Toon Pille ontmaskerd
Moordenaar van
I
In boek over schrikbewind van SD-beul Johannes (Han) C. Balvert
u
-fel
-tl
r
SD-beul Johannes (Han) C. Balvert
uit Moordrecht was door zijn be
trokkenheid of aanwezigheid me
deplichtig aan het op zaterdag 30
september 1944 doodschieten van
de 23-jarige Waddinxvener Toon
Pille, koerier van de ondergrond
se. Dat schrijft de Gouwenaar Jan
H. kompagnie in zijn lijvige boek
'De Schrik van Gouda', dat volgen
de week donderdag 8 oktober ver
schijnt en officieel wordt aangebo
den aan Zuid-Hollands Commissaris
der Koningin Jan Franssen.
WADDINXVEEN
--
-*».
i
BES*
p,_T--- -
Door Bert J. Woudenberg
4
Foto: Zuid-Hollands Verzetsmuseum
sluis ging wonen, duurde hier van eind septem
ber 1944 tot januari 1945. Van zijn gewelddadig
schrikbewind hadden velen te lijden.
Tegen het einde van de oorlog kleefde in ieder ge
val ook het bloed van de moord op de zadelmaker
Toon Pille aan de handen van Han Balvert. In het
boek staat overigens dat de daadwerkelijke moor
denaar van de Waddinxvener vermoedelijk zijn
baas Heinrich Rennen is geweest. Ook voor
een aantal andere dodelijke slachtoffers in
de Goudse streek geldt dat Han Balvert mi-
■a,.j nimaal betrokken is geweest, terwijl hij in
enkele andere gevallen wel zelf de trekker
AAd van zijn pistool overhaalde.
Inwoners die door Han Balvert werden
opgehaald en meegenomen werden bij
na altijd zonder enige vorm van proces
Zijn Waddinxveense slachtoffer Toon Pil
le was een gewone jongen die niet ou
der zou worden dan 23 jaar, omdat de be
trouwbare koerier van de ondergrondse in
het Gouwedorp zweeg en omdat hij bleef
zwijgen tot de moordenaarskogels in de
vroege morgen van zaterdag 30 septem
ber 1944 tussen vijf en zeven uur een ver
schrikkelijk einde aan zijn leven maakte.
Zijn door zeker negen kogels ontzielde li
chaam werd gevonden langs de vroegere
Parallelweg (Burgemeester Jamessingel)
in Gouda. Die plek was lange tijd gemar
keerd door een houten kruis.
Een dag eerder was de jonge en gelovig
geworden verzetsman, verloofd met Jo
Loef uBoskoop, ‘s middags in een paar-
denzadelmakerij aan de Kerkweg-West
aan het werk toen hij door de op de mo
torfiets gekomen mensenjager Han Bal
vert werd opgezocht, werd ondervraagd
in een opslagruimte onder de hefbrug
over de Gouwe en daarna werd opgehaald
omdat hij toch met het verzet te maken
zou hebben.
Toon Pille wordt hardhandig overge-
omw
-WH tel MEOT
Ut WWdlAXVtt».
X Lv "ff .7 r. ïW
-
levenslange gevangenisstraf. Maar hij ontsnap
te in 1947, werd toen weer gauw opgepakt, kreeg
in 1959 gratie, en kwam opeens na veertien jaar
cel weer vrij. Hij vluchtte toen vrijwel gelijk naar
West-Duitsland. De kost verdiende hij in die jaren
weer als vrachtwagenchauffeur.
De bijzondere wijze van berechting van de ge
weten- en gevoelloze Han Balvert krijgt in het
nieuwe boek uiteraard alle aandacht. Ook wat
de psychiaters in die tijd van hem vonden en wat
daarvan in het Nationaal Archief bewaard is ge
bleven komt aan de orde.
De ‘Schrik van Gouda’ verbleef na zijn vrijla
ting in 1959 op verschillende plaatsen net over
de Duitse grens en kwam uiteindelijk terecht in
Oberhausen om daar zonder enige wroeging zijn
laatste ziekelijke levensdagen als alcoholist te slij
ten. Hij woonde in de Fahrstrasse, een straat in de
keurige woonwijk Alstaden. Zijn naam en tele
foonnummer stonden gewoon in de gids.
De nazi-terreur van Han Balvert, die na aller
lei omzwervingen in binnen- en buitenland bij
de Sicherheitsdienst aan de Ridder van Cats-
weg in Gouda terugkeerde en vlak bij de Juliana-
doorzeefd met kogels of gedood door een nek
schot teruggevonden. Iedereen wist dan dat
‘De Balvert’, zoals hij ook werd genoemd, met
deze misdaden te maken had, ook al had hij
dan misschien niet altijd zelf de betrokkene
doodgeschoten.
Het toenmalige Ministerie van Oorlog stel
de destijds in een officieel rapport alleen dat
slechts kon worden aangenomen dat de dood
van diverse streekgenoten Han Balvert niet
vreemd is. Het verze t liet zich echter niet on
betuigd en probeerde met de verrader hard af
te rekenen. Hoewel volop op de Goudse SS er
en SD er werd geloerd, lukte het de ondergrond
se niet om hem om zeep te helpen, ondanks zeker
twee aanslagen op zijn leven.
