v
HOOL
nen
BINNENLAND.
DE LIBERALE UNIE.
1884.
Zondag 21 December.
IX'3173.
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
imborn
lelgoed.
JTEN.
sjes.
3ENEN.
ELS
sis
van
1AN.
so.
ijk
D
J
J
den
19
8.
t.
m.
n 1883*
u 50 oeols.
tengevolge
sen TOE-
lenden zul-
eering
avonds te
der Socie-
ig E 73».
ainrich-
'andsche
is worden
ar J. W.
GOUDSCHE COURANT.
veel verschil maken zal. Prof. Spruijt wees te- uit haar midden
recht in de veiu jb__
tusschen het Fransch-Belgisch liberalisme en lijk vrijhandelaars en protectionisten te vriend
het Engelsche. In Belgie en Frankrjjk is de
liberaal anti-katholiek en dus ongodsdienstig,
hij heeft eene andere individueele en maatschap
pelijke levensbeschouwing dan zjjn tegenstan
der in Engeland daarentegen is bet liberalisme
vereenigbaar met eene volkomen godsdienstige
levensbeschouwing, zedelijk en maatschappelijk.
Vandaar dat ten onzent het Engelsche libera
lisme de voorkeur verdient. Met die beschou
wing zijn wij het geheel eens. Het kan niet
genoeg worden herhaald, dat wij vrijheid voor
staan op staatkundig gebied en dat de gods
dienst daarmede niet te maken heeft. Maar
deze verzekering van onze zijde zal niet veel
aan den bestaanden toestand veranderen. Zoo
lang de anti-révolutionairen hun godsdienstig
beginsel, hun godsbegrip en hunne wereldbe
schouwing maken tot het uitgangspunt van
hun staatkundig stelsel, zal protest van onze
zjjde niet veel baten en zullen van zelf alleen
diegenen zich liberaal noemen, die zich niet
met hunne godsdienstige richting en hun the
ologische staatsleer kunnen vereenigen en zal
feitelijk de stryd bjj de stembus bljjven een
verzet tegen den staatkundigen invloed der
kerkelijke partijen. Wjj zyn tegen wil en dank
wel genoodzaakt onze tegenstanders te volgen
op het terrein, waar zjj den strijd overgebracht
hebben het ontkennen van den feiteljjken stand
van zaken leidt tot niet». De vergelijking
met Engeland gaat in één opzicht geheel mank.
Daar loopt de politieke stryd tusschen de hoofd-
partjjen, de liberalen en de conservatieven, de
Whigs en de Tories over verschillen, die den
staat en de maatschappij betreffen, maar geen
barer heeft een kerkeljjk dogma, een geloofs
leer aangenomen als basis harer staatsleer en
barer staatkunde, zoodat ieders individueele
opvatting van godsdienstige en kerkelijke zaken
buiten aanmerking bljjven kan en elk zich kan
voegen bij die party, die het meest strookt met
zjjn temperament, zjjn afkomst, zjjn opvoeding,
zjjne sympathiën, zjjne handelsbelangen enz
Zoodra daar één der partyen onder genoegza-
men bjj val een politiek program aannam in
den geest van dat van Dr. Knyper, dan zou
onmiddelljjk een gewijzigde partijgroepeering
daarvan het gevolg zjjn evenals bjj ons. Laten
wjj hopen, dat Engeland daarvoor bewaard moge
wordende toeleg zou wellicht afstuiten op den
practischen zin der Engelschen, die zeer goed
inzien, dat men de dingen dezer wereld niet
met die van den godsdienst moet dooreenhas-
pelen. Ten onzent zal de toestand niet weder
gezond worden, tenzij de autirevolutionairen
zich ontworstelen aan het juk van het bekende
program. Er zjjn in hun kamp duidelijk twee
stroomingen: die der vrijheidsmannen, waartoe
de meeste burgerlieden en boeren behooren, die
der behoudslieden, welke meer jonkerachtige en
aristocratische neigingen hebben; beide worden
thans bijeengehouden door hun gemeenschap
pelijk godsdienstig geloof, hun kerkleer, hun
wereldbeschouwing. Was die niet te kwader
uur gekozen als sqhibboleth voor eene staat
kundige party, dan zonden de eersten mede kun
nen gaan met de liberalen, met wie zij homo
geen zjjn op handelsgebied, in koloniale zaken, in
sympathie voor burgerlijke vrijheid en gelijk
heid voor de wet, de anderen konden met da
gelijkgezinden uit de katholieken en de tegen
woordige conservatieven één groote Tory-partij
vormen als tegenwicht. Mettertijd zal dat
wellicht komenals de anti-revolutionaire
partij ophoudt oppositie te zjjn en aan prac
tische politiek moet gaan doeneene regeering
GOUDA, 20 December 1884.
