en
INCH
rui
E.73*.
3508.
AAG,
Ier
FITCH
8X8 GESPBES.
13 Februari.
I
►ING
E,
tNo. 85.
El
luwden*
wo volko'
•Wriaax u as
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
rt
!nt.
I. 1,30,
E,
1 eene
DE,
l, Kracht
gaten ouder-
k nog een
vah een
na nog een
wen. door
Prijs 90
iten En-
an Post-
iwe Post-
R CJzn.,
Boeken,
m.
i 4
jnder eenig
'EHK.
en gratie.
che Cou
rt door den
'Jouda.
fl 120,
Comp.
i» het mjj
door ge
in Werk
e Gebet-
ebt voor
vden, mb
-dient. Het
dik en be
ll uit de
ige Wea
ken, Ern-
neeskon-
rtj ringen
m volko-
i van het
k Orga-
jr middelen
boudsche courant.
Wjj hadden gezellig gegeten bjj tante Suze.
Mijn neef Adriaan zou voor eenige jaren bui
tenslands gaan en kwam tante vaarwelzeggen
eu van die gelegenheid bad de goede vrouw
gebruik gemaakt om de familie om haar disch
te vereeuigen. Veel was er reeds besproken, oud
en nienw, de herinneringen aan vroeger dagen
wanneer Adriaan als jongen bg tante logeerde,
zgne bigde vooruitzichten voor de toekomst,
toen neef die met zijn bordje zat te spelen en
te draaien want hjj rookt nooit, ook niet
na een goed diner 'opeens tante deed op
schrikken door den nitroep«Hé, tante, 't is
goed, dat ik dit niet eer gezien heb, dan had
ik uw maal niet zooveel eer aan gedaan..
Tante wist niet wat zjj denken moest. Na
tuurlijk dacht zjj, dat de scherpe oog>*n van
neet het een of ander doode beestje hadden
gezien in den schotel, waar nog wat kropsla
in was overgebleven of eenig ander ongerech-
tigbeidje in de ingewanden van den aange
sneden pudding, die ze toch eigenhandig en
met de grootste zorg had toebereid.^Gelukkig
liet neef haar niet lang in die pijnljjke onze
kerheid hij keerde zjjn bordje om en liet ons
een fabrieksmerk zien met den naam van den
fabrikant; Regout. Maastricht. Ja, zei tante,
die hem nog niet begreep, deze borden hooren
niet bjj mjjn fransen porselein, maar ala ik
wat veel gasten heb, dan heb ik niet genoeg
van mgn beste servies en dan gebruik ik wel
eens wat van het daagsche. Dat’a goed, tante,
zei Adriaan, maar gelukkig dat ik dien naam
niet eer gezien heb, want dan was mgn nlei-
zier weg geweest. Ik had dan telken? die
naakte menschen voor mjj gezien, die in een
gloeienden oven moeten kruipen offt het gebak
ken aardewerk uit te halen en er soms meer
dood dan levend van daan komen. Naakte
menschen! zei tante, hoe komt ge daaraan,
jongen Och ja, tante, riep een der jongelui
aan den overkant, niet tens zoo fatsoenlek
gekleed als een zwemmer, die te water gaat,
zooals pastoor Wjjnen verhaalt. Daar het dui
delijk Was, dat tante niets wist van de zaak in
quaestie, trachtte ik haar op de hoogte te bren
gen van hetgeen neef bedoelde.
Ik vertelde haar, dat er van wege de Tweede
Kamer een onderzoek ingesteld wordt naar de
Werking van de wet op den kinderarbeid en
naar den toestand der werklieden in het alge
meen en dat nu uit verklaringen van getuigen
uit Maastricht gebleken was, dat aldaar, vooral
in de fabrieken van de firma Regout toestan
den gevonden worden, die ieder weldenkende
mjnljjk aandoen en alles behalve tot eer strek
ken aan de Nederlandsche industrie. Wat
neef bedoelt, zei ik, ziet op het openbreken
der ovens, voordat zjj genoegzaam zjjn afgekoeld.
Door de concurrentie gedwongen, werken de
fabrikanten zoo goedkoop mogeljjk. Dit is
oorzaak, dat er te weinig ovens gebouwd wor
den voor het groote personeel van 3200 man,
dat er werkt. Men kan dan niet wachten tot
dat de oven is afgekoeld, maar jaagt er werk
lui en zelfs kinderen in, die daar een hitte
moeten verduren, waaraan de fabrikant zelfs
zjjn paard of jachthond niet wagen zou. Pastoor
Wjjnen, die als getuige was opgeroepen zeier van:
>De arme drommels hebben doeken om het
hoofd, om zich voor de verschrikkeljjke hitte
te dekken. Het is mjj door ooggetuig n ver
zekerd, dat het gebeurd is, dat door de ver-
schrikkeljjke overmaat van hitte die doeken op
het hoofd verschroeiden. De man komt gansch
buiten adem uit den oven,fna 10 minuten of
hoogstens een kwartier daarin gewerkt te heb
ben; hjj valt dan op den grond of op een blok
neder, drinkt daarna een liter water, rust een
kwartier of wat uit, en moet dan weder in
den oven. En wat verdient hjj daarmede?
