WADDINXVEEN IN
1940-1945
niet vergeten
Toon Pille werd 23
jaar omdat hij zweeg
Oorlogsmonument
is 43 jaar oud
”Wel verloren,
Poort geopend, mond gesloten
Het oorlogsverhaal van een gewone W’veense jongen
1941
1943
1945
1942
1944
1940
’’Voor hen die vielen. Van hen die bleven”
WADDINXVEEN - ”In den ondergrondschen strijd voor
zijn Vaderland gevallen 30-9-’44. Niemand heeft meer liefde
dan deze, dat iemand zijn leven zet voor zijn vrienden”.
Weekblad voor Waddinxveen - Woensdag 2 mei 1990
Pagina 15
Anthonie Ihndrikik. PiUr
AUÜINXVtl.V
Het oorlogsmonument aan het Stationsplein.
Het ’’Centrum” aan de Nesse wordt
’’Bierhaus”. In garage Buitelaar staan
Het notarishuis en de burgemeesters-
woning ’’Beukenhof’ worden gevor
derd. Burgemeester H.B.N. Mumsen
duikt onder.
Het verenigingsgebouw achter de
Brugkerk wordt hospitaal. Koffiehuis
’’Kwaak” aan de Zuidkade wordt
’’Wehrmachtsheim”
Aan het eind van het door bomen om
geving grintpad op de oude algemene
begraafplaats aan de Kerkweg-West
liggen vier slachtoffers van de bezetting
van Nederland.
’’Gevallen voor het vaderland” staat er
op het graf van J. Sonneveld. Hij stierf
kort na de bevrijding op 26 juni 1945.
Net 21 jaar oud. Naast hem rust Corne-
WADDINXVEEN - In de late avonduren van de 10e noVember 1944 strom
pelende een onafzienbare colonne jonge Rotterdamse mannen Waddinx-
veen binnen. Het waren de slachtoffers van de massale razzia’s in de Maas
stad, die onder bewaking als dwangarbeiders naar Duitsland zouden wor
den gestuurd.
Op de grote wegen was ontsnapping onmogelijk: herhaaldelijk klonken de
geweerschoten, waarmede een klein aantal bewakers de colonne in be
dwang hield. In de in aanbouw zijnde fabriekscomplexen aan de Noordkade
moest een groot deel van deze colonne de nacht doorbrengen. Daarom
werd bij Waddinxveen de grote weg verlaten en trok de stoet in het duister
door de smalle straten van ons dorp.
Groot was de verontwaardiging van de bevolking; spontaan haar reactie.
De deuren van poorten, schuren en woningen werden uitnodigend openge
zet. De langstrekkende gedeporteerden, die hun kans schoon zagen, maak
ten dankbaar gebruik van de gastvrijheid. Naar schatting konden zo zeven
honderd jongemannen wordei) bevrijd.
Waddinxveen kan zich slecht aanpas
sen bij de ’’nieuwe orde”, al lijkt het
aanvankelijk nog wel mee te vallen.
NSBers beginnen Joden te treiteren.
De Duitsers laten dat oogluikend toe.
Daar er in Amsterdam' veel Joden wo
nen, zijn relletjes aan de orde van de-
dag.
Steeds vaker zijn er ook vechtpartijen
en als een politie-agent gewond raakt,
sluiten de Duitsers de Amsterdamse
Jodenwijk af. Enkele honderden Joden
worden opgepakt en weggevoerd.
De jacht op Joden gaat door.
Veel Nederlanders helpen Joden door
hen te laten onderduiken. Ook in Wad-
obelisk op, die als het ware uit de aarde
omhoog reikte naar de hemel.
Deze obelisken konden steeds hoger
gemaakt worden en had men dus iets
daarop te schrijven, dan was het zaak
beneden te beginnen en steeds zo nodig
naar boven te vervolgen. Deze gedach-
tegang volgend is dus ook in Waddinx
veen eerst het jaartal 1940 aangebracht
en lezend naar boven 1945.
In de ’’bakken” kwamen in 1947 en
daarna geen bloemen. Dit zijn offer
schalen, eveneens ontleend aan de
oude historie. Symbolisch worden
hierop de dankoffers gebracht voor
onze bevrijding.
voren. Zonder verdere uitleg neemt
Balvert het drietal dan mee naar een
opslagruimte onder de hefbrug. Daar
valt de vraag: ”Wie zijn je vrienden?”.
