50 JAAR BEVRIJDING WADDINXVEEN 1940-1945
Oorlogsmonument werd
op 5 mei 1947 onthuld
p
r
I
p'.
Pagina III
De oorlogsgraven op de oude begraafplaats aan de kerkweg-West. (Foto: Sjaak Noteboom).
vrienden?'.
onzen vijand
Voorgevoel
Hij moet een voorgevoel heb-
Het is vrijdag 29 september
1944, ongeveer drie uur ’s
WADDINXVEEN - ‘In den ondergrondschen strijd voor zijn
Vaderland gevallen 30-9-1944. Niemand heeft meer liefde
dan deze, dat iemand zijn leven zet voor zijn vrienden'.
zegt hij ‘Als ik gearresteerd
moe-
dere komen en bid voor me'.
Bij zijn moeder, die radeloos
is. In die nacht van 29 op 30
‘Wilhelmus van Nassouwe
ben ik van duitsen bloed,
den Vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Vuur
In de ’bakken’ kwamen in
1947 en daarna geen bloe
men. Dit zijn offerschalen,
eveneens ontleend aan de
oude historie. Symbolisch
worden hierop de dankoffers
gebracht voor onze 'J
ding. Sinds in Waddinxveen
in 1977-1978 de jaarlijkse
Dodenherdenking soberder
werd (geen stille tocht meer
vanaf het gemeentehuis) is
ook gaandeweg de ontste
king van het vuur komen te
vervallen.
houten kruis aan de vroei
Goudse Parallelweg (nu 1
staat een monument op het
graf aan de Kerkweg-West.
De eerste jaren na de oorlog
bij de herdenking op 4 mei ko
men vrienden en familie naar
het graf en naar het huis van
moeder Pille. Dan denken ze
weer even aan Toon. Als me
vrouw Pille overlijdt vervalt
deze traditie.
Misschien ben je er wel eens
bij geweest, op de 4e mei, ’s
avonds om 20.00 uur. Ieder
jaar komen de Waddinxve-
ners dan bij elkaar op het
plein voor het station.
Daar staat een monument ter
Het muziekkorps speelt ons
volkslied en iedereen zingt
mee:
op de lokaties Bloemendaalse
polder, Dordrecht, Delft en
Valkenburg (ZV).
Men moet weten dat het mo
ment dat op 10 mei 1940 onze
oostgrens werd overschreden,
de Duitsers met parachutis
ten en luchtlandingstroepen
de zelfde dag een aanval de
den op de as Moer dij k-Rotter-
dam-Den Haag.
Deze verrassingsaanval door
de lucht had succes bij de
Moerdijk, bij Dordrecht en
gedeeltelijk bij Rotterdam.
De slag om de residentie werd
gewonnen door Nederlandse
militairen. Bij het optreden
tegen de Duitsers rondom
Den Haag werd het dorp Wa
teringen op 10 en 11 mei 1940
het toneel van hevige gevech
ten.
De van Ockenburg naar Rot
terdam terugtrekkende Duit
sers van generaal Von Spo-
neck hebben in Wateringen
heftige tegenstand ondervon
den. De capitulatie op 14 mei
1940 heeft voorkomen dat de
ze Duitsers volledig bij Over-
schie vernietigd werden.
‘Wat zeggen ons nog die ver
halen?
Maken ze ons wat wijzer voor
nu?
Of zullen we aarzelend bea
men:
Wie luistert naar de woorden
van 4 mei,
zal staan voor de vrijheid van
de 5e!'
Plotseling worden in de scha- bevrijding....
hoopt en bidt: Nooit meer,
nooit meer!
Dan klinkt er een kort ge
dicht:
‘Dit is de avond van de verha-
Overal hangen de vlaggen len,
1---- dit is de avond van de 4e mei.
boven het zingen uit hoor Verhalen van de oorlog,
over vriend en vijand,
over mensen,
die dapperder waren dan ze
dachten,
die laffer waren dan ze wil
den'.