1.25 per dag. Dit werk is vermoordend
voor den arbeider.
is b.v. nog, dat de firma ongeveer niets doet
voor zgne werklieden. Er bestaan ziekenfond
sen, waaruit de werkman, die jaren lang ksn
sukkelen ten gevolge van zjjn moordend werk,
het eerste jaar de helft van zjjn loon ontvangt,
doch na twee jaar niets meer. Oude lieden
krijgen niets en worden maar op den hals der
openbare en bjjzondere liefdadigheid geschoven;
er zijn zelfs gevallen voorgekomen van men
schen, die 40 jaar op de fabriek der firma
Regout gewerkt hadden, zonder ooit iets uit de
ziekenbus getrokken te hebben en die toch een
voudig aan de deur gezet worden.
En laat de regeering al deze dingen'zoo
maar toe, vroeg tante, is er geen wet £e zulks
verbiedt
Wij hebben een wet op den kinderarbeid,
antwoordde ik, die veel goeds gedaan heeft,
ook te Maastricht. Dezelfde achtenswaardige
geesteljjke, die straks genoemd is en wien ik,
schoon hij mjj geheel onbekend is, groote ach
ting toedraag wegens zjjn moedigen en onver-
moeiden arbeid in het belang van den Maas-
trichtschen werkman, verklaarde dat in dit
opzicht de toestand veel beter is dan vroeger.
Thans echter wil men verder gaan dan den 12
jarigen leeftgd en tot 13 of 14 jaar den arbeid
verbieden en tevens regelen stellen op werk
plaatsen en fabrieken. Daartoe dient het
thans ingestelde onderzoek en het is wel te
denken, dat hetgeen thans is openbaar ge
worden, aanleiding geven zal tot nieuwe
wetteljjke bepalingen. Al te lang reeds zjjn de
werklieden geheel aan het goeddunken der
patroons overgelaten Zonder tusschenkomst
van den staat zal er geen verbetering komen.
De heer Louis Regout verzekerde, dat hjj veel
verkeerde dingen zag gebeuren, maar dat een
algemeene wet noodig was om daaraan een eind
te maken en hem en zjjne concurrenten geljjke-
Igk te dwingen tot andere inrichting der fabriek.
Laten wjj dan maar op de wjjsheid onzer
regeering vertrouwen, hernam tante. Intus-
schen doet het mjj leed, dat ik op mgn ouden
dag nog zulke treurige dingen uit ons eigen
land moet vernemen. Ik bljjf er bij, ik weet
niet hoe die fabrikanten met een gerust gewe
ten hun aandeel in de Winst kunnen opstrijken.
Daar heeft u gelgk in, tente, voegde neef
Adriaan er bjj. Toen ik deze dingen las, trilde
ik van verontwaardiging. Ik had met pleizier
die firma en inzonderheid dien hardvoeütigen
heer Petrus Jr. een paar dozjjn van hun eigen
bordjes naar het hoofd gesmeten.
Zacht wat, Adriaan, antwoordde ik, ge zjjt
te bar tegen die heeren. Het is de eenige
fabriek niet, waar het zoo toegaat en waar zulk
een geest heerscht. Het is veel de schuld van
de scherpe concurrentie en de slechte tjjden,
die de fabrikanten tot allerlei bezuinigingen op
hun producten nopen. Een groot deel der schuld
valt terug op onze wetgevers, die liever kibbe
len over woorden en phrases dan dat zjj den
weerloozen arbeider de hand boven het'hoofd
houden in den strjjd om het bestaan. Daarenboven
heeft de firma Regout al getoond den beteren
weg op te willen. Ik heb althans gelezen in.
de courant, dat er nu reeds thermometers in de
ovens zjjn aangebracht en dat er order ia ge
geven om alleen tot het ledigen over te
gaan, wanneer de temperatuur tot zekere
laagte is gedaald. Ook hoor ik, dat de heer
Louis Regout verzocht heeft nogmaals door de
commissie van enquête te worden gehoord. Er
kunnen vele onjuistheden, al is het niet met boos
opzet, in de afgelegde verklaringen voorkomen
en men dient ook de weerpartg te hooren.
Misschien gelukt het hem nog eenig licht te
laten vallen naast zooveel schaduw, hoewel
ik geloof dat het hem niet mogeljjk zjjn
zal den slechten indruk geheel weg te nemen,
dien het publiek van zjjn zaak gekregen heeft.
