Gave waterstaats kerk
I
Onderzoekers zien belang
van circa zeventig panden
Oude begraafplaats
Langgerekt zaalkerkje
Oud raadhuis 1911)
Rijkere dorpshuizen
’’Vredenburgh”, rijker woonhuis
Vervening bepaalde
grondgebruik W’veen
Waardevol zaalkerkje
Ut-
I
i
Agrarisch bedrijf ging ten onder
Monumenten Inventarisatie Project (MIP) dik boekwerk
Ijl «lil
fel
Dorpstraat 66
Huize Marianne
Boerderij
Brugweg 19-21
Brugweg 27
Niet-agrarisch
Anna Hoeve
Willem’s Hoeve
Brugweg 29-31
Brugweg 2-4
Dorpswoning
Zaalkerkje
-
Boerderij
Boerderij
Boerderij
Pagina 7
Weekblad voor Waddinxveen
Woensdag 29 juli 1992
■4
O
wmSI
Gepleisterd woonhuis met gave,
voor Waddinxveen rijke voorgevel
VERVOLG OP VOLGENDE
PAGINA
I
limit
'«JgUMMUMUMlMUI UMUiXU I UUXU UUV<<<<H<<UMM
WADDINXVEEN - De Brugkerk van de Centraal Hervormde Ge
meente aan de Kerkweg-Oost 230 stamt uit 1837. Het is een gave wa
terstaatskerk, die karakteristiek is voor de toenmalige periode. Het
Godshuis heeft kroonluchters uit de bouwtijd en is voorzien van een
nieuw stalen toegangshek in oude vorm. De kerk, dat een klassicistisch
portaal aan de voorkant bezit, heeft een schilddak met steekkap, kent
een maasdekking en heeft een houten klokkestoel. (Foto: Archief - Fe-
jagrafie Ton Bennemeer).
Gaaf en goed onderhouden
woonhuis van rode baksteen in
vlaamsverband aan de BLOE-
MENDAALSEWEG 9. ’’Huize
Marianne”. Bouwjaar 1924 (oud
ste deel). Met voortuin. Deels ge
dempte sloot. Diverse hoge es
doorns. Representant van bouwpe
riode.
Omschrijving: Eénlaags geheel
van verschillende bouwdelen op
T-vormige plattegrond. Aan voor
zijde woonhuis, gedeeltelijk onder
schilddak met nokrichting even
wijdig aan de straat. Haaks daar
op aan de achterzijde bouwdelen.
Aan voorzijde: risalerend midden
gedeelte met voordeur en daarbo
ven in dak uitgebouwd inpandig
balkon onder steekkap.
Bijzonderheden: Naam in gevel
steen boven voordeur. In rechter
zijgevel bouwjaar in gevelsteen
met datum eerste steenlegging.
Gaaf en goed onderhouden
boerderij van rode baksteen in
kruisverband aan de BLOEMEN-
DAALSEWEG 15. Bouwjaar cir
ca 1900 (oudste deel). Perceel
omringd door sloten. Bereikbaar
via brug. Hoge kastanjebomen.
Karakteristieke bebouwing.
Omschrijving: Boerderij van het
Zuidhollands langshuis type met
kopgevel naar straat gericht.
Voorste gedeelte woonhuis met
daarachter de stal.
Bij de boerderij: Aan achterzijde
hooiberg. Rechts tegen woonhuis
gedeelte aangebouwd meer recent
boenhok.
WADDINXVEEN - In 1880 - 1890 is de oude algemene begraafplaats
aan de Kerkweg-West 19 ontstaan. De dodenakker, destijds voorzien
van een kerkje en inmiddels van cultuur-historische waarde, wordt ge
kenmerkt door hardstenen zerken en stenen en familiegraven met giet-
ijzeren hekje. Ook bevinden zich er een aantal oorlogsgraven. (Foto:
Bert Woudenberg).