Iedereen luistert aandachtig.
Uit de verhalen van de oorlog
jj ij-
heid verloren ging en wat er
nodig was om de vrede weer
te winnen.
Ieder jaar mag ik een gedicht
opzeggen en het verhaal ver
tellen.
Heel duidelijk zeg ik de laat-
ook in Waddinxveen eerst
het jaartal 1940 aange
bracht en lezend naar boven
1945.
de bevrijding op 26 juni 1945.
Net 21 jaar oud. Naast hem
rust Cornells Both. Hij sneu
velde als dienstplichtig sol
daat in Dordrecht op 11 mei
1940. Wel verloren, niet ver
geten', staat er op de graf
steen van deze 35 jaar gewor
den Waddinxvener.
Temidden van het viertal aan
het eind van de oude begraaf
plaats ligt Toon Pille. ‘Bij u
schuil ik. Psalm 143 vers 9b',
staat er op de zuil die graf
siert van de Waddinxvener
die op 23 jarige leeftijd viel ‘in
den ondergrondschen strijd
voor het vaderland'. We
schreven toen 30 september
1944. ‘Niemand heeft meer
liefde dan deze, dat niemand
zijn leven zet voor zijn vrien
den. Joh. 15.13' stata er op
het grafmonument.
‘Getrouw tot in den doedt' le
zen we op het graf van Lub
bert Rozeboom. Deze geboren
Bedummer is ‘gevallen voor
het vaderland te Waddinx
veen op 11 mei 1940'.
De 21 jaar geworden Lubbert
Rozeboom zat in een vliegtuig
Een klein kruis
Zijn broeders uit het verzet
kunnen nu hun dank niet la
ten blijken. Na de oorlog doen bij oorlogshandeling!
ze dat wel. Er staat een klein westen van ons Is
houten kruis aan de vroegere
Goudse Parallelweg (nu Bur
gemeester Jamessingel) en er
God, den Heere,
Hem boven al loven van harte
zeer,
en maken groot zijns lieven
namens eere,
die daar nu
slaat teneer!'
Daar komt de burgemeester
naar voren. Hij heeft zijn
ambtsketting om. Kinderen
van één van de scholen dra
gen een grote krans aan. De
burgemeester loopt met de lende, de gevallenen, hi
krans de paar treden op naar milileden, het verdriet
de obelisk en samen met de
kinderen legt hij die als eer
bewijs van hen die bleven
voor hen die vielen. De krans
bestaat uit linten in de vader
landse kleuren: rood, wit,
blauw.
dat in de polder Bloemendaal
in de buurt vanhet Gouwe-
aquaduct naar beneden stort
te. Hij was aan boord als ser-
geant-marconist. Hierbij ver
loor ook de in Medan geboren
adjunct-reserve officier J.L.
v.d. As het leven. Deze niet
ouder dan 33 jaar geworden
militair is in Hilversum be
graven.
De Waddinxveense dienst
plichtige soldaat A. Oudijk,
die op de oude begraafplaats
in een familiegraf ligt begra
ven, stierf op 20-jarige leef
tijd in Delft bij het nemen van
een barricade in een lijmfa-
briek. De jonge, voor zijn va
derland gevallen militair,
verloor het leven op 11 mei
1940.
De in Waddinxveen geboren
A.J. van Vuuren, wiens mili
taire rang onbekend is, viel
op bijna 25 jarige leeftijd in
het Zuidhollandse Valken
burg, in welke gemeente hij
ook destijds werd begraven.
Bij de beschrijving van de
(Waddinxveense) slachtoffers
uit de eerste meidagen vallen
Dit laatste vooral op initia
tief van de in 1976 naar
Waddinxveen gekomen bur
gemeester mr. A.F. Smallen-
broek die vuur een omstre
den symbool acht. Burge
meester C.M. van der Lin
den heeft daarin met zijn
komt in het begin van de ja
ren tachtig verandering ge
bracht, terwijl de Dodenher
denkingen ook weer meer
aan zeggingskracht
gaan winnen.
halfstok, bewijzen van rouw
en
je klank van de kerkklokken.
