WADDINXVEEN IN 1940-1945 niet vergeten Toon Pille werd 23 jaar omdat hij zweeg Oorlogsmonument is 43 jaar oud ”Wel verloren, Poort geopend, mond gesloten Het oorlogsverhaal van een gewone W’veense jongen 1941 1943 1945 1942 1944 1940 ’’Voor hen die vielen. Van hen die bleven” WADDINXVEEN - ”In den ondergrondschen strijd voor zijn Vaderland gevallen 30-9-’44. Niemand heeft meer liefde dan deze, dat iemand zijn leven zet voor zijn vrienden”. Weekblad voor Waddinxveen - Woensdag 2 mei 1990 Pagina 15 Anthonie Ihndrikik. PiUr AUÜINXVtl.V Het oorlogsmonument aan het Stationsplein. Het ’’Centrum” aan de Nesse wordt ’’Bierhaus”. In garage Buitelaar staan Het notarishuis en de burgemeesters- woning ’’Beukenhof’ worden gevor derd. Burgemeester H.B.N. Mumsen duikt onder. Het verenigingsgebouw achter de Brugkerk wordt hospitaal. Koffiehuis ’’Kwaak” aan de Zuidkade wordt ’’Wehrmachtsheim” Aan het eind van het door bomen om geving grintpad op de oude algemene begraafplaats aan de Kerkweg-West liggen vier slachtoffers van de bezetting van Nederland. ’’Gevallen voor het vaderland” staat er op het graf van J. Sonneveld. Hij stierf kort na de bevrijding op 26 juni 1945. Net 21 jaar oud. Naast hem rust Corne- WADDINXVEEN - In de late avonduren van de 10e noVember 1944 strom pelende een onafzienbare colonne jonge Rotterdamse mannen Waddinx- veen binnen. Het waren de slachtoffers van de massale razzia’s in de Maas stad, die onder bewaking als dwangarbeiders naar Duitsland zouden wor den gestuurd. Op de grote wegen was ontsnapping onmogelijk: herhaaldelijk klonken de geweerschoten, waarmede een klein aantal bewakers de colonne in be dwang hield. In de in aanbouw zijnde fabriekscomplexen aan de Noordkade moest een groot deel van deze colonne de nacht doorbrengen. Daarom werd bij Waddinxveen de grote weg verlaten en trok de stoet in het duister door de smalle straten van ons dorp. Groot was de verontwaardiging van de bevolking; spontaan haar reactie. De deuren van poorten, schuren en woningen werden uitnodigend openge zet. De langstrekkende gedeporteerden, die hun kans schoon zagen, maak ten dankbaar gebruik van de gastvrijheid. Naar schatting konden zo zeven honderd jongemannen wordei) bevrijd. Waddinxveen kan zich slecht aanpas sen bij de ’’nieuwe orde”, al lijkt het aanvankelijk nog wel mee te vallen. NSBers beginnen Joden te treiteren. De Duitsers laten dat oogluikend toe. Daar er in Amsterdam' veel Joden wo nen, zijn relletjes aan de orde van de- dag. Steeds vaker zijn er ook vechtpartijen en als een politie-agent gewond raakt, sluiten de Duitsers de Amsterdamse Jodenwijk af. Enkele honderden Joden worden opgepakt en weggevoerd. De jacht op Joden gaat door. Veel Nederlanders helpen Joden door hen te laten onderduiken. Ook in Wad- obelisk op, die als het ware uit de aarde omhoog reikte naar de hemel. Deze obelisken konden steeds hoger gemaakt worden en had men dus iets daarop te schrijven, dan was het zaak beneden te beginnen en steeds zo nodig naar boven te vervolgen. Deze gedach- tegang volgend is dus ook in Waddinx veen eerst het jaartal 1940 aangebracht en lezend naar boven 1945. In de ’’bakken” kwamen in 1947 en daarna geen bloemen. Dit zijn offer schalen, eveneens ontleend aan de oude historie. Symbolisch worden hierop de dankoffers gebracht voor onze bevrijding. voren. Zonder verdere uitleg neemt Balvert het drietal dan mee naar een opslagruimte onder de hefbrug. Daar valt de vraag: ”Wie zijn je vrienden?”