Pille houdt zich van de domme, noemt
een paar vrienden, die gedwongen in
o Duitsland werken, laat brieven van
jaar geleden en de bevrijding van de deze jongens zien. De SS-er neemt
Duitsers 45 jaar geleden vertellen we in
dit Weekblad voor Waddinxveen het
verhaal over Toon Pille. Een gewone
Waddinxveense jongen, die niet ouder
zou worden dan 23 jaar, omdat hij
zweeg en omdat hij bleef zwijgen tot de
kogels van de Duitse moordenaars in
de vroege morgen van 30 september
1944 een einde aan zijn leven maakten.
Het is vrijdag 29 september 1944, onge
veer drie uur ’s middags. Een SS-er
komt op de fiets Waddinxveen binnen:
Oberleutnant Balvert, voor de oorlog
NSB-er, boerenzoon uit Moordrecht.
Hij heeft een gericht doel, hij moet
Toon Pille hebben. Die had iets met het
verzet te maken.
Dat weet Balvert door verraad. Zoals
hij door verraad weet, dat Toon werkt
bij een schoenmaker of een zadelma
ker. Zijn eerste poging doet de SS-er
bij schoenmaker Doornheim in de
Dorpstraat.
Daar werkt geen Pille, daar zegt men
hem niet te kennen. Datzelfde krijgt
Balvert' te horen even verderop in de
Dorpstraat bij schoenmaker Perridon.
De enige kans die de mensenjager
overblijft is dan de zadelmakerij van
Van der Oest op de Kerkweg. Een elf
jarig meisje van Perridon heeft het
door. Ze rent, rent om Toon te waar-
schuwen. Maar de SS-er op de fiets is
sneller. In de werkplaats van Van der
Oest treft hij drie jonge mannen.
Op de vraag wie Pille is stapt Toon naar
In mei 1943 moeten alle mannen van 18
tot 35 jaar zich melden om in Duitsland
te gaan werken. Wie zich door onder
duiken hieraan onttrekt, wordt door
NSBers opgespoord-.
De arbeidsinzet wordt dwangarbeid.
De Waddinxvener J. Sonneveld - land
arbeider - zal hiervan het slachtoffer
worden.
Het blijft de tijd dat door de Duitsers
veel wordt geroofd, zelfs klokken,
want het Derde Rijk heeft dringend be
hoefte aan metalen voor de oorlogsin
dustrie. 1
Uiteraard worden ook de klokken van
de Waddinxveense kerken geroofd. In
1949 krijgen de Brugkerk en de Kruis
kerk weer e^n klok.
Op de klok van de Brugkerk staat:
”1943 weggehaald door ’s vijands
macht - 1949 vernieuwd weer aange
bracht”.
Op de klok van de Kruiskerk staat:
”1943 de vijand kwam. De vijand nam.
De klok uit deze toren. 1949 God sloeg
met kracht. Des vijands macht. Zijn lof
doe ik u horen” (gedicht van Tj. v.
Dam, hoofd Chr. MULO-Waddinx-
veen).
De levensomstandigheden worden
vanaf september 1944 steeds slechter.
Aangezien Zuid-Limburg is bevrijd en ^richten.
tig soldaat in Dordrecht op 11 mei
1940. ”Wel verloren, niet vergeten”,
staat er op de grafsteen van deze 35 jaar
geworden Waddinxvener.
Temidden van het viertal aan het eind
van de oude begraafplaats ligt Toon
Pille. ”Bij u schuil ik. Psalm 143 vers
9b”, staat er op de zuil die het graf siert
van de Waddinxvener die op 23-jarige
leeftijd viel ”in den ondergrondschen
strijd voor zijn vaderland”. We schre
ven toen 30 september 1944. ’’Niemand
heeft meer liefde dan deze, dat nie
mand zijn leven zet voor zijn vrienden.
Joh. 15.13” staat er op het grafmonu
ment.
’’Getrouw tot in den doedt” lezen we
op het graf van Lubbert Rozeboom.
Deze geboren Bedummer is ’’gevallen
voor het vaderland te Waddinxveen op
11 mei 1940”. De 21 jaar geworden
Lubbert Rozeboom zal in een vliegtuig
dat in de polder Bloemendaal in de
buurt van het Gouwe-aquduct naar be
neden stortte. Hij was aan boord als
sergeant-marconist. Hierbij verloor
ook de in Medan geboren adjunct-re
serve officier J.L. v.d. As het leven.