WADDINXVEEN - Het langgerekte remonstrantse zaalkerkje van ro
de handvormsteen in kruisverband en zijgevels van ijsselsteentjes on
der schilddak met nokrichting evenwijdig aan kade staat er sinds
1835. De fraaie, gave en goed onderhouden kerk heeft cultuur-histori
sche waarde. De vensters hebben een houten rondboog met roedeverde-
ling. Er zijn dubbele houten toegangsdeuren. Aan de straatzijde be
vindt zich een houten hekwerk met bij het toegangshek een ijzeren
boog in onderdoorgang. Boven de toegangsdeur en tegen de voorgevel
twee gevelstenen met datum en jaar eerste steenlegging en het op
schrift "Een is uw meester, namelijk Christus". (Foto: Archief - Feja-
grafie Ton Bennemeer).
Twee gaaf en goed onderhouden
woonhuizen van rode baksteen in
kruisverband aan de BRUGWEG
19 - 21. Bouwjaar: 1910 - 1915
(oudste deel). Karakteristiek.
Omschrijving: Tweelaags woon
huizen met karakteristieke zeer
gekleurde bakstenen voorgevels,
deze met borstwering bekroond.
Aan achterzijde éénlaags keuken-
uitbouwtje.
Bijzonderheden: Beide huizen
zijn identiek, alleen 21 vensters
en deur deels vernieuwd, maar
ook in oorspronkelijke staat.
Gaaf en goed onderhouden
woonhuis van rode baksteen in
De hefbrug over de Gouwe moet zelfs worden gekenschetst als
een ’’monument van bedrijf en techniek”.
Die conclusie valt te trekken uit
het lijvige boekwerk dat het pro
vinciaal bestuur van Zuid-Holand
in het kader van het landelijke
Monumenten Inventarisatie Pro
ject (MIP) het licht heeft laten
zien.
Het boekwerk is samengesteld
door M. van Ingen, drs. S.R. Jon-
kergouw, drs. A.F.J. Niemeijer,
drs. L.A. Nizet, ir. Th.A.J. Schie-
re, drs. E.B. de Snoo - van de
Garde, ing. M. Spooren, drs. B.L.
Sprinkhuizen en ir. M. Verwey.
In de begeleidingscommissie had
den zitting L.J. van den Boogert,
D. Brouwer de Koning, drs. R.
Daalder, drs. Th.M. Elsing, W. de
Jong en ir. J.G. Wegner.
Van de karakteristieke panden is
het woonhuis bij de boerderij
’’Kanaan” aan het Noordeinde
met het bouwjaar 1767 het oud
ste. Van de boerderijen - in Wad
dinxveen in de meeste gevallen
van het Zuidhollandse langshuis-
type - mag de boerderij aan de
Bloemendaalseweg 2 uit 1860 er
ook zijn.
Overigens is niet alleen gekeken
naar karakteristieke panden, ook
rijkere dorpswoningen aan de
Dorpstraat en langs de Kerkweg-
West en typische arbeiderswonin
gen uit vroeger tijd aan de Jan
Dorrekenskade-Oost krijgen in
het kader van het Monumenten
Inventarisatie Project alle aan
dacht.
Voor het MIP hebben de onder
zoekers enkele jaren in Waddinx
veen vertoefd. Inmiddels heeft
zich hier en daar de situatie ge
wijzigd. Enkele panden zijn ver
bouwd (aan de Nesse) of kregen
te maken met een grote brand
(aardewerkfabriek De Wigo aan
de Noordkade).
Ook een boerderij werd intussen
afgebroken: ’’Niets te verwonder
lijk” aan het Noordeinde 110.
Opvallend is dat de onderzoekers
niet op het terrein van NKF Ka
bel BV aan de Noordkade moch
ten komen om het oude kantoor
pand van dichtbij te bekijken.
WADDINXVEEN - Van gemeentehuis naar muziekschool en van mu
ziekschool naar kantoorbestemming. Dat is de ontwikkeling van het in
renovatie zijnde oude raadhuis uit 1911, dat gekenschetst wordt als
een karakteristieke bebouwing aan een pleintje met recente leilinden.