. Pille houdt zich van de domme, noemt een paar vrienden, die gedwongen in o Duitsland werken, laat brieven van jaar geleden en de bevrijding van de deze jongens zien. De SS-er neemt Duitsers 45 jaar geleden vertellen we in dit Weekblad voor Waddinxveen het verhaal over Toon Pille. Een gewone Waddinxveense jongen, die niet ouder zou worden dan 23 jaar, omdat hij zweeg en omdat hij bleef zwijgen tot de kogels van de Duitse moordenaars in de vroege morgen van 30 september 1944 een einde aan zijn leven maakten. Het is vrijdag 29 september 1944, onge veer drie uur ’s middags. Een SS-er komt op de fiets Waddinxveen binnen: Oberleutnant Balvert, voor de oorlog NSB-er, boerenzoon uit Moordrecht. Hij heeft een gericht doel, hij moet Toon Pille hebben. Die had iets met het verzet te maken. Dat weet Balvert door verraad. Zoals hij door verraad weet, dat Toon werkt bij een schoenmaker of een zadelma ker. Zijn eerste poging doet de SS-er bij schoenmaker Doornheim in de Dorpstraat. Daar werkt geen Pille, daar zegt men hem niet te kennen. Datzelfde krijgt Balvert' te horen even verderop in de Dorpstraat bij schoenmaker Perridon. De enige kans die de mensenjager overblijft is dan de zadelmakerij van Van der Oest op de Kerkweg. Een elf jarig meisje van Perridon heeft het door. Ze rent, rent om Toon te waar- schuwen. Maar de SS-er op de fiets is sneller. In de werkplaats van Van der Oest treft hij drie jonge mannen. Op de vraag wie Pille is stapt Toon naar In mei 1943 moeten alle mannen van 18 tot 35 jaar zich melden om in Duitsland te gaan werken. Wie zich door onder duiken hieraan onttrekt, wordt door NSBers opgespoord-. De arbeidsinzet wordt dwangarbeid. De Waddinxvener J. Sonneveld - land arbeider - zal hiervan het slachtoffer worden. Het blijft de tijd dat door de Duitsers veel wordt geroofd, zelfs klokken, want het Derde Rijk heeft dringend be hoefte aan metalen voor de oorlogsin dustrie. 1 Uiteraard worden ook de klokken van de Waddinxveense kerken geroofd. In 1949 krijgen de Brugkerk en de Kruis kerk weer e^n klok. Op de klok van de Brugkerk staat: ”1943 weggehaald door ’s vijands macht - 1949 vernieuwd weer aange bracht”. Op de klok van de Kruiskerk staat: ”1943 de vijand kwam. De vijand nam. De klok uit deze toren. 1949 God sloeg met kracht. Des vijands macht. Zijn lof doe ik u horen” (gedicht van Tj. v. Dam, hoofd Chr. MULO-Waddinx- veen). De levensomstandigheden worden vanaf september 1944 steeds slechter. Aangezien Zuid-Limburg is bevrijd en ^richten. tig soldaat in Dordrecht op 11 mei 1940. ”Wel verloren, niet vergeten”, staat er op de grafsteen van deze 35 jaar geworden Waddinxvener. Temidden van het viertal aan het eind van de oude begraafplaats ligt Toon Pille. ”Bij u schuil ik. Psalm 143 vers 9b”, staat er op de zuil die het graf siert van de Waddinxvener die op 23-jarige leeftijd viel ”in den ondergrondschen strijd voor zijn vaderland”. We schre ven toen 30 september 1944. ’’Niemand heeft meer liefde dan deze, dat nie mand zijn leven zet voor zijn vrienden. Joh. 15.13” staat er op het grafmonu ment. ’’Getrouw tot in den doedt” lezen we op het graf van Lubbert Rozeboom. Deze geboren Bedummer is ’’gevallen voor het vaderland te Waddinxveen op 11 mei 1940”. De 21 jaar geworden Lubbert Rozeboom zal in een vliegtuig dat in de polder Bloemendaal in de buurt van het Gouwe-aquduct naar be neden stortte. Hij was aan boord als sergeant-marconist. Hierbij verloor ook de in Medan geboren adjunct-re serve officier J.L. v.d. As het leven. Deze niet ouder dan 33 jaar geworden militair is begraven in