VERGADERING VAN DEN GEMEENTERAAD.
Dinsdag den 23 December 1884, des namiddags
ten 1 ure. r
Aan de orde
Het voorstel tot het brengen van eenige wijzi
gingen in de Gemeente-begrooting dienst 1884.
De benoeming van eeneo Stadsgeneesheer (Af
treding van Dr. J. H. Bakker Niemeijer)
De benoeming van Leden in verschillende Be
sturen en Collegiën ter voorziening in vacaturen
door periodieke aftreding ontstaan.
Aanstaanden Dinsdag heeft bet jaarlyksch openbaar
examen der Stads-Muziekschool plaats en op het pro
gramma komt ook voor „het Ouderhuis" woorden
van Reiger, muziek van R. Hol. Jammer dat de
zaal ^Kunstmin" niet groot genoeg is, om allen,
die belangstellen in dat schoone werk te bevatten.
Kon de Commissie van Toezicht over die school vroe
ger beschikken over eenige ruimte, tegenwoordig worden
alle plaat ven bezet door ouders en genoodigden.
Het toenwmeude aantal leerlingen is daarvan oorzaak.
Wij vinden bet daarom, zooals uit eenê advertentie
in deze courant voorkomende, blykt, eene gelukkige
gedachte van de Commissie de algemeene repetitie,
die Maandag de uitvoering voorafgaat, toegankelijk
te stellen, voor belangstellenden tegen eene kleine entree
tot dekking van koster.. Wij twijfelen dan ook niet
of velen zullen deze gelegenheid niet laten voorbij
gaan om kennis te maken met dit waarlik schoone
werk.
Dr. H. Oort, Hoogleemar te Leiden, hield gisteren
in de Afd. ffGouda en Omstreken" van den Ned.
Protestantenbond de aangekondigde voordracht. Hij
sprak overude Synagoge", deelde allereerst de
geschiedenis van haar ontstaan mede, om vervolgens
haar inrichting te doen kennen en de dienst op
een sabbatdag te beschreven, terwijl hij ten slotte
de beteekenis van de Synagoge aantoonde voor de joden
en de verhouding van laatstgenoemden tot de Chris
tenen schetste.
Dinsdag 'fie^hen eenige gecommitteerden van de
Rijnspoorweg-maatwAappij de lijn CjgudaOudewater
van de ÏJselstoomtram-iuAa#vh%?$ geïnspecteerd.
zou spoedig één der beide
srgadering op het onderscheid richtingen van zich vervreemden, want te ge-
te houden, te geljjk liberaal en conservatief te
zyn in Indie en dergelyke halsbrekende toeren
meer, zjjn wat moeilyk, zelfs voor lieden, op
gevoed in de school met den bijbel, en toch
al die uiteenloopende inzichten omtrent de din
gen dezer aarde vindt men bij de anti-revolu-
tionairen, voorloopig kunstmatig bijeengehouden
door den band van éénerlei inzicht op gods
dienstig gebied. Deze band is zeer doeltreffend
zoolang de aanval op de liberale veste dnurt,
maar na de overwinning zal men meer oog
krijgen voor de eiscben van het practische
leven, waarover toch eigenlyk de strijd in de
staatkundige wereld loopt.
Voorloopig dus zyn wij liberaal, omdat wij
het program van Dr. Kuyper niet kunnen aan
vaarden en zal strjjd tegen den staatkun
digen invloed der kerkelijke partjjen, zooals art.
1 zegt, hoofdzaak blijven, 't zij die nummer één
of nummer twee is in het reglement.
Onze lezers begrijpen dus, dat de al of niet
wyziging van het in Burgerplicht behandelde
schema ons tamelijk koel laat. Hoofdzaak is
aanéénsluiting der onzen tegenover den gedis-
ciplineerden vjjand en deze heeft al onze sym
pathie. Van harte volgen wij dan pok het
jonge plantje met onze beste wenschen en spo
ren al onze geestverwanten, voor zooveel noo-
dig, tot medewerking en toetreding aan.