Daarvoor is er te veel gebrekkigs, dat reeds
volmondig bjj het eerste verhoor door de eige
naars zelven ia erkend.
Maar dat is nog niet alles, voegde een ander
dischgenoot er bjj. Bet werk in deze fabrieken is
over het algemeen zoo ongezond, dat weinig arbei
ders oud worden en de meeaten op hun 30'
of 40' jaar sterven. Een ÖOjarig arbeider te-
schouwde zich als een uitzondering, Als èèn
wonderdier dat ieder te Maastricht met den
vinger nawjjst. De aardewerkers en glasslij
pers hebben veel vau het stof teljjden, krjjgen
.ontstoken sljjmvliezen, beginnen te hoesten en
sterven na eenige jaren sukkelens aan de
tering. Ook komt er loodvergiftiging voor.
Maar hier heeft men te doen met arbeid, die
uit zijn aard voor de gezondheid scbadeljjk is
en waaraan niet veel te veranderen valt, be
halve beperking van arbeid binnen zekere
grenzen. Het bezwaar vap te heete ovens zou
echter geheel overwonnen kunnen worden door
er wat meer te bouwen. De werklieden zjjn
daar de slachtoffers van de hebzucht der pa
troons of liever, laat ik het juister uitdrukken
van de moorddadige concurrentie, welke de
fabrikanten elkander aandoen.
Hoe kunnen, bracht tante in het midden,
deze patroons daarmede vrede hebbenik zon
niet willen dat aan mjjn geld zoo het bloed
en het zweet mjjner werklui kleefde.
Ocb, die heeren zien dat zoo kalmfaan, zei neef
Adriaan; de besten betreuren het, doch berusten
er in, omdat bet de schuld is der concurrentie en
verzekeren dat alles zoo zijn moet, daar er
anders met verlies wordt gewerkt Doch er zjjn er
ook, zoo als de tegenwoordige heer P. Regout, die
dit als de natuurljjkste zaak der wereld beschou
wen; het werkvolk is er ntr eenmaal om te werken,
en zich af te beulen; de patroons moeten alleen
zorgen dat zjj genoegzame winst opstrjjken
en bun volk onder den duim houden. De rest
'gaat hun niet aan. Exploitatie van kinderen
vindt deze heer Regout heel gewoon en of
schoon de wet thans arbeid beneden de 12
jaar verbiedt, is de toestand der jongens van
12—14 jaar nog alles behalve rooskleurig.
Een der gehooide getuigen, dr. van Kleef,
geneesheer van den Calvariënberg, verzekerde
dat jongens vau 12 jaar dagen Mfateeeen nacht
werk móeten doen van ’s avond? 7 fct ’s mor
geus 7 uren. De jongens zjjn 'p morgens zóó
af, dat zjj zich niet meer op de been kunnen
houden overdag. Zn moetep/fap gaan slapen,
terwjjl de andere kinderen schreeuwenzjj
moeten wakker gemaakt worden om te eten
en te drinken, en gaan even vermoeid weer
naar de fabriek, als zjj er van daan kwamen.
Zij zien er dan ook zoo naar, zoo mager en
miserabel uit, dat het akelig is om aan te zien.
In Maastricht loopenj IveelJ menschen met
krommebeenen. Men kan geen 100 passsen
doen; óf men ziet Iemand met kromme beenen
Dat zjjn glasblazers, die door het hangen en
staan ’s nachts in de fabrieken zóódanig
vermoeid zjjn, dat de ledematen zich daar
door verkrommen. Het is dus wenscheljjk,
de jongens niet zoo vroeg naar de fabrieken te
zenden. Want zjj zien er nu uit als levende ske
letten. Zjj worden nagejaagd, alles moet snel
gaan, en als de jongens dan niet sterk zjjn, wor
den zjj loomerigen mislukt er dan het eene of
andere stuk, dan krjjgen ze er op, niet alleen
met de hand maar ook wel met een gloeiend
jjzer. Later zjjn de jongens dan ook niet meer
te herkennen.
En toch heb ik altjjd met lof over deze fabriek
hooren spreken, zei tante. Ik dacht, dat het
zulk een mooie zaak was.
Ja, antwoordde ik, de firma heeft een
goeden naam in Nederland en de oude heer
P. Regout mag gelden als een voorbeeld van
hetgeen geestkracht en werkzaamheid vermag,
want hjj heeft die zaak van niets tot een
grootsche inrichting opgewerkt. Maar wei
nigen vermoedden, dat die schoone medaille
zulk een leeljjke keerzjjde had. De heeren
firmanten zelf moesten verklaren, dat de aange
wezen gebreken inderdaad bestaan. Een feit