Hilversum. De Waddinxveense dienstplichtige sol daat A. Oudijk, die op de Oude be graafplaats in een familiegraf ligt be- graven, stierf op 20-jarige leeftijd in ’’Voor hen die vielen. Van hen die ble ven 1940-1945”, staat er heel simpel op het monument dat op de middag van Bevrijdingsdag 1947 om half drie offi cieel werd overgedragen aan het ge meentebestuur, gevolgd door krans- en bloemenlegging. ”Er zullen niet veel gemeenten zijn, die een dergelijk kunstwerk op haar grondgebied heb ben”, schreef het Weekblad voor Wad dinxveen 43 jaar geleden. ”De keuze van de plaats van oprichting kon zeker niet beter zijn en de reizigers, die van het station komen of met de trein al daar passeren, zullen onmiddellijk een goede indruk van onze gemeente krij gen”. Over het ’’oorlogsmonument” werden door de Waddinxveners van toen wel (wee klemmende vragen gesteld. De eerste was: Staan de jaartallen niet fout op de naald en de tweede was: Ko men er in beide bakken aan het einde van de muur bloemen. Geopperd werd namelijk dat als men de naald van het monument zou be schouwen als een soort reclamezuil, dan zouden inderdaad de jaartallen, 1945-1940 verkeerd staan. Men leest dan van boven naar beneden. De gedachtengang bij het aanbrengen van de jaartallen op het monument aan het Stationsplein is evenwel terugge gaan in de grijze oudheid. In de mytho logie en bij de oude Egyptenaren, zeg gen de geschiedschijvers, richtte men bij bijzondere gelegenheden een naald, een beeld gegeven van het leven in dit Gouwedorp tijdens de Tweede We reldoorlog. Daarom in vogelvlucht een beeld van Waddinxveen in 1940-1945. de bibliotheek in de Nesse en in een winkel aan het Noordeinde. Onderduikers kunnen terecht bij boe ren in de omgeving. Eén LO-er werkt op het Distributiekantoor te Boskoop. Hij kan aan persoonsbewijzen en' bon kaarten komen. Verschillende keren dreigt er gevaar. Soms worden onschuldige Waddinxve ners gevangen genomen en in Rotter- dam in hechtenis gehouden. Men ver stopt Joden en Engelse piloten. Er is ook sabotage: kabels onder de Gouwe worden doorgesneden. Zullen de Duitsers gijzelaars maken? Overal heerst angst en grote spanning. Deze tekst staat op het opvallende graf van Toon Pille aan het eind op de alge mene begraafplaats aan de Kerkweg- West. Aan de vooravond van de Do denherdenking en de Bevrijdingsdag in het jaar waarin we stilstaan bij het be gin van de bezetting van Nederland 50 het westen niet, blijft bezet Nederland verstoken van steenkool. Er ontstaat een tekort aan gas en elek triciteit. Men behelpt zich met drijver- tjes, fietsdynamo’s en knijpkatten. Gas is er tussen 11 en 1 uur. In januari 1945 zijn de rantsoenen ge daald tot 1 pond brood en 1 pond aard appelen per persoon per week. Maar ook hier heeft de burgerbevolking het niet breed. In de spijsfabriek aan de Passage haalt men uit de gaarkeuken ’’kousenwater soep”. Van dit eten alleen kan men niet leven. De jonge schoolkinderen krijgen in de fabriek van Verheul aan de Kleikade bijvoeding: 1 boterham en zelfge maakte bietenstroop en 1 schaaltje met grote erwterr. Ouderen gaan - evenals de stedelingen - langs de boeren om aardappelen, rog ge, tarwe of melk te bemachtigen. Men ruilt gebruiksvoorwerpen voor een beetje eten. Veel landbouwers en vee houders helpen. mee. Mee naar een treurend Waddinx veen. En naar een Waddinxveen dat nu in angst leeft. Er volgen dus geen arrestaties. Dan weet men, Toon Pille heeft niet door geslagen, hij heeft gezwegen tot de dood. Simon Pille: ’’Toon Pille was