Spoediger dan men verwachten kon, is aan
het denkbeeld van den heer Karsten om de
liberale partij te orgauiseeren gevolg gegeven.
Naar het schynt, waren van andere zjjde reeds
de eerste stappen gedaan om tot eene Liberale
Unie te geraken, toen de heer Karsten te Arn
hem de rede hield, waarop wij in ons vorig
hoofdartikel de aandacht vestigden. Gaarne
zal men zich, dunkt ons, thans aansluiten bjj
het plan, dat op initiatief van het bestuur der
Amsterdamsche kiesvereeniging Burgerplicht
is en waarvan wij onzen lezers de
t hoofdbeginselen hebben medegedeeld.
Woensdagavond is te Amsterdam het schema
I der grondbepalingen voor de nieuwe Unie het
eerst behandeld in Burgerplicht. Algemeen was
ld zelf zeer ingenonien en
I juichte men de handelingen van het bestuur in
I deze zeer toe. Toch werden er eenige bedenkingen
geopperd en toelichtingen gegeven, die niet
I van belang ontbloot zijn. Vooreerst isc|uidelijk
gebleken, dat de bedoeling niet, is het stichten
eener centrale vereeniging, djfghet bestaan van
bjjzondere kiesvereenigingen Overbodig maken
I of die beheerschen zou. De bestaande veree-
nigingen behouden ongeschonden haar plaat-
seljjk karakter, zoo zjj zich by de Unie aan
sluiten de bedoeling is de over het land ver
spreide geestverwanten met elkander in aanraking
te brengen, overleg met elkander te bevorderen
I en aldus samenwerking op een gegeven oogen-
blik door stoffelijke en zedeljjke middelen mo-
gelijk te maken. Het zal zyn eene Unie van
I kiesvereenigingen, niet van bijzondere personen.
I Een uitgewerkt programma van beginselen zal
niet ten grondslag strekken. Wat de liberale par
tij in het algemeen verlangt, is bekend genoeg,
terwyl het met de vrijzinnige denkbeelden strijdt,
zich by voorbaat in elk onderdeel te binden aau
een uitgewerkt plande toepassing der begin
selen toch in de practische politiek is eene
qnaestie van opportuniteit.
De voornaamste bedenking, die gemaakt werd,
gold de formuieering van het doel der Unie.
Art. 1. van het schema luidt: »Er wordt op
gericht een liberale Unie, die zich ten doel
stelt door alle geoorloofde middelen van voor
lichting en samenwerking den staatkundigen
invloed der kerkeljjke partijen te bestryden en
de toepassing der liberale beginselen te bevor
deren.! Tegen dat op den voorgrond stellen
van den stryd tegen de kerkelyke partyen werd
bezwaar gemaakt. Verscheiden sprekers meenden,
dat dit te uitdagend luidde en misschien tot
verkeerde gevolgtrekkingen aanleiding geven
zou. Mr. Willeumier wees er op, dat de ka
tholiek, de israëliet, de atheïst, de protestant
van elke richting liberaal kunnen zyn zonder
dezelfde individueele levensbeschouwing of le
vensopvatting te hebben en dat stryd tegen alwat
niet liberaal is, bedoeld wordt, zoodat b. v. ook
bestrjjding der socialisten of conservatieven
mogelijk zou kunnen zyn. Het gewicht dier
bedenkingen was niet te ontkennen, zoodat de
vergadering besloot aan de betrokken besturen,
die tot het formuleeren van dat stuk hebben
medegewerkt, in overweging te geven de orde
der beide zaken om te keeren en dus te spreken
in de eerste plaats van de toepassing der libe
rale beginselen en daarna van bestrjjding der
clericalen.
Het komt ons voor, dat deze wyziging niet
kwaad zal zyn, ten einde duidelyk te doen uitko
men, dat de liberalen niet verlangen, dat gods
dienstige geloofsovertuigingen den grondslag
uitmaken van de staatkundige partijen. In de
ractjjk gelooven wjj evenwel niet, dat het
ontworpen
egiuselen hebbi
Woensdagavond is
grondbepalingei
t behandeld in
men met het denkbeeld zelf zeer ingenonien en