Even staan de burgemeester
en de schoolkinderen stil voor
de obelisk met de krans, een
ogenblik en heel eerbiedig.
Dan komen er uit de mensen
massa meer kinderen met
bloemen, van alle scholen een
paar jongens en meisjes. Ze
leggen hun bloemen en naast
de krans die de burgemeester
namens de Gemeente Wad
dinxveen heeft neergelegd.
De straatlantaarns gaan
branden. Het is bijna 20.00
uur.
Uit het muziekkorps dat met ste regels:
het koor heeft meegespeeld
en ook alleen liederen heeft
laten horen, komt een hoorn
blazer naar voren. Hij gaat
naast de zuil staan en blaast
de Last Post, het signaal dat
altijd als afscheid wordt ge
speeld bij de begrafenis van
een soldaat.
Nu zwijgen ook de kerkklok
ken.
len die op de muur van het
monument staan herden-
kingsvlammen ontstoken.
Vreugdeoffers en dankoffers
zijn ’t, omdat de ondrukking
van 1940-1945 is verdwenen.
Scouts komen naar voren en
hij die nu niet op zak heeft.
En Toon Pille zwijgt. Dan mo
gen de twee makkers die ge
lijk met hem zijn meegeko
men naar huis. Pille moet
mee naar Gouda en wordt
naar een groot herenhuis aan
de Ridder van Catsweg bin
nengevoerd. Zodra dit bekend
wordt duikt alles in Gouda en
Waddinxveen wat verzet was
onder, men kent de verhoor
methodes van de SD. Nie
mand zal ooit weten wat men
- ging.
‘Er zullen niet veel gemeen
ten zijn, die een dergelijk
kunstwerk op haar grondge
bied hebben', schreef het
toenmalige Weekblad voor
Waddinxveen. ‘De keuze van
de plaats van oprichting kon
zeker niet beter zijn en de
reizigers, die van het station
komen of met de trein al
daar passeren, zullen on
middellijk een goede indruk
van onze gemeente krijgen'.
lijk dat als men de naald van
het monument zou beschou
wen als een soort reclame
zuil, dan zouden inderdaad
de jaartallen 1945-1940 ver
keerd staan. Men leest dan
van boven naar beneden.
De gedachtengang bij het
aanbrengen van de jaartal
len op het monument aan
het Stationsplein is evenwel
teruggegaan in de grijze
oudheid. In de mythologie
en bij de oude-Egyptenaren,
zeggen de geschiedschrij
vers, richtte men bij bijzon
dere gelegenheden een
naald, obelisk op, die als het
ware uit de aarde omhoog
reikte naar de hemel.
Deze obelisken konden
steeds hoger gemaakt wor
den en had men dus iets
daarop te schrijven, dan was
het zaak beneden te begin
nen en steeds zo nodig naar
Vragen
Over het ’oorlogsmonument’
werden door de Waddinxve-
ners van toen wel twee
klemmende vragen gesteld.
De eerste was: Staan de
jaartallen niet fout op de
naald en de tweede was: Ko
men er in beide bakken aan
het einde van muur bloe
men. Geopperd werd name-
Daar werkt geen Pille, daar
zegt men hem niet te kennen.
Datzelfde krijgt Balvert te
horen even verderop in de
Dorpstraat bij schoenmaker
Perridon.
boven te vervolgen. Deze ge- x.^
dachtengang^yolgens is dus herinnering aan de Tweede
Wereldoorlog. In de andere
plaatsen van Nederland ge
beurt hetzelfde, ook daar ko
men de mensen samen op 4
mei om 20.00 uur in de avond
bij net zo’n monument, of op
de plek waar iemand voor de
vrijheid van ons land z’n le
ven heeft gegeven.