koerier van de ondergrondse. Ze hebben na men willen weten, maar hij heeft ge zwegen als het graf. Vrijdagmiddag is hij door een Nederlandse SS-er opge pakt op de zadelmakerij van Van der Oest. Een klein meisje is vooruit ge rend om hem te waarschuwen, maar die SS-er was haar op de fiets te vlug af. Langs de weg in Gouda hebben ze zijn lijk gevonden, niet opzij van het fiets pad, waar dat kruis staat, maar tussen het fietspad en de weg; hij lag met het hoofd op de verkeersweg. Het moet za terdag tussen vijf en zeven uur ’s och tends zijn gebeurd, maar eerder tegen vijven dan tegen zevenen, want toen ik hem zag was het bloed op zijn kleren al droog”. ”Een nachtwacht van het spoor heeft geroep en geschreeuw op de weg ge hoord en daarna schoten. Toon heeft waarschijnlijk gevochten; hij was sterk en lenig als een acrobaat”. Zijn broeders uit het verzet kunnen nu hun dank niet laten blijken. Na de oor log doen ze dat wel. Er staat een klein houten kruis aan de vroegere Goudse Parallelweg (nu Burgemeester James- singel) en er staat een monument op het graf aan de Kerkweg-West. De eerste jaren na de oorlog bij de her denking op 4 mei komen vrienden en familie naar het graf en naar het huis van moeder Pille. Dan denken ze weer even aan Toon. Als mevrouw Pille overlijdt vervalt deze traditie. Jo Loef, de verloofde, trouwt later met Toon’s beste vriend Adriaan van Elk, die levend uit Duitsland is terugge keerd. Hun eerste zoon heet naar Toon: Anthonie Hendrikus. Delft bij het nemen van een barricade in een lijmfabriek. De jonge, voor zijn vaderland gevallen militair, verloor het leven op 11 mei 1940. De in Waddinxveen geboren A.J. van Vuuren, wiens militaire rang onbekend is, viel op bijna 25-jarige leeftijd in het Zuidhollandse Valkenburg, in welke gemeente hij ook destijds werd begra ven. Bij de beschrijving van de (Wad dinxveense) slachtoffers uit de eerste meidagen vallen op de lokaties Bloe- mendaalse polder, Dordrecht, Delft en Valkenburg (ZH). Men moet weten dat het moment dat op 10 mei 1940 onze oostgrens werd overschreden, de Duitsers met para chutisten en luchtlandingstroepen de zelfde dag een aanval deden op de as Moerdijk-Rotterdam-Den Haag. Deze verrassingsaanval door de lucht had succes bij de Moerdijk, bij Dor drecht en gedeeltelijk bij Rotterdam. De slag om de residentie werd gewon nen door Nederlandse militairen. Bij het optreden tegen de Duitsers rondom Den Haag werd het dorp Wateringen op 10 en 11 mei 1940 het toneel van he vige gevechten. De van Ockenburg naar Rotterdam te rugtrekkende Duitsers van generaal Von Sponeck hebben in Wateringen heftige tegenstand ondervonden. De capitulatie op 14 mei 1940 heeft voor komen dat deze Duitsers volledig bij Overschie vernietigd werden. WADDINXVEEN - Het 43 jaar oude ’’oorlogsmonument” aan het Sta tionsplein is sinds maandag 5 mei 1947 de plaats waar de Waddinxveners jaarlijks stilstaan bij de dood van allen - burger zowel als militair - die sinds 10 mei 1940, wanneer of waar ook ter wereld, in het belang van het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, alsmede allen, die door oor logshandelingen en terreur zijn omgekomen. WADDINXVEEN - Er is geen boek over Waddinxveen in 1940-1945. Over de oorlogsjaren is wel in het Weekblad voor Waddinxveen en fragmentarisch in een aantal Waddinxveense boeken gepubliceerd. Ook op in de raadzaal van het gemeentehuis gehouden ten toonstellingen werd beetje-bij-beetje In maart 1942 begint het zogenaamde Englandspiel, één van de meest tragi sche