J
ecu BANT
dag 24 Februari 1941
bdgiaft No 20562
NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
Poitgiro ttWu But Markt 3t TaL STtf
Directeur r TntTER
o dr van Dam over
eele onderwijsvraagstukken
Grooter staatsinvloed op het onderwijs Meer aandacht voor het Nederlandsch
Regeling inxaice iichamelliice opvoeding Onderwl xeriOplelding wordt verbeter Ongeveer 2650 nieuwe onderwiixerspiaatien
VERKLARING VAN HATSOEOKA
De Japansche minister van Buitenlandsche Zaken Matsoeoka heeft verklaard dat het opbouwen van vriendschappelijke betrekkingen tusschen de Sowjet Unie en Japan fundarnenteele noodzakelijkheid is voor de oplossing van alle tusschen de beide landen hangende problemen De onderhandelingen over een handelsverdrag maken voortgang
De minister legde zijn verklaring a in antwoord op een interpellatie in de rekeningencommissie j vén het Lagerhuis Hy zeide dat verwacht wordt dat onderhandelingen over vrijheki van handel en verblyf in de Sowjet Unie zullen worden opgenomen in de handelsbesprekingen Het p t bleem van de Japansche rechten op Sachalin dat intermitteerend tiusschen de beide landen is besproken zal ook parallel met de besprekingen over een handelsverdrag worden voortgezet Onverschillig of de handelsbesprekingen al of niet worden voortgezet deze onderhandelingen zullen voortduren aldus Matsoeoka De minister sprak den wensch uit dat de onderhandelingen tot een oplossing der hangende problemen zullen leiden waarna hij zeide Ten slotte vormt het opbouwen van vriendschappelijke betrekkingen de fundamerteele voorwaarde Wanneer dit tot stand wordt gebracht zullen de problemen gemakkelijk van zelf geregeld worden
dat het mij zal gelukken tenminste de
kloof tusschen de schooUpeUing en dei ai l nü t la de töekomtelge officieele spelUng te doen verdwijnen f Hprwürpr ïir h in Brnntere rast
Mussolini
spreekt tot Romeinsche fa sces
Italië is niet sinds acht maanden mqar fei telijk reeds al zes jaar in oorlog
Verliezen in Albanië zijn groot aan weerszijden
5 ncretïrii generaal van het de l van Opvoedihg Wetenschap rbeïchermmg prof dr J van ii t gUteravond een radiorede waarin hU het volgende
0i f ik in November benoemd as
jiecwtaris generaal van het nieuwe JJetonent van Opvoeding Weten en Cultuurbescherming heb ik il arte toespraak voor de radio gein Verscheidenen van u hebben d bun instemming met den inhoud 0Uit betuigd anderen hebben die Mtaa jammer genoeg meestal an 4 l iai loodat ik mij niet tegen hen heb Btn veidedigen Kenigen hebben i lie rede gezocht naar een programm vul wat ik mU voorstelde te zul hdoen Zij deden dat echter tever0b mijn toespraak was een korte Ht düng ti t de jeugd om aan het iCktr t jven Ik vond het in het geiesi niet wenschelijk een programma Iceiwikkelen op een tijdstip waarop taiet kon zeggen of ik het zou kuniB uitvoeren
PROF DB J VAN DAM
foto archief
k u vanavond te zeggen heb
n e ns in de richtmg van het
ramnia maar ik beperk mü doel
i l tot ri ijgen waarvan ik met een
8rp w chijnlijkheid kan zeggen
i j n worden volbracht Ik
iel 11 kort bestek zes punten van
T iciden aard de positie van
TTt mn dertaai de versterking van
invloed van den staat op het on
J us de universiteiten de lichame
j w opvoeding de opleiding der leer
nchten en de positie van den bezit
s an de onderwijsacte
BE NEDERLANDSCHE TAAL
Wat de positie van het Nederlandsch ft is h t mijn bedoeling dat aan moedertaal in onderwijs wetenj en cultuur n belangrijker plaats JtWl toegekend dan thïns het geval ortom de plaats die de moedertaal J ent en die zy bU vele andere vol bekleedt
