorbaar.
Samenwerking
’U vraagt mij geen onverwachte maat
regelen te nemen, maar wat is onver
wacht? Over bijvoorbeeld methylbro
mide werd 13 jaar geleden al door mi
nister Ginjaar gesproken. Na 13 jaar
willen we methylbromide verbieden en
dan zegt men: dit overvalt ons. Hoe kan
dat na zoveel jaar?’ aldus Nijpels.
De bewindsman wil wel graag de discus
sie aangaan met de landbouworganisa
ties. Op het congres over gewasbescher
ming kondigde hij onlangs aan een brief
te hebben geschreven naar de land
bouworganisaties waarin hij hen uit
nodigt voor rechtstreeks overleg tussen
zijn departement (VROM) en de land
bouworganisaties. Dat past in zijn doel
groepenbeleid, zegt hij, zoals hij ook
regelmatig contact heeft met de raffina
derijen en bijvoorbeeld de chemische
Ook in regenwater worden bestrijdings
middelen gemeten, met alle gevolgen
van dien voor bijvoorbeeld de vitaliteit
van de bossen. Een belangrijke oorzaak
van bestrijdingsmiddelen in regenwater
is de verdamping vanaf bespoten ge
wassen. Maar op de eerste plaats staat
toch de verwaaiing van bestrijdingsmid
delen bij vliegtuigbespuitingen en bij
bespuitingen met hogedruk apparatuur
in de fruitteelt. Deze verwaaiing bete
kent ook economisch nadeel voor de
teler, want bestrijdingsmiddelen zijn
duur en bereiken zo niet hun doel.
Technische verbeteringen van moderne
apparatuur en spuittechnieken kunnen
de ongewenste emissies naar het milieu
tot de helft verminderen. Minister Nij
pels noemde in dit verband ook de
Stichting Keuring Landbouwspuiten,
die tegen vergoeding defecten in spuit
apparatuur opspoort. En hij kondigde
aan dat een plan van aanpak wordt
voorbereid door de ministeries van
VROM en Landbouw en Visserij: voor
kwaliteitseisen aan spuitapparatuur en
een verplichting tot periodieke keuring.
WADDINXVEEN - De fabriek voor
bakkerijgrondstoffen C.P. Broer BV
werd in 1920 in Waddinxveen ge
sticht. Grondlegger Cornelis Peter
Broer was een zelfstandig in Maas
sluis gevestigde brood- en banketbak
ker, die 68 jaar geleden naar zijn geb
oorteplaats Waddinxveen terugkeer
de nadat hij besloten had zijn zaak
onder de took .a’s Rotterdam te ver
kopen.
Er werd aan de Noordkade een pand
gekocht, dat bestond uit een woon
huis en werkplaats. In deze werk
plaats (niet veel groter dan een flinke
woonkamer) werd de meest noodza
kelijke outillage geplaatst om de pro
duktie van amandelspijs en koekjes-
spijssoorten te starten.
Stichter C.P. Broer heeft in die begin
jaren wel als een "duizendpoot” moe
ten fungeren; hij financierde het be
drijf zelf, hij kocht machines of bouw
de ze zelf, hij leidde de produktie,
ging op pad per motorfiets om te ver-
Risico’s en rampen
’Vooral de laatste jaren nopen nieuwe
gegevens over schadelijkheid en ver
spreiding van bestrijdingsmiddelen ons
tot herbezinning. Bestrijdingsmiddelen
zijn vaak slechter afbreekbaar - en ook
mobieler in het milieu - dan voorheen
werd gedacht’, aldus Nijpels.
’Bestrijdingsmiddelen zijn milieuge
vaarlijke stoffen. Ze zijn gemaakt om te
verdelgen en dat niet altijd even selec
tief. In de Nederlandse landbouw wordt
momenteel zo’n 20 miljoen kilo actieve
stof per jaar gebruikt.’ Als boosdoener
wijst minister Nijpels in de eerste plaats
naar de landbouw, maar daarnaast ook
naar de chemische industrie.