Deze niet ouder dan 33 jaar geworden
militair is begraven in Hilversum.
De Waddinxveense dienstplichtige sol
daat A. Oudijk, die op de Oude be
graafplaats in een familiegraf ligt be-
graven, stierf op 20-jarige leeftijd in
’’Voor hen die vielen. Van hen die ble
ven 1940-1945”, staat er heel simpel op
het monument dat op de middag van
Bevrijdingsdag 1947 om half drie offi
cieel werd overgedragen aan het ge
meentebestuur, gevolgd door krans- en
bloemenlegging. ”Er zullen niet veel
gemeenten zijn, die een dergelijk
kunstwerk op haar grondgebied heb
ben”, schreef het Weekblad voor Wad
dinxveen 43 jaar geleden. ”De keuze
van de plaats van oprichting kon zeker
niet beter zijn en de reizigers, die van
het station komen of met de trein al
daar passeren, zullen onmiddellijk een
goede indruk van onze gemeente krij
gen”.
Over het ’’oorlogsmonument” werden
door de Waddinxveners van toen wel
(wee klemmende vragen gesteld.
De eerste was: Staan de jaartallen niet
fout op de naald en de tweede was: Ko
men er in beide bakken aan het einde
van de muur bloemen.
Geopperd werd namelijk dat als men
de naald van het monument zou be
schouwen als een soort reclamezuil,
dan zouden inderdaad de jaartallen,
1945-1940 verkeerd staan. Men leest
dan van boven naar beneden.
De gedachtengang bij het aanbrengen
van de jaartallen op het monument aan
het Stationsplein is evenwel terugge
gaan in de grijze oudheid. In de mytho
logie en bij de oude Egyptenaren, zeg
gen de geschiedschijvers, richtte men
bij bijzondere gelegenheden een naald,
een beeld gegeven van het leven in dit
Gouwedorp tijdens de Tweede We
reldoorlog.
Daarom in vogelvlucht een beeld van
Waddinxveen in 1940-1945.
de bibliotheek in de Nesse en in een
winkel aan het Noordeinde.
Onderduikers kunnen terecht bij boe
ren in de omgeving. Eén LO-er werkt
op het Distributiekantoor te Boskoop.
Hij kan aan persoonsbewijzen en' bon
kaarten komen.
Verschillende keren dreigt er gevaar.
Soms worden onschuldige Waddinxve
ners gevangen genomen en in Rotter-
dam in hechtenis gehouden. Men ver
stopt Joden en Engelse piloten.
Er is ook sabotage: kabels onder de
Gouwe worden doorgesneden. Zullen
de Duitsers gijzelaars maken? Overal
heerst angst en grote spanning.
Deze tekst staat op het opvallende graf
van Toon Pille aan het eind op de alge
mene begraafplaats aan de Kerkweg-
West. Aan de vooravond van de Do
denherdenking en de Bevrijdingsdag in
het jaar waarin we stilstaan bij het be
gin van de bezetting van Nederland 50
het westen niet, blijft bezet Nederland
verstoken van steenkool.
Er ontstaat een tekort aan gas en elek
triciteit. Men behelpt zich met drijver-
tjes, fietsdynamo’s en knijpkatten. Gas
is er tussen 11 en 1 uur.
In januari 1945 zijn de rantsoenen ge
daald tot 1 pond brood en 1 pond aard
appelen per persoon per week. Maar
ook hier heeft de burgerbevolking het
niet breed.
In de spijsfabriek aan de Passage haalt
men uit de gaarkeuken ’’kousenwater
soep”. Van dit eten alleen kan men niet
leven.
De jonge schoolkinderen krijgen in de
fabriek van Verheul aan de Kleikade
bijvoeding: 1 boterham en zelfge
maakte bietenstroop en 1 schaaltje met
grote erwterr.
Ouderen gaan - evenals de stedelingen
- langs de boeren om aardappelen, rog
ge, tarwe of melk te bemachtigen. Men
ruilt gebruiksvoorwerpen voor een
beetje eten. Veel landbouwers en vee
houders helpen.
mee. Mee naar een treurend Waddinx
veen. En naar een Waddinxveen dat nu
in angst leeft.
Er volgen dus geen arrestaties. Dan
weet men, Toon Pille heeft niet door
geslagen, hij heeft gezwegen tot de
dood.