ta voortwreiding is daarom een fvonning van het onderwijs in m Nederlandsch aan onze scholen fhubii zal het aantal uren worden ilgebreid waardoor het vak meer druk krijgt maar vooral ook het iderwUs door een zorgvuldig over len handleiding zal worden ge meld
2 zal met behoud van een g oote 2 e d die aan den onderwijzer de J llkheid waarborgt eigen inzicht j wen zekere Ignen trekken waarH ait onderwijs zich moet ontwikJ w 4e kennis van en de liefde tot Jertaal en de daarin uitgedrukte J fw arden te versterken Wü we1 y dat onze taal thans nog ster2 vroeger Is blootgesteld aan het J Van een verandering en daarte Oet het onderwijs waken In verS wnnede heb ik het plan ont 2 tlchting vÜn een weten JjWeiyk middelpunt voor de studie j ederlandsche taal en heem dat tegelijk ook invloed kan uittaÏÏ P de ontwikkeling van onze al en het onderwijs daarin ay vwi u hebben ook den wensch ttJ Pn ken dat het spellingvraag wordciTopgelost Het ia niet iy g na alles wat er op dit ge gebeurd maar ik heb toch hoop
DE STAAT EN HET ONDEBWUS
Het tweede onderwerp zal door vele Nederlanders met eenig wantrouwen worden ontvangen Versterking van den invloed van den staat op het onderwijs wat wil dat zeggen Ik betreed hier een terrein vol voetangels en klemmen De staat heeft betrekkelijk geringen invloed op het lager onderwijs en beperkt zich er toe toezicht te houden en het geld te betalen De tegenwoordige situatie van ons land de onrust onder ouderen en jongeren en het feit dat ook de jeugd zich meer dan vroeger voor de politiek interesseert maakt het noodzakelük dat de overheid tenminste de mogelijkheid moet bezitten zonder van het minder aangename instrument der politie gebruik te maken een zeker toezicht op het onderwijzend personeel uit te oefenen
Daarom is er o a een Verordening in voorbereiding die controle op de benoemingen voorschrijft niet en daarmede hoop ik vele van mijji luisteraars gerust te stellen door het benoemingsrecht aan den staat te y ckkèn maar door een goedkeuringsrecht op benoemingen in te voeren of bij de universiteiten door invoering van de bekrachiiging van de benoemingen door het NederlandSche bestuur
Wat de universiteiten betreft ook daar moet gestreefd worden naar een versterking van het centrale gezag Het reglement dat voor onze rijksuniversiteiten en Jhoogescholen geldt houdt eigenlijk in het geheel geen rekening met een studentenwereld in onrust De daarvoor noodige maatr elen zijn veel te moeilijk te nemen
Er is dan ook een verordening in voorbereiding die aan den rector den president curator het college van rector en assessoren en in laatste instantie aan den secretaris generaal een grootere bevoegdheid geeft en daarmede de mogelijkheid schept de catastrophe van Leiden en Delft te vermijden
Twee kwesties staan thans in het middelpunt van het hooger onderwijs die van Delft en Leiden en die der Joodsche studenten wat de laatste betreft is het overlxjdig het standpunt van de Duitsche bezetting nog weer eens uiteen te zetten Ik heb daarom gemeend goed te doen in mijn besprekingen over deze kwestie de belangen van de toekomstige Joodsche studenten voorloopig op te offeren aan die van de i thans studeerenden en ik heb dan ook eea toezegging ontvangen die zoodanig luidt dat een aanzienlijk deel van de I thans gestudeereriden de gelegenheid zal krijgen hun studie te voltooien Eén maatregel moet ik nog even toelichten die van het verbod voor nietingeschreven Joodsche studenten zonder toestemming van het departement examen te doen Hij heeft ten doel te beletten dat iemand een studie gaat beginnen zonder zich te laten inschrijven wat bij enkele faculteiten mogelijk is Wie regelmatig ingeschreven geweest is behoeft niet te vreezen niet tot een examen te worden toegelaten ook al zou hij in dit examenjaar zelf niet ingeschreven geweest zijn