Het gebouw van rode baksteen in kruisverband en een gepleisterde zij
gevel, met het wapen van Waddinxveen op de eerste verdieping in de
voorgevel beschikt aan de Gouwezijde over een hardstenen stoep met
achthoekige stenen palen en ijzeren hekwerk. Het balkon is voorzien
van een smeedijzeren hekwerk. Het oude raadhuis heeft houten schuif-
vensters met bovenlichten en roedeverdeling met gekleurd glas. De
houten toegangsdeuren zijn origineel, evenals de houten balkondeuren.
Boven en terweerszijden van de entree bevinden zich glas-in-lood ven
sters. (Foto: Archief - Sjaak Noteboom).
door BERT J. WOUDENBERG
WADDINXVEEN - Op het gebied van de ’’jongere bouwkunst
en stedebouw uit 1800 - 1945” staan er in het tegenwoordige
Waddinxveen zo’n 35 woonhuizen, 19 boerderijen, 5 bedrijven,
4 kerken, 2 kerkhoven, 2 scholen en nog een aantal karakteristie
ke gebouwen (NS-station, oud-raadhuis, postkantoor, hotel-café-
restaurant ”De Unie”) die voor, het Gouwedorp grote waarde
hebben op cultuur-historisch en architectuur-historisch gebied.
Sedert de middeleeuwen werden
in het westen van Waddinxveen
veenmassa’s verwijderd voor de
turffabricage. Omstreeks 1500
moet al 50% van de oppervlakte
bedolven zijn geweest.
Sedert het midden van de 16e
eeuw kon ook beneden de water
spiegel worden verveend, wat
leidde tot het ontstaan van grote
plassen. Het bedrijf werd in de
veenpias De Putte nog uitgeoe
fend tot na 1850.
De humeuze klei die na de droog
making van de ontstane plassen
aan de oppervlakte kwam, was
ofsche Polder en Polder De Putte
werden ook deze als gransland in
gericht en in dit alles kwam tot
rond 1930 weinig verandering.
In het noorden van de Voorofsche
Polder werd rond 1880 onder in
vloed van Boskoop op vrij grote
schaal sierteelt beoefend; dit ge
bied werd in 1895 aan die ge
meente afgestaan. Rond 1930
kwam de sierteelt ook op aan de
oostzijde van de Gouwe nabij Pol
der Middelburg.
In die tijd was er sprake van
schaalvergroting in de akkerbouw
en werden percelen samenge
voegd; na de Tweede Wereldoor
log ging deze ontwikkeling door
en nam het areaal akkerland ver
der toe: van 1/3 bouwland en 2/3
grasland tot 1930 kwam de ver
houding op 1/2 om 1/2 heden. In
de Zuidplaspolder worden men
thans ook op vrij grote schaal kas
cultures beoefend.
Vermeld dient nog te worden het
aanzienlijk verlies aan cultuur
grond ten behoeve van de aanleg
van wegen, spoorwegen en vooral
van de bebouwing van Waddinx
veen, waardoor het netto-opper-
vlak van beide daalde.
Redelijk gave en oorspronkelij
ke boerderij van gele baksteen in
kruisverband aan de BREDE-
WEG 4. ’’Anna Hoeve”. Bouw
jaar: circa 1880 (oudste deel).
Sloten rondom perceel. Dit is be
reikbaar over dam. Diverse loof
bomen en een fruitboomgaard.
Karakteristiek ter plaatse.
Omschrijving: Boerderij van het
Zuidhollands langshuistype met
kopgevel naar straat gericht. Top
gevel symmetrisch ingedeeld en
met strekken boven vensters.
Houten windveren met snijwerk.
Bij de boerderij: Aan straatzijde
houten - ijzeren hekwerk - toe
gangshek op dam met naambord
je. Recente bijgebouwen.
kruisverband aan de BLOEMEN
DAALSEWEG 2. Bouwjaar 1860
(oudste deel). Met verschillende
hoge beuken voor het huis. Aan
water gelegen. Bereikbaar via
bruggetje. Karakteristieke bebou
wing.