Bij ons heeft het monument:
De poort der bevrijding. Het
is een zuil op een verhoging
met een muur erachter. Op
WADDINXVEEN - Waddinxveen in oorlogstijd (1940-1945).
‘We zijn er genadig afgekomen' kan de conclusie zijn wan
neer het Gouwedorp zijn verhaal vertelt, zoals de Waddinx
vener J.D. Geel dat heeft opgetekend ter gelegenheid van 50
jaar bevrijding. Hij vertelt over zijn wandeling op papier
voor jong én oud.
De Goudse politie wordt ge
waarschuwd. En Den Ouden
gaat het rampbericht aan
Toons’s zuster vertellen. Op
het Goudse politiebureau,
waar men bezig is met de lijk
schouwing, herkent ze hem,
haar broer. Hij is geveld door
op zaterdag 30 september
1944 tussen 5 en 7 uur in de
morgen. Dat is het enige dat
zeker vaststaat na het tijd
stip, waarop hij dat SD-kwar-
tier in Gouda werd binnenge
bracht. Een spoorwachter
vertelt, dat hij een felle woor
denwisseling heeft gehoord.
En schieten. Verder weet hij
niets. Het was donker. Men
sen, die Toon kenden zijn er
van overtuigd, dat er nog ge
vochten is. Toon was lenig,
een goed worstelaar, voorwer
ker voor de TOOS-jeugd.
den van de faraos te vermel
den: elke nieuwe overwin
ning werd aan de zul toege
voegd en zo groeide die hoger
en hoger.
Op het Waddinxveense mo
nument staat onderaan het
jaartal 1940: voor ons land
het begin van de Tweede We
reldoorlog, en daarboven het
jaartal van de bevrijding:
1945. Hoger op de zuil staan
geen jaartallen meer; er is
sindsdien vrede in Neder
land.
‘En dat moet zo blijven', zeg
gen de mensen tegen elkaar.
Daarom komen er zovelen op
de herdenkingsavond naar
deze plek. Helaas is er elders
op de wereld vandaag de dag
nog oorlog genoeg. “Wat kun
nen we daar nu aan doen'?
denken de mensen.
‘Stop de discriminatie, stop
het racisme, probeer geen
egoist te zijn, gun de anderen
een plekje onder de zon en als
zij het slechter hebben dan
wij, geef hen dan wat van on
ze welvaart.
Denk maar aan de eerste re
gel van de Grondwet, waar
staat dat allen die zich in Ne
derland bevinden, gelijk be
handeld moeten worden'.
Hoor, daar begint op het plein
voor het monument een koor
te zingen. Het zijn de woor
den van een oud Nederlands
lied, dat al zo’n 400 jaar ge
zongen wordt als het gaat
over oorlog en bevrijding, een
lied uit de Tachtigjarige Oor
log:
Wilt heden nu treden voor
Jo Loef, de verloofde, trouwt
later met Toon’s beste vriend
Adriaan van Eik, die levend
uit Duitsland is terugge
keerd. Hun eerste zoon heeft
naar Toon: Anthonie Hendri-
kus. Een naam om trots op te
zijn.
En als de hoornblazer is uit
gespeeld, wordt het heel stil
op het plein. Twee minuten
lang.
Je hoort geen trein, geen au
to, geen brommer, niemand
praat of schreeuwt. Een paar
minuten is het stil, alleen de hijsen de vlaggen in top.
vogels blijven fluiten.
En iedereen denkt, herdenkt,
gedenkt: gedachten over de
Tweede Wereldoorlog, de el-
iun fa-
milileden, het verdriet en de
honger, de martelingen en de
executies. Iedereen heeft z’n
eigen gedachten. Iedereen Een prince van Oranje
1 ben ik vrij onverveerd,
den koning van Hispanje
heb ik altijd ge-eerd‘.