In dit verband wgs ik met nadruk op de wenschelijkheid dat de rust aan de universiteiten gehandhaafd blijft Daar is nu uit Leiden een t etreurenswaardig feit te vermelden Enkele dwazen of kwaadwilligen hebben deze week in Leiden een soort ultimatum aangeplakt dat de heropening der universiteit eischt Iedereen kan begrijpen dat dit de slechtste weg is om dit doel te bereiken Dan nog enkele speciale onderwijsbelangen
LICHAMELUKE OPVOEDING
Het onderwijs in de lichamelijke opvoediiig dat op 1 Januari aan alle lagere scholen verplicht is gesteld heeft mijn volle belangst ling Binnenkort zal hoop ik een regeling tot stand komen die aan alle onderwijzers die dit onderwUs geten de zoozeer gewenschte leiding in instructie waarborgt
BU de onderwüzersezamens zullen voortaan speciale gecommitteerden bezitters van de acte M O gymnastiek toezicht op de examens in het vak lichamelijke oefening houden Zü die een niet voldoende examen in dit vak afleggen zullen niet meer de bevoegdheid krijgen om dit vak te onderwijzen liierdoor wordt bereikt dat alleen aan hen die bekwaam zijn de bevoegdheid zal worden wtgereikt en dat niet
zooals thans de bevoegdheid voor lichameiyjie oefening kan worden verleend op gTtoA van prestaties in de z g intellectueele vakken terwUl de geëxamineerde volkomen onbekwaam IS dit vak te doceeren
Verder baart het ons groote zorg een weg te vinden om alle schoolkinderen tot het zwemmen te brengen wat zoowel uit gezondheids aU uit veiligheidaoogpunt zoo zeer gewenscht is
VERLENGING ONDERWUZC3BSOPLEIDING
De opleiding van de leerkrachten voor het lager onderwijs neb ik al op één punt besproken Ook verdere verbeteringen zijn in voorbereiding in de eerste plaats de zoo lang gewenschte verlenging van de studie aan de kweekschool tot vier jaren Wel zuilen velen nog niet tevreden zijn maar in ieder
onderwijzer zich in grootere rust want een uitbreiding van de leerstof ligt niet in de bedoeling voor de theorie en practijk van zün vak kan voorbereiden Dientengevolge zal er in 1942 geen onderwijzersexamen worden gehouden behalve dan voor die ongelukkigen die in 1941 mochten worden afgewezen Bij het kweekschool eindexamen zal het schriftelijk werk voor alle candidaten gelijk zijn Het zal gelijk zyn aan het schriftelijk werk voor het staatsexamen voor onderwijzer Maar ook de opleiding van de leeraren voor het voorbereiden hooger en middelbaar onderwijs heeft mijn volle aandacht Ook deze moet m i dringend op het punt van het paedagogische worden verbeterd De plannen van het departement op dit punt zijn echter nog niet afgesloten
Tenslotte de sociale positie van den bezitter van de onderwijzersacte in verband met de veelbesproken leerlingenschaal beide worden tegelijk verbeten
Deze leerlingenschaal verbeteiing beteekent dat gezien de schoolbevolking van dit oogenblik er terstond ongeveer 20OO onderwijzersplaatsen meer te vervullen zyn
Verder mag er op gerekend worden dait er in 19i2 nog verscheidene honderden plaatsen bijkomen Het is n l een bekend verschijnsel dat de gemeente meenteen schoolbesturen hun leerlingen zoo over de scholen weten te verdeden dat de gemiddelde schoolbevolking zich vlak bü een grensgetal beweegt De practijk heeft uitgewezen dat er in normale omstandigheden pl m 1 3 van de nieuwe onderwijzersplaatsen bijkomen Misschien zal dit thans dcior het z g stopwetje iets minder zijn maar ik meen er niettemin mede rekening te mogen houden dat er nog pLm 650 onderwijzersplaatsen meer vacant zullen komen dan de bovengenoemde 2000
In totaal zullen er dus naar mijn berekening ongeveer J650 nieuwe vaste onderwijzersplaatsen te vervullen zijn