Simon Pille: ’’Toon Pille was koerier
van de ondergrondse. Ze hebben na
men willen weten, maar hij heeft ge
zwegen als het graf. Vrijdagmiddag is
hij door een Nederlandse SS-er opge
pakt op de zadelmakerij van Van der
Oest. Een klein meisje is vooruit ge
rend om hem te waarschuwen, maar
die SS-er was haar op de fiets te vlug af.
Langs de weg in Gouda hebben ze zijn
lijk gevonden, niet opzij van het fiets
pad, waar dat kruis staat, maar tussen
het fietspad en de weg; hij lag met het
hoofd op de verkeersweg. Het moet za
terdag tussen vijf en zeven uur ’s och
tends zijn gebeurd, maar eerder tegen
vijven dan tegen zevenen, want toen ik
hem zag was het bloed op zijn kleren al
droog”.
”Een nachtwacht van het spoor heeft
geroep en geschreeuw op de weg ge
hoord en daarna schoten. Toon heeft
waarschijnlijk gevochten; hij was sterk
en lenig als een acrobaat”.
Zijn broeders uit het verzet kunnen nu
hun dank niet laten blijken. Na de oor
log doen ze dat wel. Er staat een klein
houten kruis aan de vroegere Goudse
Parallelweg (nu Burgemeester James-
singel) en er staat een monument op
het graf aan de Kerkweg-West.
De eerste jaren na de oorlog bij de her
denking op 4 mei komen vrienden en
familie naar het graf en naar het huis
van moeder Pille. Dan denken ze weer
even aan Toon. Als mevrouw Pille
overlijdt vervalt deze traditie.
Jo Loef, de verloofde, trouwt later met
Toon’s beste vriend Adriaan van Elk,
die levend uit Duitsland is terugge
keerd. Hun eerste zoon heet naar
Toon: Anthonie Hendrikus.
Delft bij het nemen van een barricade
in een lijmfabriek. De jonge, voor zijn
vaderland gevallen militair, verloor het
leven op 11 mei 1940.
De in Waddinxveen geboren A.J. van
Vuuren, wiens militaire rang onbekend
is, viel op bijna 25-jarige leeftijd in het
Zuidhollandse Valkenburg, in welke
gemeente hij ook destijds werd begra
ven. Bij de beschrijving van de (Wad
dinxveense) slachtoffers uit de eerste
meidagen vallen op de lokaties Bloe-
mendaalse polder, Dordrecht, Delft en
Valkenburg (ZH).
Men moet weten dat het moment dat
op 10 mei 1940 onze oostgrens werd
overschreden, de Duitsers met para
chutisten en luchtlandingstroepen de
zelfde dag een aanval deden op de as
Moerdijk-Rotterdam-Den Haag.
Deze verrassingsaanval door de lucht
had succes bij de Moerdijk, bij Dor
drecht en gedeeltelijk bij Rotterdam.
De slag om de residentie werd gewon
nen door Nederlandse militairen. Bij
het optreden tegen de Duitsers rondom
Den Haag werd het dorp Wateringen
op 10 en 11 mei 1940 het toneel van he
vige gevechten.
De van Ockenburg naar Rotterdam te
rugtrekkende Duitsers van generaal
Von Sponeck hebben in Wateringen
heftige tegenstand ondervonden. De
capitulatie op 14 mei 1940 heeft voor
komen dat deze Duitsers volledig bij
Overschie vernietigd werden.
WADDINXVEEN - Het 43 jaar oude ’’oorlogsmonument” aan het Sta
tionsplein is sinds maandag 5 mei 1947 de plaats waar de Waddinxveners
jaarlijks stilstaan bij de dood van allen - burger zowel als militair - die
sinds 10 mei 1940, wanneer of waar ook ter wereld, in het belang van het
Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, alsmede allen, die door oor
logshandelingen en terreur zijn omgekomen.
WADDINXVEEN - Er is geen boek
over Waddinxveen in 1940-1945. Over
de oorlogsjaren is wel in het Weekblad
voor Waddinxveen en fragmentarisch
in een aantal Waddinxveense boeken
gepubliceerd. Ook op in de raadzaal
van het gemeentehuis gehouden ten
toonstellingen werd beetje-bij-beetje
In maart 1942 begint het zogenaamde
Englandspiel, één van de meest tragi
sche episoden uit de Tweede Wereld
oorlog.
Huub Lauwers - een geheim agent -
wordt door de RAF boven Nederland
uitgeworpen, gearresteerd door de
Duitsers en gedwongen met zijn zender
contact te blijven onderhouden met
Engeland.