Omschrijving: Boerderij onder za
deldak met langsgevel aan straat
zijde. Nokrichting evenwijdig aan
de straat. Voorgevel met engelen-
raam in top. Strekken boven de
vensters. Woonhuisgedeelte o;
ZO-hoek onderkelderd. Houten
luiken.
Bij de boerderij: Diverse aanbou
wen. Aan de straat klein woonhuis
onder mansardedak en de stal zelf
met nieuwe achtergevel. Rechts
achter boerderij oudere schuur.
Gaaf en goed onderhouden
boerderij van rode baksteen in
kruisverband aan de BLOEMEN
DAALSEWEG 12. ’’Willem’s
Hoeve”. Bouwjaar circa 1880
(oudste deel). Perceel omgeven
door slootjes en bereikbaar via
brug. Hoge bomen aan voor- en
linkerzijde. Karakteristieke bouw.
Omschrijving: Langgerekt volu
me. Boerderij van het Zuidhol
lands langshuis type met kopgevel
naar straat gericht. Deze gevel is
symmetrisch ingedeeld met voor
deur in portiek in het midden en
daarboven op zolderverdieping en-
gelenraam. Bogen boven de ven
sters en portiek. Houten luiken en
hangwerk.
Bij de boerderij: Diverse oude
houten schuren en meer recente.
Bijzonderheden: Naam in gevel
steen boven voordeur.
kruisverband aan de BRUGWEG
27. Bouwjaar: 1917 (oudste deel). I
Omschrijving: Vrijstaand woon
huis, bestaande uit diverse bouw
delen. Middelste bouwdeel is
tweelaags en heeft nokrichting
haaks op straat. Op eerste verdie
ping: inpandig balkon en gevel
met ronde boog op begane grond.
Eveneens inpandig erker met af
geschuinde hoeken. Links erker-
aanbouw, rechts meer blokachtig
volume met daarin onder andere
de entree in een portiek.
Bijzonderheden: Gevelsteen met
bouwjaar in rechter zijgevel. Por
tiek met betegelde lambrizering.
Twee gaaf en goed onderhouden
woonhuizen van rode baksteen in
kruisverband aan de BRUGWEG
29 - 31. Bouwjaar: 1922 - 1925
(oudste deel). Karakteristieke be
bouwing.
Omschrijving: Twee dorpswonin
gen onder mansardedak met grote
onderlinge overeenkomsten. Nr.
29 is een verkleinde uitgave van
nr. 31, beide met links aan de
voorgevel een erker met afge
schuinde hoeken en borstwerin
gen met uitkragende postamenten
aan bovenzijden. Kleine detail-
verschillen.
Bijzonderheden: Nog gelegen aan
oorspronkelijk profiel van de
Brugweg.
Gaaf en goed onderhouden
meelmaalderij en woonhuis van
wit geverfde en rode baksteen aan Ij
de BRUGWEG 2 - 4. Huidige
functie: meubelhandel - woonhuis.
Bouwjaar: 1907 (oudste deel).
Omschrijving: Twee volumes.
Maalderij op L-vormige platte
grond. Gevels hier voorzien van
steunberen - lisenen. Maalderij is
tweelaags onder mansardedak.
Voorgevel met lisenen en spaar
velden met aan bovenzijde getrap
te profilering en diverse bogen en
ontlastingsbogen. Voorgevel is
symmetrisch ingedeeld. Eénlaags
woonhuis met decoraties in crème
strengperssteen. Beide voorgevels
bekroond met borstwering, waar
bij hoekpostamenten maalsteenor
namenten dragen en geveltop ge
flankeerd door torentjes.
Bij de voormalige meelmaalderij:
Aan rechterzijde nieuwbouw.
Interieur: Houtconstructie hier en
daar met ijzerprofielen verste
vigd.
Bijzonderheden: Datering volgens
gevelsteen boven in voorgevel.