episoden uit de Tweede Wereld oorlog. Huub Lauwers - een geheim agent - wordt door de RAF boven Nederland uitgeworpen, gearresteerd door de Duitsers en gedwongen met zijn zender contact te blijven onderhouden met Engeland. Keer op keer meldt Lauwers door een bepaalde code dat bij is gevangen geno men. Engeland merkt het niet: 36 ge heim agenten worden daardoor gepakt en via hen meer dan 400 contactperso nen. Velen zullen nooit terugkeren. Wapens voor het Nederlandse verzet bedoeld, komen in handen van de Duitsers. Ook de Waddinxvener Jan Molenaar - marechaussee en sabotage-agent - is betrokken bij het Englandspiel, als marconist ’’Martin”. Bij een parachutesprong boven Hellen doorn op 29 maart 1942 botst hij tegen een paal en blijft dodelijk gewond lig gen. De volgende dag - Eerste Paasdag - overlijdt hij24 jaar oud. Jan Molenaar wordt posthuum onderscheiden. Elke Nederlander - of hij wil of niet - raakt bij de oorlog betrokken. Men moet koperen, nikkelen, tinnen of lo den voorwerpen inleveren, om Duits land aan grondstoffen te helpen. Ook het geld wordt vervangen. Er ko men zinken munten met germaanse symbolen en nieuwe bankbiljetten van ƒ1,-, 2,50 en 10,-. Van de postzegels moet de koningin verdwijnen; nu staan er volkse symbo len en zeehelden op. Fietsen worden gevorderd, zodat de Duitsers zich snel kunnen verplaatsen. Ook radiotoestellen moeten worden ingeleverd, opdat niemand meer naar Radio Oranje en de BBC kan luisteren. In Waddinxveen bouwen de Duitsers langs de Henegouwerweg - betonnen bunkers en graven zij tankgrachten - bij de Sniepweg en Piasweg. Woonhuizen, winkels, een houthandel en een fabriek langs de Zuidkade moe ten worden afgebroken teneinde op de rijksweg te kunnen schieten. Het gaat Hitler en zijn Derde Rijk niet goed meer. In 1944 bombarderen En gelse vliegtuigen Duitse munitieopslag- plaatsen. Op de Brugweg komt een 15- jarig meisje om. In de vroege morgen van 6 juni 1944 - D-Day - landt een grote invasievloot van 1200 oorlogsschepen en 4000 trans port- en landingsvliegtuigen, waarmee 150.000 Amerikaanse, Canadese, Britse en Poolse militairen zijn ver voerd, in Normandie. De geallieerden staan onder bevel van generaal Eisen- houwer. In de Waddinxveense ondergrondse werkt ook Toon Pille. Door verraad weet de SS van Toons verzetswerk. Op vrijdag 29 september 1944 wordt hij in een zadelmakerij aan de Kerkweg- West gearresteerd en meegenomen naar Gouda. In een herenhuis aan de Ridder van Catsweg wordt Toon door de SD - de Sicherheitsdienst - verhoord. Wie zijn je vrienden? Toon zwijgt. Zaterdag 30 september om 7 uur in de morgen vinden werklieden langs de Pa rallelweg bij Gouda het dode lichaam van Toon Pille, vermoord door 9 ko gels. Op die plek staat nog altijd een houten kruis met het opschrift. ’’Hier viel op 30-9-44 in dienst van zijn vaderland Toon Pille, oud 23 jaar”. De Duitsers - na de Dolle Dinsdag - be vreesd voor volksverzet hebben ”spit- ters” nodig voor hun verdedigingswer ken. In de laatste maanden van 1944 wordt in veel grote steden de mannelijke be volking bij razzia’s gegrepen. Voor het eind van het jaar zijn 150.000 mannen weggevoerd. Op 10 november 1944 begint de mensenjacht in Rotter dam. Alle mannen van 17-40 jaar moe ten zich melden. Zo’n 50.000 Rotterdammers worden afgevoerd voor dwangarbeid in Duits land. De onafzienbare colonne trekt in de late avonduren Waddinxveen bin nen. Men zal overnachten jn de in aanbouw zijnde fabriek aan de Noordkade - nu NKF -. Daartoe wordt tie grote weg verlaten; Men