Keer op keer meldt Lauwers door een
bepaalde code dat bij is gevangen geno
men. Engeland merkt het niet: 36 ge
heim agenten worden daardoor gepakt
en via hen meer dan 400 contactperso
nen. Velen zullen nooit terugkeren.
Wapens voor het Nederlandse verzet
bedoeld, komen in handen van de
Duitsers.
Ook de Waddinxvener Jan Molenaar -
marechaussee en sabotage-agent - is
betrokken bij het Englandspiel, als
marconist ’’Martin”.
Bij een parachutesprong boven Hellen
doorn op 29 maart 1942 botst hij tegen
een paal en blijft dodelijk gewond lig
gen.
De volgende dag - Eerste Paasdag -
overlijdt hij24 jaar oud. Jan Molenaar
wordt posthuum onderscheiden.
Elke Nederlander - of hij wil of niet -
raakt bij de oorlog betrokken. Men
moet koperen, nikkelen, tinnen of lo
den voorwerpen inleveren, om Duits
land aan grondstoffen te helpen.
Ook het geld wordt vervangen. Er ko
men zinken munten met germaanse
symbolen en nieuwe bankbiljetten van
ƒ1,-, 2,50 en 10,-.
Van de postzegels moet de koningin
verdwijnen; nu staan er volkse symbo
len en zeehelden op. Fietsen worden
gevorderd, zodat de Duitsers zich snel
kunnen verplaatsen.
Ook radiotoestellen moeten worden
ingeleverd, opdat niemand meer naar
Radio Oranje en de BBC kan luisteren.
In Waddinxveen bouwen de Duitsers
langs de Henegouwerweg - betonnen
bunkers en graven zij tankgrachten - bij
de Sniepweg en Piasweg.
Woonhuizen, winkels, een houthandel
en een fabriek langs de Zuidkade moe
ten worden afgebroken teneinde op de
rijksweg te kunnen schieten.
Het gaat Hitler en zijn Derde Rijk niet
goed meer. In 1944 bombarderen En
gelse vliegtuigen Duitse munitieopslag-
plaatsen. Op de Brugweg komt een 15-
jarig meisje om.
In de vroege morgen van 6 juni 1944 -
D-Day - landt een grote invasievloot
van 1200 oorlogsschepen en 4000 trans
port- en landingsvliegtuigen, waarmee
150.000 Amerikaanse, Canadese,
Britse en Poolse militairen zijn ver
voerd, in Normandie. De geallieerden
staan onder bevel van generaal Eisen-
houwer.
In de Waddinxveense ondergrondse
werkt ook Toon Pille. Door verraad
weet de SS van Toons verzetswerk.
Op vrijdag 29 september 1944 wordt hij
in een zadelmakerij aan de Kerkweg-
West gearresteerd en meegenomen
naar Gouda.
In een herenhuis aan de Ridder van
Catsweg wordt Toon door de SD - de
Sicherheitsdienst - verhoord. Wie zijn
je vrienden? Toon zwijgt.
Zaterdag 30 september om 7 uur in de
morgen vinden werklieden langs de Pa
rallelweg bij Gouda het dode lichaam
van Toon Pille, vermoord door 9 ko
gels.
Op die plek staat nog altijd een houten
kruis met het opschrift. ’’Hier viel op
30-9-44 in dienst van zijn vaderland
Toon Pille, oud 23 jaar”.
De Duitsers - na de Dolle Dinsdag - be
vreesd voor volksverzet hebben ”spit-
ters” nodig voor hun verdedigingswer
ken.
In de laatste maanden van 1944 wordt
in veel grote steden de mannelijke be
volking bij razzia’s gegrepen.
Voor het eind van het jaar zijn 150.000
mannen weggevoerd. Op 10 november
1944 begint de mensenjacht in Rotter
dam. Alle mannen van 17-40 jaar moe
ten zich melden.
Zo’n 50.000 Rotterdammers worden
afgevoerd voor dwangarbeid in Duits
land. De onafzienbare colonne trekt in
de late avonduren Waddinxveen bin
nen.
Men zal overnachten jn de in aanbouw
zijnde fabriek aan de Noordkade - nu
NKF -. Daartoe wordt tie grote weg
verlaten; Men loopt langs de Zuidka
de, Kerkweg, Oranjelaan en de Noord
kade.