’Bestrijdingsmiddelen moeten ergens
gemaakt en opgeslagen worden. Daar
bij hebben we te maken met risico’s ven
industriële lozingen en emissies. Soms
ook met brand en explosies in indus
triële installaties.’ In dat verband wijst
hij op de rampen in Bhopal (1984) en
Basel (1986). Die betroffen fabrieken
voor de synthese van bestrijdingsmid
delen. ’Ook afgelopen zomer vond weer
een ramp plaats in een industriële in
stallatie in Tours, Frankrijk. Een groot
gebied zat plotseling zonder drinkwa
ter.
Naar aanleiding van de bentazon-af- 1
faire afgelopen zomer (te hoge concen
traties bentazon in het Amsterdamse
drinkwater) wordt wel gesuggereerd om
de norm van 0,1 microgram per liter te
verhogen. Toxicologisch zouden daar
argumenten voor zijn. Minister Nijpels
voelt hier echter niets voor. ’De norm
van 0,1 microgram per liter staat garant
voor een preventief beleid op Europees
niveau. Dit preventieve beleid gaat er
van uit dat bestrijdingsmiddelen niet in
drinkwater behoren voor te komen.
Over de lange termijn-effecten van be
strijdingsmiddelen is nog zo weinig be
kend dat een extra veiligheidsmarge no
dig is. Bovendien kan ons drinkwater
een veelheid van bestrijdingsmiddelen
bevatten. Het resultaat van normver-
hoging kan daardoor een volstrekt on
aanvaardbare kwaliteit van drinkwater
zijn’, aldus Nijpels. Hij vindt het te
gemakkelijk om op grond van louter
bedrijfseconomische overwegingen de
norm per individueel bestrijdingsmid
del te verhogen.
WADDINXVEEN - Hoewel er wordt
gesproken over Coenecoop 1 (het huidi
ge bedrijvenpark), Coenecoop 2 (het
bedrijfsterrein aansluiting op Coene
coop 1 in de richting van de spoorlijn
Gouda-Alphen aan dn Rijn) en Coene
coop 3 (aan de andere kant van de
spoorlijn) om de "bedrijfshonger" te
stillen, wordt eigenlijk Coenecoop 1 al
een beetje groter.
Het college is namelijk in onderhande-
ling
met een geïnteresseerde over de ver
koop van een perceel grond ten noor
den van het bedrijfsterrein Coenecoop.
Zij achten het uit stedebouwkundige
overwegingen gewenst dit perceel te be
trekken bij het bedrijfsterrein.
Aangezien dit gedeelte nog is gelegen in
het bestemmingsplan. "Landelijk Ge
bied West”, waarin het perceel een
agrarische bestemming heeft, is een
voorbereidingsbesluit noodzakelijk om
medewerking te kunnen verlenen aan
een nog in te dienen bouwplan.
GOUDA/WADDINXVEEN - Der Za
rewitsch, de operette in drie bedrijven
van Franz Lehar, zal dit voorjaar door
de 15 jaar bestaande Goudse Operette
hp de planken van de Goudse Schouw
burg worden gebracht.
3Ms opvoeringsdata zijn vrijdag 17, za
terdag 18 en dinsdag 21 maart gekozen.
Der Zarewitsch zal door 50 leden van de
tloudse Operette en een orkest van 20
personen tot leven gebracht worden.
Daarnaast gaat men (op verzoek en te
gen zeer acceptabele kosten) een aëntal
Concerten in de regio brengen. Gedacht
Jnoet hierbij worden aan uitvoeringen
bij bejaardentehuizen, grote bedrijven,
Ctc. die een avond/middag voor haar
achterban willen vullen met bekende
liederen uit musicals en operettes.
Van de Goudse Operette zijn diverse
Waddinxveners lid. Aan der Zarewitsch
■doen mee Ralph Beckers (gast), Joke
Stam, Evert Hanselaar, Jeanine Blok,
Nico Haslinghuys, Fred Muis, Wim
’Koppendraier, Wilma Hanselaar en Ni
co Noorlander. Verder lakeien, bedien
den, gasten, volk, Tscherkesse, officie
ren en soldaten.
■•ra#
■MMMMM 5 - rWfc
SflHTs
E»?