Redelijk gave rijkere dorpswo
ning van rode baksteen in kruis
verband aan de DORPSTRAAT
1. Bouwjaar: 1905 - 1910 (oudste
deel). Karakteristiek voor bouw
tijd.
Omschrijving: Tweelaags hoek
pand. Voorgevel met rechts een
hoekliseen en links een risaliet. In
risaliet de deur in portiek. Aan
achtergevel een éénlaags uitbouw.
Redelijk gaaf zaalkerkje van ro
de baksteen in kruisverband van
de Christelijk Afgescheiden Ge
meente aan de DORPSTRAAT
5. Bouwjaar: circa 1860 (oudste
deel). Van cultuur-historische
waarde.
Omschrijving: Zaalkerkje onder
zadeldak met wolfseind. Gevels
met Jisenen, spaarvelden afgeslo
ten door middel van muizetand-
lijst. Linker hoek van de voorge
vel een schoorsteen. Nieuw por
taal voor gebouwd waarin deur is
gezet. Aan achterzijde zeer recen
te éénlaags aanbouw.
Bij het zaalkerkje: Nieuw hek
werk.
Al snel na 1839 kwam de akker
bouw op in de minst diep gelegen
delen van de Zuidplaspolder en
ging het akkerbouwgebied aan
sluiten bij dat in de Polder Ach
teraf (gesticht 1759/1765).
De modern-rationele verkavelin
gen in de beide droogmakerijen
sloten niet goed op elkaar aan: het
verkavelingspatroon van de eerste
maakte een hoek van 45° met dat
van de tweede. De nieuwe en gro
te bedrijven in de Zuidplaspolder
werden bewerkt vanaf NÓ-ZW-
gerichte wegen en tochtsloten die
bases werden voor de weinige
boerderijen.
De dieper gelegen delen van de
beide polders - dichter naar de
Gouwe - waren rond 1850 in ge
bruik zal granslanden, evenals de
oostelijk van de Gouwe gelegen,
in stroken verkavelde, venen.
Na de droogmaling van de Voor-
Gaaf en goed onderhouden
boerderij van rode baksteen in
kruisverband aan de BLOEMEN
DAALSEWEG 17. Bouwjaar
1890-1900 -(oudste deel). Met
voortuin. Perceel omgeven door
sloten en bereikbaar via brug. Ho
ge esdoorns en enkele fruitbomen
rondom. Karakteristieke bebou
wing.
Omschrijving: Boerderij van het
Zuidhollands langshuis type met
kopgevel naar straat gericht.
Woonhuis is aan de noordzijde
onderkelderd. Woonhuis en stal
met zelfde nokhoogte. Fraaie hou
ten windveren en gevelmakelaars.
Decoraties in gele baksteen.
Bij de boerderij: Links een kleine
schuur in kalkzandsteen met bak
stenen spekbanden en onder rood
pannen-zadeldak. Hooiberg aan
achterzijde.
Redelijk gave boerderij van ro
de baksteen in kruisverband aan
de BLOEMENDAALSEWEG
19. Bouwjaar circa 1900 (oudste
deel). Perceel omgeven door
slootjes. Via brug toegankelijk.
Diverse oude en nieuwe bomen.
Omschrijving: Langgerekte boer
derij van het Zuidhollands langs
huis type met kopgevel aan straat
zijde. Deze is van rond de eeuw
wisseling. De achtergelegen kern
is waarschijnlijk begin 19e eeuws.
Voorgevel met bogen boven ven
sters, sierakers en gegoten aanzet-
en sluitstenen.
Bij de boerderij: Verschillende
schuurgebouwen uit deze eeuw.
Nieuwe hooiberg en recente aan
bouw linkerzijde.
Gaaf en goed onderhouden
boerderij van rode baksteen in
WADDINXVEEN - Aan de Dorpstraat 1 bevindt zich een redelijke
gave rijkere dorpswoning van rode baksteen in kruisverband uit 1905 -
<1910. Het huis is karakteristiek voor de bouwtijd van toen. Een ge
pleisterd woonhuis uit circa 1870 met gave, voor Waddinxveen rijke
voorgevel bevindt zich aan de Dorpstraat 66. (Foto: Bert Woudenberg).