In het Teatro Adriano te Rome heeft Mussolini gistermiddag een rede gehouden voor de Romeinsche fasces Op weg naar den schouwburg waar de Duce over vijven aankwam werd hij levendig toegejuicht door een geestdriftige menigte die zich al geruimen tijd tevoren had opgesteld
In het Teatro Adriano waar zich vele Italiaansche autoriteiten en ook de Duitsche ambassadeur bevonden verwelkomde de federale secretaris van Rome den leider van den Italiaaltschen staat
Reeds 6 Jaar in oorlog
Mussolini zei hier gekomen te zyn om den pols van de fascisten te voelen en t stilzwijgen te verbreken dat hem dierbaar is vboal in oorlogstijd Wij zyn niet sinds acht maanden in oorlog We zijn het al zes jaar d w z sinds Februari 1935 bU den aanvang van het conflict met Abessinie Toen kwam het beroep van Franco waaraan wy ons niet konden onttrekken Hef was onze plicht te hulp te komen In werkelijkheid zyn wi in oorlog sinds 28 October 1922 toen wü in verzet Iswamen tegen de plutocratische macohnieke kapitalistische wereld In September 1939 stonden wü aan den vooravond van den oorlog Wü kondÉn niet wachten tot wij geheel gereed waren want de geschiedenis greep ons bü de keel Italië dwong onmetelijke vijandelijke strijdkrachten tot werkeloosheid Nadat Frankryk was gevallen bleef Engeland vyand no 1 waartegen wy zullen strijden tot obzen laatsten druppel bloed Italië moest op steeds grooter afstand steeds moeilijker Oorlogen gaan voeren Tijdens de vier eerste oorlogsmaanden waren wy in staat den vijand zeer zware slagen toe te brengen
Het door het asci ae heroverde Lybië werd steeds b K uwd als een
AUTOBUS IN HOLL IJSSEL GEREDEN
an de 22 passagiers
z n er 11 om het
leven gekomen
Zondagmorgen is met de auiobns van de ondememiag Gebr van Gqg ta Capelle Mn dn Ussel die een aardieiist oaderhondt i tnsschen Gouda en Rotterdam Veen ernstig oagelok gebeurd dat W dooden heeft geëiseht
Door nog onopgehelderde oorxaak is de bos die 9 45 uur van Gouda vertrekt tusschen Moordrecht en Nieuwerkerk a d Ussel bit een bocht in de rivier van den dijk gereden De bus waarin 22 inAnctera zaten stortte in den Ussel en kwam onder een daar gelegen schuit te liggen
De chaufteor de heer T de Redelijkheid uit Capeile a d Usel en 10 passagiers konden worden gered Van hen z in er vier gewond in het Van Iterson Zieiusnhuis te Gouda opgenomen
Spoedig kon een aantal slachtoffers worden gevonden en geïdentificeerd dat waren er in den loop van den dag acht Toen te 7 uur s avonds de autobus met behulp van een drijvenden bok opgehaald kon worden en op den dijk gezet werden daarin nog de lUken van drie personen gevonden zoodat dit ongeluk elf dooden in totaal heeft gekost
Een uitgebreid verslag van dese ramp treft men elders in dit blad aan
MAATREGELEN OP R K ONDERWUSGEBICD
De Rykscommissaris heeft mij opgedragen op de salarissen van de in communauteit levende geestelijken 40 te korten De maatregel is u al uit de krant bekend geworden Hu zal bü sommigen verzet by anderen begrip bij weer anderen zelfs tevredenheid opwekken De bezoldiging immers van de z g kloosterlingen is al vele jaren ter sprake geweest Het op deze wijze bespaarde geld komt natuurlyk
ICUSSOUNI
arehiei
zeer belangrijk strategisch punt Tusschen 1 October 1937 en 31 Januari 1941 werden meer dan 14 000 officieren naar Lybië gezonden en meer dan 356 000 soldaten en er werden twee legers gevormd het vijfde en het tiende Ook werden 1900 van de nieuwste kanon oen van alle kalibers naar Lybie ge
VANMlDDA f SPREEKT HITLER
Ter gelegenheid van den oprichtingsdag nhdarti xal Hitler vanmiddag om 5 uur een rede houdea welke over alle Duitsehe radiosUtions xal worden uitgezonden