Waddinxveen is verontwaardigd en zet
spontaan deuren van poorten, schuren
en woningen open. Wie zijn kans
schoon ziet, maakt dankbaar gebruik
van de gastvrijheid.
Zo kunnen 700 mannen worden be
vrijd. Rotterdam eert ons dorp met het
tegeltableau ’’Poort geopend - Mond
gesloten”.
Wie door de Duitsers wordt betrapt,
ra'akt alles kwijt, soms zelfs zijn fiets,
een fiets met - bij gebrek aan beter -
houten of massieve banden. Anderen
maken gebruik van een kar of wagen
tje. Men komt lopend uit de steden met
dikke voeten en benen van de honger
oedeem.
Gekookt wordt er op kleine kacheltjes,
die boven op de grote kachel worden
gezet. Men sprokkelt hout voor de
noodkacheltjeS of ’’duveltjes”. Langs
Kromme Esse en Piet Heinstraat staat
weldra geen boom meer.
Eind april 1945 vechten de Russen in
Berlijn. Utrecht, Noord- en Zuid-Hol-
land zijn nog door de Duitsers bezet.
Het laatste voedsel is in de steden ver
deeld.
Seyss-Inquart gaat er mee akkoord dat
de de geallieerde luchtmacht voedsel
laat vallen boven vliegvelden en andere
terreinen op 29 april en de volgende da
gen.
Ook boven Waddinxveen vindt één -
verdwaalde - dropping plaats in de Put-
tepolder (Oranjewijk). Het gemeente
huis zorgt voor distributie.
Op 30 april 1945 is Berlijn door de Rus
sen ingenomen. Adolf Hitler - de Füh- lis Both. Hij sneuvelde als dienstplich-
rer aller Germanen - pleegt samen met-
zijn geliefde Eva Braun, ’s middags om
half 3, zelfmoord. Aan zijn duivelse
Derde Rijk is een einde gekomen.
Prins Bernhard is niet alleen bevelheb
ber der Nederlandse Strijdkrachten,
maar ook bevelhebber van de Binnen
landse Strijdkrachten.
De BS is in september 1944 gevormd
uit de leden van de verzetsgroepen. Zij
zijn herkenbaar aan hun blauwe overall
met oranje band.
Hun taak is de geallieerde autoriteiten
en het wettig gezag bij te staan om de
nood te lenigen, en om rust en orde te
herstellen - zo noodzakelijk voor de op
bouw van ons vaderland -. Ook Wad
dinxveen heeft een BS.
Groot is de 5e mei 1945 de vreugde om
de bevrijding. Ook in Waddinxveen
waar op de hoek van de Dorpstraat en
de Kerkweg de broodmolen van bak
ker Verheul als vreugdevuur in vlam
men opgaat.
Op 8 mei 1945 trekken de bevrijders
van het 22e Canadese Regiment in
brenguncarriers - gepantserde terrein
wagens - en jeeps door Waddinxveen
heen op weg naar Delft.
Waddinxveen zal op 5 mei 1947 uit eer
bied en dankbaarheid voor henfdie vie
len - van hen die bleven - op het Sta
tionsplein een oorlogsmonument op
bekend wordt duikt alles in Gouda en
Waddinxveen wat verzet was onder,
men kent de verhoormethodes van de
SD. Niemand zal ooit weten wat men
Pille daar in Gouda heeft gevraagd. Ie
dereen weet, dat hij heeft gezwegen,
geen namen heeft genoemd.
Hij moet een voorgevoel hebben gehad
dat dit zou gebeuren. De avond daar
voor, als hij afscheid neemt van zijn
verloofde Jo Loef uit Boskoop zegt hij.
”Als ik gearresteerd wordt blijf dan bij
mijn moeder komen en bid voor me”.
Bij zijn moeder, die radeloos is. In die
nacht van 29 op 30 september regent
het. Regen tot 5 uur in de morgen. Om
zeven uur passeert een groepje werk
lieden de vroegere Parallelweg bij
Gouda in de buurt van een autobedrijf
daar. Langs de weg zien ze een mens
liggen. Hij wordt herkend door J. den
Ouden uit Gouda. Het is Toon Pille.
Hij is dood. Zijn kleren zijn droog.