WADDINXVEEN - Langs de Piasweg staat "Vredenburgh", een redelijk gaaf rijker woonhuis van een
boerderij uit circa 1870. Het door hoge loofbomen omgeven pand van blokpleisterwerk heeft een schilddak
met tuile du nord en daaronder een symmetrische voorgevel. De deur in het midden met daarboven de naam
is voorzien van een houten omlijsting met vlakke pilasters. (Foto: ert Woudenberg).
WADDINXVEEN - Omstreeks
1500 werd de bodem binnen de
huidige gemeente Waddinxveen
in hoofdzaak gebruikt voor vee
teelt (rundvee) en akkerbouw; al
in die tijd was ook de vervening
van de grond van grote betekenis
en sedert omstreeks 1550 gingen
enorme oppervlakten land verlo
ren door turfbaggeren.
Tot rond het midden van de vori
ge eeuw werd het grondgebruik
binnen de huidige gemeente Wad
dinxveen dan ook in hoge mate
bepaald (en beperkt) door de (ge
volgen van) de vervening.
Vrijwel het gehele westen en
zuidwesten van de gemeente
stond onder water en pas in 1839
respectievelijk 1873 kregen de
Zuidplaspolder en de Voorofsche
Polder weer een agrarische func
tie. De oorspronkelijke verkave
ling en inrichting gingen geheel
teniet.
WADDINXVEEN - Van cultuur-historische waarde is het zaalkerkje
onder zadeldak met wolfseind van de Christelijk Afgescheiden Ge
meente aan de Dorpstraat 5. Hat gaat om een redelijk gaaf kerkje in
rode baksteen in kruisverband. De gevels zijn in vlechtwerk en gepleis
terde plint uitgevoerd en voorzien van sierankers en kunststenen sluit
stenen. De vensters hebben een ijzeren spitsboog met roedeverdeling.
Bij de kerk staat een nieuw hekwerk. (Foto: Archief - Sjaak Note-
boom).
echter van zo slechte (agrarische)
kwaliteit, dat juist daarop in onze
eeuw de spoorweg en een woon
wijk werden gepland. Tevens wer
den hier sport- en recreatievoor
zieningen gerealiseerd.
In het zuiden van de gemeente
bleef een kleine 19e-eeuwse veen
put, ’t Weegje, bewaard als na
tuurgebied, terwijl tussen Bos
koop en Waddinxveen het recrea
tieschap het ’’Gouwebos” wordt
aangelegd.
Het gebrek aan agrarische gron
den tot 1840 maakte een deel van
de bevolking feitelijk brodeloos;
dit had tot gevolg dat een belang
rijke arbeidsintensieve nijverheid
in Waddinxveen kon ontstaan, na
melijk de papier- en houtindus
trie, die de oorsprong werd van de
huidige industriële bedrijvigheid.
Waddinxveen is thans een ge
meente die van west naar oost in
drie znes valt te onderscheiden.
Het agrarisch gebied in de lage
kleipolders - met ook belangrijke
kascultures - gaat naar het oosten
abrupt over in een verstedelijkte
band ter weerszijden van de
spoorlijn.
Deze zone eindigt aan de oostzij
de van de Gouwe plotseling voor
bij de Henegouwerweg, die de
grens is van uitgestrekt weidege
bied met belangrijke accenten in
de (kas)tuinbouw.
Het gehele zuiden en zuidoosten
van de gemeente wordt beheerst
door verkeerstechnische voorzie
ningen en alleen in dit gebied
wordt de openheid van het agra
risch landschap noemenswaard
doorbroken door opgaand groen.
In het zuiden bleef de kleine 19-
eeuwse veenput, ’t Weegje, be
waard als natuurgebied, terwijl
tussen Boskoop en Waddinxveen
het recreatieschap ”Het Gouwe
bos” wordt gerealiseerd.
uw
k ir
<2^ -
t
•7
- -T