AZIË
De Japansch Russisohe onderhandelingen
uitstekend te pas dit is ook de bedoeling van den Rüksconunissaris voor de zoo lang gewenschte verbetering van de leerlingenschaal Er is nu een regeling ontworpen waarbij een eenmansschool tot 39 en een tweemansschool tot 75 leerlingen gaat daarna komt er voor iedere 45 kinderen een leerkracht bij zoodat b v een zesmansBchool die vroeger tenminste 238 kinderen moest bezatten thans reeds bij 211 leerlingen kan worden gevormd Daar i i het volgende jaar de onderwyzersexamens behalve voor de gezakten uitvallen komen er 1600 onderwijzers minder aan Daar er ongeveer eenzelfde aantal jaarlijks den dienst verlarft zullen over twee jaar meer dan 4000 nieuwe krachten een plaats als onderwijzer kunnen vinden Daarmede is aan de werkloosheid onder de onderwijzers grootendeels een eind gemaakt en kan het instituut van kweekeling met akte als zelfstandige leerkracht over twee jaren door nieman betreurd verdwijnen Bovendien zal het aantal kweekscholen naar verhouding van de geble ken behoefte worden verminderd Van dezen maatregel mag worden verwacht dat er niet weer een groote werkloosheid onder de onderwijzers zal ontstaan
Er volgt nog e i maatregel die in de kringen der r k onderwijswereld met gemengde gevoelens zal worden opgenomen De Rijkscommissaris heeft mij opgedragen te bewerken dat de geestelijken die hoofden van R K leckenscholen zyn hun functie neerleggen Het gevolg van dezen maatrgeel zal zijn dat eT thans een groot aantal hoofdenplaatsen d w z de hoogstbezoldigde plaatsen voor leekenonderwijzers en dat zal in v eweg de meeste gevallen beteekehen voor getrouwde onderwijzers beschikbaar komen De onbillijkheid die daarin lag dat de best bezoldigde betrekking voor een ongehuwde gereserveerd bleef wordt dus daardoor weggeuHnen Dit is uit sociaal oogpunt niet nder beteekeriis
io ve tl lflaoH
Zon op 8 36 onder 19 11 Maan op 8 05 onder 18 46
Men is verplicht te verdaisteren van zonsondergang tot zonsopkpmst
Lantaarns van voertai eo moeten i aar na zonsondergang ontstoken worden
Ik hoop dat ik u n indruk heb gegeven dat het depanement van Opvoeding Wetenschap en Cultuurbescherming niet stilzit maar dat het zich naast de Iwslommeringen die de tegenwoordige tijd meer in het bijzonder geeft ook bezig houdt met toekomst van het Nederlandsche volk raken Ik hoop tegelegensrtijd u ook over onze weikzaamhedcn op het gebied van wetenschap en cultuurbescherming te kunnen berichten en houd mij aanbevolen voor uw belangstelling
Ten slotte nog dit Wanneer ik hier va n wij en ons spreek dan bedoel ik daarmee niet deftig te zijn en ik en mij te meenend maar dan bedoel ik inderdaad het geheele departement van Opvoeding Wetenschag en Cultuurbescherming dat van ganscher Jiarle medewerkt aan de belangen van het Nederlandsche volk Deze uiting van waardeering voor den Nederlandschen ambtenaar in dezen tijd moet mi tenslotte nog van het hart
zonden metVieer dan 15 300 machinegeweren 11 millioen granaten meer dan een milliard projectielen voor handvuurwapenen 24 000 ton kleedingstukken en 59 pantserwagens Deze cijfers toonen aan dat aan de voorbereiding aandacht wordt besteed De soldaten die in het rijk strijden zonder hoop op versterkingen zijn de afgelegensten maar zij ïijn ons het naast Op 9 December begon de veldslag die ons eenige dagen voor was en den vijand te Benghasi bracht Wij liegen niet zooals de JEngelsehe huichelaars Wy hebben met hardnekkigheid vaak met woede weerstand geboden Wy zullen steeds de waarheid spreken en elke vervalsching afwijzen De gebeurtenissen van deze laatste maanden hebben onzen haat slechts verscherpt hetgeen noodzakelijk is