Toon Pille is vermoord op zaterdag 30
september 1944 tussen 5 en 7 uur in de
morgen. Dat is het enige dat zeker vast
staat na het tijdstip, waarop hij dat SD-
kwartier in Gouda werd binnenge
voerd. Een spoorwachter vertelt, dat
hij een felle woordenwissling heeft ge
hoord. En schieten. Verder weet hij
niets. Het was donker. Mensen, die
Toon kenden zijn ervan overtuigd, dat
er nog gevochten is. Toon was lenig,
een goed worstelaar, voorwerker voor
de TOOS-jeugd.
De Goudse politie wordt gewaar
schuwd. En Den Ouden gaat het ramp-
bericht aan Toon’s zuster vertellen. Op
het Goudse politiebureau, waar men
bezig is met de lijkschouwing, herkent
ze hem, haar broer. Hij is geveld door
negen kogels.
Zijn kleren zijn doordrenkt van het
bloed. Zijn bril is nog heel. Het laatste
schot was een nekschot. Zijn zwager S.
Pille, de oud-PvdA-wethouder en ere
burger, gaat dan naar Gouda. Met pa
pieren. En hij krijgt het lijk van Toon
WADDINXVEEN - In de dagen tussen 10 en 14 mei 1940 - de dag waarop
de Duitsers ons land binnenvielen en de dag van de capitulatie - vielen er
in Waddinxveen in de polder Bloemendaal bij de Gouwebrug twee do
den, terwijl er bij oorlogshandelingen in het westen van ons land drie
Waddinxveners sneuvelden. Hun namen zijn: J.L. v.d. As, C. Both,’A.
Oudijk, L. Rozeboom en A.J. van Vuuren. De oorlog eiste verder de le
vens van tenminste twee Waddinxveners, A. Pille en J. Sonneveld. Het
zal duidelijk zijn dat gedurende de Tweede Wereldoorlog ook Waddinx
veners naar Duitsland zijn gegaan om nooit meer terug te keren.
In ons land wordt zeer gevaarlijk werk
gedaan door talloze verzetsmensen van
de LO, de Landelijke Organisatie voor
Hulp aan Onderduikers.
Een poging door de Rotterdamse ver
zetsgroep ”De Geuzen” in Waddinx
veen nieuwe leden te winnen mislukt.
Op 4 maart 1941 worden de 18 Geuzen
gefusilleerd. Zij zijn de 18 doden uit
het bekende gedicht van Jan Campert.
Later kent Waddinxveen ook een LO-
legerpaarden. In carrosseriefabriek groep van 10 mensen. Zij vergaderen in
Verheul maakt de bezetter oorlogsma- J- ■-•■->•-*<---■- •- ---
teriaal.
In het huis van de familie Kempkes
(Nesse) wonen Duitse ingenieurs. In de
Dobbelmanfabriek aan de Noordkade
maakt de Wehrmacht onderdelen voor
VI en V2 (vliegende bom/raket).
Bij tal van Waddinxveense burgers zijn
Duitse soldaten ingekwartierd.
Straatnamen betrekking hebbend op
het Koninklijk Huis worden vervangen
door neutrale namen: Wilhelminakade,
wordt Gouwekade, Jjilianastraat wordt
Javastraat.
Al op de eerste oorlogsdag zijn verduis-
teringsmaatregelen van kracht gewor
den. De straatverlichting blijft ge
doofd. Uit de huizen mag geen licht ko
men.
Lampen in portieken moeten verduis-
teringslampen worden, die alleen naar
beneden stralen. Auto- en fietslampen
mogen heel weinig licht geven. De
knijpkat - een handdynamo - doet z’n
intrede.
Toch is het aardedonker ’s avonds. Ve
len raken te water in de sloot langs
Kerkweg en Dorpstraat en in de Gou
we.
Een kapper in de Oranjelaan kapt de
dames ’s nachts. Dan is er stroom. En
als men na 20.00 uur niet meer op straat
mag komen blijven de dames over
nachten. Een houthandel aan de
Noordkade maakt zelf electriciteit.
Omdat de Duitsers ons land beginnen
leeg te roven, verdwijnen grote voorra
den over de grens. Levensmiddelen
gaan op de bon, eerst thee, koffie en
suiker, later vlees, brood en melk.
Ook voor schoenen en rookartikelen
moet men bonnen hebben, voor textiel -
punten.
Zo worden de schaarse produkten ge
lijkelijk verdeeld; ieder kreeg een
kleine hoeveelheid toegewezen. Distri-
butiestamkaarten -.al in ’39 ingevoerd -
raken snel vol. Ze worden vervalst. Er
komen nieuwe distributiestamkaarten.