Het boek maakt duidelijk dat het niet meer nodig
is terughoudend te schrijven over de wrede wan
daden van Han Balvert. Tot nu toe schreef Hans
Geel voorzichtig over ‘ene Balvert’ in ‘Niet onge
merkt voorbij - Waddinxveen in oorlogstijd 1940-
1945’ (1996), brengt Bram Veerman in 'Tussen
licht en donker in Hollands Groene Hart’ (1987)
de moord op de Waddinxveense verzetsheld ver
moedelijk in verband
met de collaborateur
en komt Cock Kars-
sen in ‘Bodegraven
in oorlogstijd - Kro
niek van de tweede
wereldoorlog’ (1985)
niet verder dan de
‘sluipmoordenaar en
schurk B.’ als het gaat
over het schrikbe
wind van de geboren
Moordrechter.
uniform en met pistool in de
hand levensgevaarlijk werd. Alle
optredens van Han Balvert als
Unterscharfuhrer van de Goudse
Sicherheitsdienst kenmerkten zich in het laatste
jaar van de Tweede Wereldoorlog in zijn geboor
testreek door een grofheid, geweld en mishande
lingen. Hij leek wel voor elk misdadig karweitje
te porren.
Han Balvert werd na de oorlog in 1946 voor zijn
gruweldaden aanvankelijk veroordeeld tot een
Het grafmonument van de jonge verzets
man Toon Pille op de oude begraafplaats aan
de Kerkweg-West. ‘In den ondergrondschen
strijd voor zijn Vaderland gevallen, 30-9-1944.
Niemand heeft meer liefde dan deze, dat ie
mand zijn leven zet voor zijn vrienden’, staat
er op de opvallende gedenksteen.
Foto: Archief Bert Woudenberg
bracht naar de Sicherheitsdienst aan de Ridder
van Catsweg in Gouda. Maar iedereen wist toen
en weet nog steeds dat de atletische Toon Pille,
een voorbeeld voor de jeugd van de gymnastiek
vereniging TOOS, daar in alle toonaarden heeft
gezwegen en geen namen van de leden van 'zijn
verzetsgroep heeft genoemd.
‘De Schrik van Gouda - Het optreden van SD’er
Han Balvert in Midden-Holland’ verschijnt op
donderdag 8 oktober a.s. aan de vooravond van
de Week van de Geschiedenis. Het boek, dat is
geschreven door Gouwenaar Jan H. Kompagnie,
is een uitgave van Uitgeverij Waanders in Zwol
le in samenwerking met het Nationaal Archief
in Den Haag, waar de schrijver werkzaam is. De
prijs bedraagt circa 25 euro.
Toon Pille, de koerier van de Waddinxveen
se ondergrondse die op zaterdag 30 september
1944 op 23-jarige leeftijd werd vermoord en op
woensdag 4 oktober 1944 werd begraven.
Foto: Archief Bert Woudenberg
-
Woensdag 30 september 2009 I
'«numfeUMvSf»* s«i viodta
ma». S~S aw fetguutQd
«ai» de Hcere plotseling vu» ons ötw* taaist.
gelicWc Znwi, Broeder. Ikdutwdbroeder, Oom Yeriuofde
Anthonie Hendrik»* Pille
deu jeugdig» leeftijd 23 j»»r<
t« fe de> ADuinwite» is
vrm<*«a ie 4* wWw 4» AtatósAsi?».
l’wim 91
WjfiB. S- PILLE. BIENEKKaOE
S. PILLE
A. PILLE—PILLS
C
U. KLUIS
S. PILLE
A. PILLE - Dk- JOö&K
C. PILLE
e. PILLE -VAN BES l'Ol
W. VAN OTTERLOO PW.LK
J. VAN OT’rEBLOO
P. C. PILLE
B. DE PATER
Bekoop L LOEF, Verloofde
FSMIUR loef
oerenzoonJohannes (Han) C. Bal-
Lvert, geboren in 1916
W in Moordrecht, stierf
Op 22 oktober 2000 als
84-jarige in zijn nieuwe vader
land Duitsland. Hij groeide op
in zijn geboorteplaats, de buur
gemeente van Waddinxveen, en
trad als jongeman met een moei
lijke jeugd in dienst van de Duit
se bezetter.
Dat was het begin van een uitein
delijk huiveringwekkende loop
baan. Het eerst ging hij aan de
slag als vrachtwagenchauffeur bij
de Wehrmacht aan het Oostfront
in de Sovjet-Unie (waar hij een be
vroren voet opliep). Voordat hij in
de Goudse streek dood en verderf
ging zaaien was Han Balvert ook W:
actief in Polen, Duitsland, Grie
kenland en België.
De SS'er en SD’er groeide uit tot
een gedreven verrader en een
collaborateur die gehuld in nazi- Johannes C. Balvert werd in de dagen na de bevrijding in de
buurt van Deventer gearresteerd en naar Gouda overgebracht
waar hij geboeid tussen leden van het verzet werd gefotogra
feerd.
Op deze foto van het Zuid-Hollands Verzetsmuseum zit in de kofferbak van de auto - onder schot
gehouden door Goudse verzetsmensen - de op 10 mei 1945 in de buurt van Deventer gevangen ge
nomen ‘Schrik van Gouda’. Het gaat om de beruchte SD-beul Johannes (Han) C. Balvert die er in
het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog een Waar schrikbewind op nahield.
WADDINXVEEN. 30 Septtrab-»
x
'■■Y'- 1
iti..
IttVf ,>»U B
t.' uwm.- sig&giM