Mooier en passender nog dan
het eerste couplet over Wil
lem van Oranje, de Vader des
Vaderlands, die in 1584 zijn
leven gaf voor de vrijheid van
ons volk, vinden de mensen
het zesde couplet:
‘Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God, mijn Heer!
Op U zo wil ik bouwen,
verlaat mij nimmer mee!
Dat ik toch vroom mag blij
ven,
kan je veel leren, hoe de vrij- uw dienaar t’aller stond,
1 --J-1- -x detiranieverdrijven,
die mij mijn hart doorwondt'.
Dat gebed hebben de mensen
ook in de Tweede Wereldoor
log gebeden en stiekum ge
zongen, want toen was het
lied verboden. Daarom zin
gen de ouderen het nu nog
graag.
Dan is de plechtigheid afgelo
pen.
Iedereen gaat weer naar huis.
Een paar mensen blijven nog
wat praten.
Ze staan even stil bij de bloe
men.
Ze kijken nog even naar het
monument: de poort van de
de fiets Waddinxveen binnen.
Oberleutnant Balvert, voor
de oorlog NSB-er, boerenzoon
uit Moordrecht. Hij heeft een gen, steeds vragen “Wie zijn je
gericht doel, hij moet Toon - j -o<
Pille hebben. Die had iets met
het verzet te maken. Dat
weet Balvert door verraad.
Zoals hij door verraad weet,
dat Toon werkt bij een
schoenmaker of een zadelma
ker. Zijn eerste poging doet de lijst met die
SS-er bij schoenmaker
Doomheim in de dorpstraat.
WADDINXVEEN - Het oorlogsmonument aan het Stations
plein is sinds maandag 5 mei 1947 de plaats waar de Wad-
dinxveners jaarlijks stilstaan bij de dood van allen - burger
zowel als militair - die sinds 10 mei 1940, wanneer of waar
ook ter wereld, in het belang van het Koninkrijk der Neder
landen zijn gevallen, alsmede allen, die door oorlogshande
lingen en terreur zijn omgekomen.
Voor hen die vielen. Van hen die bleven 1940-1945', staat er
heel simpel op het monument dat op de middag van Bevrij
dingsdag 1947 om half drie officieel werd overgedragen aan
het gemeentebestuur, gevolgd door krans- en bloemenleg-
Vermoord
Hij is dood. Zijn kleren zijn
wonder, dat droog Toon Pille is vermoord
Deze tekst staat op het opval
lende graf van Toon Pille aan
het eind op de algemene be
graafplaats aan de Kerkweg-
West. Aan de vooravond van
de Dodenherdenking en de
Bevrijdingsdag in het jaar
begin van
Nederland 55 jaar geleden en
de bevrijding van de Duitsers
50 jaar geleden opnieuw het meisje van Perridon heeft het heeft gezwegen, geen
verhaal over Toon Pille.
WADDINXVEEN - In de da
gen tussen 10 en 14 mei 1940
- de dag waarop de Duitsers
ons land binnenvielen en de
dag van de capitulatie - vielen
er in Waddinxveen in de pol
der Bloemendaal bij de Gou-
webrug twee doden, terwijl er
jen in het
land drie
Waddinxveners sneuvelden.
Hun namen zijn: J.L. van As,
C. Both, A. Oudijk, L. Roze
boom en A.J. van Vuuren. De
oorlog eiste verder de levens
van tenminste twee Wad
dinxveners, A. Pille en J. Son-
neveld. Het zal duidelijk zijn
dat gedurende de Tweede We
reldoorlog ook Waddinxve
ners naar Duitsland zijn ge
gaan om nooit meer terug te
keren.
Aan het eind van het door bo
men omgeven grintpad op de
oude algemene begraafplaats
aan de Kerkweg-West liggen
vier slachtoffers van de bezet
ting van Nederland.
‘Gevallen voor het vaderland'
staat er op het graf van J.