loopt langs de Zuidka de, Kerkweg, Oranjelaan en de Noord kade. Waddinxveen is verontwaardigd en zet spontaan deuren van poorten, schuren en woningen open. Wie zijn kans schoon ziet, maakt dankbaar gebruik van de gastvrijheid. Zo kunnen 700 mannen worden be vrijd. Rotterdam eert ons dorp met het tegeltableau ’’Poort geopend - Mond gesloten”. Wie door de Duitsers wordt betrapt, ra'akt alles kwijt, soms zelfs zijn fiets, een fiets met - bij gebrek aan beter - houten of massieve banden. Anderen maken gebruik van een kar of wagen tje. Men komt lopend uit de steden met dikke voeten en benen van de honger oedeem. Gekookt wordt er op kleine kacheltjes, die boven op de grote kachel worden gezet. Men sprokkelt hout voor de noodkacheltjeS of ’’duveltjes”. Langs Kromme Esse en Piet Heinstraat staat weldra geen boom meer. Eind april 1945 vechten de Russen in Berlijn. Utrecht, Noord- en Zuid-Hol- land zijn nog door de Duitsers bezet. Het laatste voedsel is in de steden ver deeld. Seyss-Inquart gaat er mee akkoord dat de de geallieerde luchtmacht voedsel laat vallen boven vliegvelden en andere terreinen op 29 april en de volgende da gen. Ook boven Waddinxveen vindt één - verdwaalde - dropping plaats in de Put- tepolder (Oranjewijk). Het gemeente huis zorgt voor distributie. Op 30 april 1945 is Berlijn door de Rus sen ingenomen. Adolf Hitler - de Füh- lis Both. Hij sneuvelde als dienstplich- rer aller Germanen - pleegt samen met- zijn geliefde Eva Braun, ’s middags om half 3, zelfmoord. Aan zijn duivelse Derde Rijk is een einde gekomen. Prins Bernhard is niet alleen bevelheb ber der Nederlandse Strijdkrachten, maar ook bevelhebber van de Binnen landse Strijdkrachten. De BS is in september 1944 gevormd uit de leden van de verzetsgroepen. Zij zijn herkenbaar aan hun blauwe overall met oranje band. Hun taak is de geallieerde autoriteiten en het wettig gezag bij te staan om de nood te lenigen, en om rust en orde te herstellen - zo noodzakelijk voor de op bouw van ons vaderland -. Ook Wad dinxveen heeft een BS. Groot is de 5e mei 1945 de vreugde om de bevrijding. Ook in Waddinxveen waar op de hoek van de Dorpstraat en de Kerkweg de broodmolen van bak ker Verheul als vreugdevuur in vlam men opgaat. Op 8 mei 1945 trekken de bevrijders van het 22e Canadese Regiment in brenguncarriers - gepantserde terrein wagens - en jeeps door Waddinxveen heen op weg naar Delft. Waddinxveen zal op 5 mei 1947 uit eer bied en dankbaarheid voor henfdie vie len - van hen die bleven - op het Sta tionsplein een oorlogsmonument op bekend wordt duikt alles in Gouda en Waddinxveen wat verzet was onder, men kent de verhoormethodes van de SD. Niemand zal ooit weten wat men Pille daar in Gouda heeft gevraagd. Ie dereen weet, dat hij heeft gezwegen, geen namen heeft genoemd. Hij moet een voorgevoel hebben gehad dat dit zou gebeuren. De avond daar voor, als hij afscheid neemt van zijn verloofde Jo Loef uit Boskoop zegt hij. ”Als ik gearresteerd wordt blijf dan bij mijn moeder komen en bid voor me”. Bij zijn moeder, die radeloos is. In die nacht van 29 op 30 september regent het. Regen tot 5 uur in de morgen. Om zeven uur passeert een groepje werk lieden de vroegere Parallelweg bij Gouda in de buurt van een autobedrijf daar. Langs de weg zien ze een mens liggen. Hij wordt herkend door J. den Ouden uit Gouda. Het is Toon Pille. Hij is dood. Zijn kleren zijn droog. Toon Pille is vermoord op zaterdag 30 september 1944 tussen 5 en 7 uur in de morgen. Dat is het enige dat zeker vast staat na het