De strijd tegen Griekenland
Hel laatste Engelsche bolwerk op den Balkan was Griekenland en Griekenland wiWe geen afstand doen van de Britsche garantie Het was noodzakelijk dit onder de oogen te zien en op dat punt was de overeenstemming tusschen alle verantwoordelijke militairen volkomen De Italiaansche soldaten in Albarftë waren schitterend Wj schreven roemi ke bladzijden van legendarische boeken die op de geheele wreld indruk maakten
De reeksen verliezen zyp hier
groot Weldra komt de lente en daarmede het mooie weer Ook de
Engelsche verliezen zyn aanzienlijk
Het is bespottelijk te beweren dét
de Engelschen 2000 man verliezen
hadden
Sinds 11 November zyn de oorlogsge 1 beurtenissen tegen ons geweest Het is altijd zoo geweest Rome verwoest Cartogaen deed het van de wereld kaart verdwijnen De kracht waarmede wij ons herstellen Is ontzaggelijk
De laatste veldslag heeft slechts beteekenis De overwinning van de as is volstrelft zeker Sngelaad kan niet overwinnen Wat er ook geschiedt Italië zal tot aan het einde aan Duitschlands zyde marcbeeren Dit bondgenootschap tusschen twee volken en twee revoluties is bestond om op deze eeuw zün stempet te drukken De samenwerking tusschen de beide gewapende machten is gegrondvest op kameraadschap en harteüjkhtód De houding van de Duitsche soldaten op Sici
lië en Libyë is volstrekt volmaakt en een sterk leger en een sterk volk waardig
De sitijdkraeht van Duitsehland
De strijdkracht van Duitsehland is niet verminderd maar vermeerderd Zijrt verliezen a an manschappen en materieel zijn minimaal In de eerste plaats ligt het bevel in de sterke handen van den Führer die eerst gemeen soldaat was en naderhand aan zijn volk een hooge revolutionnaire vlucht wist te geven In de tweede plaats is het Duitsche wapentuig oneindig superieur aan het Engelsche Indien men in de derde plaats Oost Europa in vogelvlucht beschouwd dan is het vfywel geheel tegen Engeland
In de vierde plaats heeft in tegenstelling tot den oorlog van 1914 1918 het Engelsche blok in geheel geen l eteekenis In de vijfde plaats is het moraal van de volken van de as superieur aan dat van de Engelschen De as strijdt voor de overwinning Engeland om in het leven te blijven Het is idioot over een afzonderlijken vrede te sprekerf Het is onmogelijk het moreel van het Italiaansche volk te verzwakken ondanks al die bombardementen op steden Ten zesde staat Engeland alleen en roept Amerika dringend te hulp maar het is noodig dat deze hulp zoodanig is dat zij de macht van Duitsehland overtreft Ten zevende Wanneer Engelafid verslagen is is de oorlog uit Ten achtste heeft Italië een rol op het eerste plan Zijn bewapening vermeerdert zich van dag tot dag dank zy de offers van zijn arbeiders Ten negende is Italië er trotsch op dat het gewaagd heeft zich met groote krachten te meten Volken worden groot indien zij moed hebben Ten tiende zouden de Engelsche legers om te kunnen overwinnen het vasteland moeten overweldigen waaraan geen enkele Engelschman ook maar denkt
De inmenging van de Vereenigde Staten van Amerika is gebaseerd op de leugens van een aanval van de as op Amerika Een inval in Amerika is een belachelijke fantasie
In u heb ik tot het geheele Italia ansche volk willen spreken dat volk dat werkt Het fascistische Italiaansche volk verdient de overwinning en zal haar behalen want het draagt de offers waarvoor het gesteld wordt met voorbeeldige waardighefd De overwinning van Italië is vrede en rechtvaardigheid aldus besloot Mu solini
De rede van den Duce die dikwijls
onderbroken werd door toejuichingen
Len indrukwekkende ovaties werd met
een ontzaggelijk geestdriftig gejuiclv
opgenomen