Sonneveld. Hij stierf kort na
bevrij- die plek is niemand omgeko
men, maar aangezien daar
zo’n beetje het midden van
Waddinxveen is, hebben ze in
1947 dat hoekje uitgekozen
om te denken aan allen die
sinds het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog tijdens
de Duitse bezetting en de Ja
panse overheersing voor het
Koninkrijk der Nederland
zijn gevallen, burgers en mili
tairen, maar ook aan hen die
later door oorlogshandelin
gen en terreur zijn omgeko
men.
Voor hen die vielen - van hen
die bleven', staat er op de
muur van het Waddinxveen
se monument.
De zuil op de verhoging heeft
de vorm van een oude Egypti
sche obelisk. Zo’n puntig toe
zijn lopende pilaar werd daar heel
vroeger opgericht om de da-
Het herdenkingsmonument aan het Stationsplein in Waddinxveen. (Foto: Sjaak Noteboom).
Toon’s vrienden zijn de man
nen van het verzet. Hij kent
ze allemaal in de wijde omge- Gouda. Het is Toon Pille.
ving, met naam en adres. Hij
heeft in de morgen nog een
namen naar
BÏeiswijk gebracht.
Een geluk, een
Weekblad voor Waddinxveen - WOENSDAG 3 MEI 1995
waarin we stilstaan bij het De enige kans die de mensen-
de bezetting van jager overbluft is dan de za
delmakerij van Van der Oest Pille daar in Gouda heeft ge-
op de Kerkweg. Een elfjarig vraagd. Iedereen weet, dat hij
t>.._j... i. rxx x-x t namen
door. Ze rent, rent om Toon te heeft genoemd,
waarschuwen. Maar de SS-er
op de fiets is sneller. In de
werkplaats van Van der Oest
mannen.
zweeg en omdat hij bleef zwij- Opd evraag wie Pille is stapt ben gehad dat dit zou gebeu-
x-xj.-j. TX..-X Toon naar voren. Zonder ver- ren. De avond daarvoor, als
moordenaars in de vroege der> uitleg neemt Balvert het hij afscheid neemt van zijn
verloofd Jo Loef uit Boskoop negen kogels. Zijn kleren zijn
u,, 'Aio doordrenkt van het bloed.
Zijn bril is nog heel. Het laat
ste schot was een nekschot.
Wijlen zijn zwager S. Pille
gaat dan naar Gouda. Met pa
pieren. En hij krijgt het lijk
van Toon mee. Mee naar een
treurend Waddinxveen. En
naar een Waddinxveen dat
nu in angst leeft. Maar er vol
gen geen arrestaties. Dan
weet men. Toon Pille heeft
niet doorgeslagen, hij heeft
gezwegen tot de dood.
Een gewone Waddinxveense
jongen, die niet ouder zou
worden dan 23 jaar, omdat hij treft hij drie jonge
Z J-x 1—- Ul-.r n u
gen tot de kogels van de Duit- Toon naar voren. Zonder ver
se
morgen van 30 september drietal dan mee naar een op-
1944 een einde aan zijn leven slagruimte onder de hefbrug.
maakten. Daar valt de vraag‘Wie zijn je wordt blijf dan bij mijn
vrienden?' Pille houdt zich
van de domme, noemt een
paar vrienden, die gedwon-
middags. Een SS-er komt op gen in Duitsland werken, laat september regent het. Regen
brieven van deze jongens tot 5 uur in de morgen. Om
zien. De SS-er neemt daar zeven uur passeert een groep-
geen genoegen mee, blijft vra- je werklieden de vroegere Pa-
rallelweg bij Gouda in de
buurt van garage Hulleman.
Langs de weg zien ze een
mens liggen. Hij wordt her
kend door J. den Ouden uit
•O
AA
rrri
'F
Toon Pille niet ouder dan
23 jaar, omdat hij zweeg
Waddinxveen in oorlogstij d
We zij n er genadig afgekomen
Wel verloren, niet vergeten
i