tijdstip, waarop hij dat SD- kwartier in Gouda werd binnenge voerd. Een spoorwachter vertelt, dat hij een felle woordenwissling heeft ge hoord. En schieten. Verder weet hij niets. Het was donker. Mensen, die Toon kenden zijn ervan overtuigd, dat er nog gevochten is. Toon was lenig, een goed worstelaar, voorwerker voor de TOOS-jeugd. De Goudse politie wordt gewaar schuwd. En Den Ouden gaat het ramp- bericht aan Toon’s zuster vertellen. Op het Goudse politiebureau, waar men bezig is met de lijkschouwing, herkent ze hem, haar broer. Hij is geveld door negen kogels. Zijn kleren zijn doordrenkt van het bloed. Zijn bril is nog heel. Het laatste schot was een nekschot. Zijn zwager S. Pille, de oud-PvdA-wethouder en ere burger, gaat dan naar Gouda. Met pa pieren. En hij krijgt het lijk van Toon WADDINXVEEN - In de dagen tussen 10 en 14 mei 1940 - de dag waarop de Duitsers ons land binnenvielen en de dag van de capitulatie - vielen er in Waddinxveen in de polder Bloemendaal bij de Gouwebrug twee do den, terwijl er bij oorlogshandelingen in het westen van ons land drie Waddinxveners sneuvelden. Hun namen zijn: J.L. v.d. As, C. Both,’A. Oudijk, L. Rozeboom en A.J. van Vuuren. De oorlog eiste verder de le vens van tenminste twee Waddinxveners, A. Pille en J. Sonneveld. Het zal duidelijk zijn dat gedurende de Tweede Wereldoorlog ook Waddinx veners naar Duitsland zijn gegaan om nooit meer terug te keren. In ons land wordt zeer gevaarlijk werk gedaan door talloze verzetsmensen van de LO, de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. Een poging door de Rotterdamse ver zetsgroep ”De Geuzen” in Waddinx veen nieuwe leden te winnen mislukt. Op 4 maart 1941 worden de 18 Geuzen gefusilleerd. Zij zijn de 18 doden uit het bekende gedicht van Jan Campert. Later kent Waddinxveen ook een LO- legerpaarden. In carrosseriefabriek groep van 10 mensen. Zij vergaderen in Verheul maakt de bezetter oorlogsma- J- ■-•■->•-*<---■- •- --- teriaal. In het huis van de familie Kempkes (Nesse) wonen Duitse ingenieurs. In de Dobbelmanfabriek aan de Noordkade maakt de Wehrmacht onderdelen voor VI en V2 (vliegende bom/raket). Bij tal van Waddinxveense burgers zijn Duitse soldaten ingekwartierd. Straatnamen betrekking hebbend op het Koninklijk Huis worden vervangen door neutrale namen: Wilhelminakade, wordt Gouwekade, Jjilianastraat wordt Javastraat. Al op de eerste oorlogsdag zijn verduis- teringsmaatregelen van kracht gewor den. De straatverlichting blijft ge doofd. Uit de huizen mag geen licht ko men. Lampen in portieken moeten verduis- teringslampen worden, die alleen naar beneden stralen. Auto- en fietslampen mogen heel weinig licht geven. De knijpkat - een handdynamo - doet z’n intrede. Toch is het aardedonker ’s avonds. Ve len raken te water in de sloot langs Kerkweg en Dorpstraat en in de Gou we. Een kapper in de Oranjelaan kapt de dames ’s nachts. Dan is er stroom. En als men na 20.00 uur niet meer op straat mag komen blijven de dames over nachten. Een houthandel aan de Noordkade maakt zelf electriciteit. Omdat de Duitsers ons land beginnen leeg te roven, verdwijnen grote voorra den over de grens. Levensmiddelen gaan op de bon, eerst thee, koffie en suiker, later vlees, brood en melk. Ook voor schoenen en rookartikelen moet men bonnen hebben, voor textiel - punten. Zo worden de schaarse produkten ge lijkelijk verdeeld; ieder kreeg een kleine hoeveelheid toegewezen. Distri- butiestamkaarten -.al in ’39 ingevoerd - raken snel vol. Ze worden vervalst. Er komen nieuwe distributiestamkaarten. De rouwkaart van Toon Pille uit 1945. Toon Pille. daar geen genoegen mee, blijft vragen, steeds vragen. ”Wie zijn je vrienden?”