De rouwkaart van Toon Pille uit
1945.
Toon Pille.
daar geen genoegen mee, blijft vragen,
steeds vragen. ”Wie zijn je vrienden?”.
Toon’s vrienden zijn de mannen van
het verzet. Hij kent ze allemaal in de
wijde omgeving, met naam en adres.
Hij heeft in de morgen nog een lijst met
die namen naar Bleiswijk gebracht.
Een geluk, een wonder, dat hij die nu
niet op zak heeft. En Toon Pille zwijgt.
Dan mogen de twee makkers die gelijk
met hem zijn meegekomen naar huis.
Pille moet mee naar Gouda en wordt
naar een groot herenhuis aan de Ridder
van Catsweg binnengevoerd. Zodra dit
»n» S
A PILLt-PlUA
C KLCIS
S riLLt
A rilLL-u.
riLLk
VAM IIHMIUH' ruik
J. VAM
Vrijdag 10 mei 1940, 3 uur 55. Duits
land valt zonder oorlogsverklaring Ne
derland binnen, ondanks Hitlers be
lofte onze neutraliteit te eerbiedigen.
Ook België en Frankrijk zijn het slacht
offer.
Duitse troepen overschrijden de oost
grens. Bommenwerpers bombarderen
vliegvelden in het westen. Parachutis
ten dalen neer bij Den Haag, de Moer
dijk en Rotterdam.
Grote luchtvloten trekken over ons
land. Onze luchtdoelartillerie, die bui
tengewoon nauwkeurig kan richten,
haalt veel Duitse vliegtuigen naar be
neden.
Waddinxveense Vrijwillige Burger
wachten beschieten bij de Theo Thijs-
senschool aan de Kerkweg-Oost Duitse
Junkers.
Bij een bombardement aan de weste
lijke zijde van de Gouwe worden twee
burgers gedood en woningen vernield.
De Gouwekade (Wilhelminakade)
zakt gedeeltelijk in. Boven de polder
Bloemendaal wordt een Nederlands
vliegtuig neergehaald.
Sergeant-marconist Lubbert Roze
boom uit Bedum komt om. Ook Wad
dinxveners verliezen het leven. Corne
lls Both (dienstplichtig militair) sneu
velt te Dordrecht. A. Oudijk (dienst
plichtig militair) sneuvelt te Delft. A.J.
v. Vuuren (militair) sneuvelt te Val
kenburg (ZH).
Op Eerste Pinksterdag (12 mei 1940)
worden vluchtelingen uit de Betuwe in
Waddinxveen (7725 inwoners) geher
bergd. Ze komen op fietsen, met hand
karren en worden onderweg bescho
ten.
De vijand neemt een gruwelijk besluit.
Het is 14 mei 1940, 13.30 uur. De bin
nenstad van Rotterdam wordt gebom
bardeerd om zo, door het treffen van
de weerloze burgerbevolking, aan elk
verzet een einde te maken.
Dagenlang woedt de brand, die tot ver
in de omtrek zichtbaar is. Velen vinden
de dood. Ook Waddinxveen is diep on
der de indruk.
De zwarte rookwolken zijn, yooral
vanaf de Piasweg, goed te zien. Stuk
ken verkoold papier en as dwarrelen
neer.
Weer worden vluchtelingen opgeno
men. Sommigen blijven hier wonen in
de leegstaande woningen aan de Klei
kade.
De Duitse legerleiding dreigt met
nieuwe bombardementen op Utrecht,
Den Haag en Amsterdam. Tegen zulk
een overmacht is geen verweer. Gene
raal Winkelman oordeelt het zinloos de
strijd nog langer voort te zetten. Hij
geeft op 14 mei om ongeveer 19.00 uur
het leger de opdracht de strijd te sta
ken.
Op 15 mei 1940, om 10 uur 5, onderte
kenen in een school te Rijsoord gene
raal Winkelman en generaal Von
Küchler de capitulatie-overeenkomst.
Aan Nederlandse kant zijn 2500 mili
tairen en 2500 burgers omgekomen.
Evenals alle andere steden en dorpen
in ons land krijgt ook Waddinxveen te
maken met de Duitse bezetting.
Er komt een NSB-burgemeester.
Schoolgebouwen worden gevorderd.
Leerlingen krijgen les in de Brugkerk dinxveen worden Joden verborgen ge
en in de spijsfabriek aan de Passage houden. Soms wordt hun schuilplaats
(Kerkweg). verraden.