. Toon’s vrienden zijn de mannen van het verzet. Hij kent ze allemaal in de wijde omgeving, met naam en adres. Hij heeft in de morgen nog een lijst met die namen naar Bleiswijk gebracht. Een geluk, een wonder, dat hij die nu niet op zak heeft. En Toon Pille zwijgt. Dan mogen de twee makkers die gelijk met hem zijn meegekomen naar huis. Pille moet mee naar Gouda en wordt naar een groot herenhuis aan de Ridder van Catsweg binnengevoerd. Zodra dit »n» S A PILLt-PlUA C KLCIS S riLLt A rilLL-u. riLLk VAM IIHMIUH' ruik J. VAM Vrijdag 10 mei 1940, 3 uur 55. Duits land valt zonder oorlogsverklaring Ne derland binnen, ondanks Hitlers be lofte onze neutraliteit te eerbiedigen. Ook België en Frankrijk zijn het slacht offer. Duitse troepen overschrijden de oost grens. Bommenwerpers bombarderen vliegvelden in het westen. Parachutis ten dalen neer bij Den Haag, de Moer dijk en Rotterdam. Grote luchtvloten trekken over ons land. Onze luchtdoelartillerie, die bui tengewoon nauwkeurig kan richten, haalt veel Duitse vliegtuigen naar be neden. Waddinxveense Vrijwillige Burger wachten beschieten bij de Theo Thijs- senschool aan de Kerkweg-Oost Duitse Junkers. Bij een bombardement aan de weste lijke zijde van de Gouwe worden twee burgers gedood en woningen vernield. De Gouwekade (Wilhelminakade) zakt gedeeltelijk in. Boven de polder Bloemendaal wordt een Nederlands vliegtuig neergehaald. Sergeant-marconist Lubbert Roze boom uit Bedum komt om. Ook Wad dinxveners verliezen het leven. Corne lls Both (dienstplichtig militair) sneu velt te Dordrecht. A. Oudijk (dienst plichtig militair) sneuvelt te Delft. A.J. v. Vuuren (militair) sneuvelt te Val kenburg (ZH). Op Eerste Pinksterdag (12 mei 1940) worden vluchtelingen uit de Betuwe in Waddinxveen (7725 inwoners) geher bergd. Ze komen op fietsen, met hand karren en worden onderweg bescho ten. De vijand neemt een gruwelijk besluit. Het is 14 mei 1940, 13.30 uur. De bin nenstad van Rotterdam wordt gebom bardeerd om zo, door het treffen van de weerloze burgerbevolking, aan elk verzet een einde te maken. Dagenlang woedt de brand, die tot ver in de omtrek zichtbaar is. Velen vinden de dood. Ook Waddinxveen is diep on der de indruk. De zwarte rookwolken zijn, yooral vanaf de Piasweg, goed te zien. Stuk ken verkoold papier en as dwarrelen neer. Weer worden vluchtelingen opgeno men. Sommigen blijven hier wonen in de leegstaande woningen aan de Klei kade. De Duitse legerleiding dreigt met nieuwe bombardementen op Utrecht, Den Haag en Amsterdam. Tegen zulk een overmacht is geen verweer. Gene raal Winkelman oordeelt het zinloos de strijd nog langer voort te zetten. Hij geeft op 14 mei om ongeveer 19.00 uur het leger de opdracht de strijd te sta ken. Op 15 mei 1940, om 10 uur 5, onderte kenen in een school te Rijsoord gene raal Winkelman en generaal Von Küchler de capitulatie-overeenkomst. Aan Nederlandse kant zijn 2500 mili tairen en 2500 burgers omgekomen. Evenals alle andere steden en dorpen in ons land krijgt ook Waddinxveen te maken met de Duitse bezetting. Er komt een NSB-burgemeester. Schoolgebouwen worden gevorderd. Leerlingen krijgen les in de Brugkerk dinxveen worden Joden verborgen ge en in de spijsfabriek aan de Passage houden. Soms wordt hun schuilplaats (Kerkweg). verraden.

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Weekblad voor Waddinxveen | 1990 | | pagina 15