ff
JEN
EG.
id
AG
110.
De voorloopige Kieswet,
i.
BINNENLAND.
Zondag 18 September.
1887.
N° 3601.
pingr
Nieuws- en Advertentieblad voor Gouda en Omstreken.
L
dere
R,
5.
jren.
M’S
ER,
vs
K
la.”
tot en met
8 op dien
DER8 ran
JDAG den
gaten één
ischryving
nnonceerdl
'OR.
raagd een
kunnende
te verrich-
de boek-
tfc.
1CT0BEB
GOUDSCHE COURANT.
op Zegel
en zjjne
iloten den
lamiddags
zorgdzjjn.
Gouda
R speciale
eldig voor
leveren 41150 kiezers, dat is ook ruim 11 pet.,
dat komt dus uit. Maar nu de kleinerede
111 gemeenten van 5000 tot 10000 zielen,
hebbende eene bevolking van 731793 zielen,
dat is ruim 16 pet., leveren 61280 kiezers, dat
is ruim 17 pet- van het totaal kiezersde 380
gemeenten van 2000 tot 5000 zielen, met eene
bevolking van 1172899 zielen dat is 27 pet.,
leveren 102796 kiezers, dat is niet 27 pet. van
het totaal getal kiezers, maar ruim 29 pet., en
eindeljjk de overige gemeenten, met eene bevol
king van 650814 zielen, dat is bijna 15 pet.
van het totaal van de bevolking, leveren 59569
kiezers, dat is niet 15 pet., maar bijna 17 pet
Men veroorlove ons nog eene aanhaling uit
eene rede van den heer Borgesius
«Ik heb den door den minister overge-
legden staat nog eens ampel bestudeerd,
maar ben tot deze] conclusie gekomen, dat
moeiljjk een staat had kunnen worden over
gelegd, die de juistheid van ons beweren dat
de groote steden naar verhouding te weinig
kiezers krijgen, duidelijker in 'het licht stelt.
Ik heb de moeite genomen om na te gaan hoe
veel percent kiezers gemiddeld elk van de 84
districten zal bekomen. En daarbij kwam ik
tot het cijfer van 8,6. Daarna heb ik uitge
rekend tot welk percentage men komt als men
zich alleen bepaalt tot de 15 grootste steden,
de provinciale hoofdsteden daaronder alle be
grepen. En dan kwam ik tot bet cijfer van
7,4. Door de berekening alleen temaken voor
de zeven grootste steden kreeg ik een nog
kleiner cjjfer, namelijk 6,6. Pus naar verhou
ding steeds minder kiezers naarmate de gemeen
ten grooter zjjn.»
Die cijfers spreken voor zich zelf, en leveren
het bewjjs dat, hoe men de rekening ook opzet,
men altjjd tot hetzelfde resultaat komt.
Hetzelfde blijkt ook nog nit een anderen
staat, een staat wel niet opgemaakt aan
een ministerieel departement, maar toch door
zeer vertrouwbare personen, namelijk door de
vereeniging van burgemeesters en secretarissen
in de provincie Noordholland. Die staat is zeer
opmerkelijk; er blykt onder andere uit, dat
er plattelandsgemeenten in Noordholland zjjn,
die 22, 18, 16, 15 pet. kiezers zullen verkrij
gen, terwgl groote gemeenten, als Amsterdam
en Haarlem, zich met 6 a 7 pet. moeten ver
genoegen.
Blykt uit deze cjjfers reeds, dat ons eerste
bezwaar niet ongegrond is, en dus inderdaad
het kiesrecht in zeer ongelijke verhouding is
verdeeld, door verschillende onderzoekingen in
de steden is duidelijk aangetoond, dat daar de
flinke werkman geen kiezer zijn zal. Hierover
meer in een volgend artikel.
Wacht-
J Gouda,
•ken aan
ink van
r den Ge-
In de voorstellen tot grondwetsherziening,
die wy hopen binnen kort definitief aangeno
men te zien, is, geljjk onze lezers weten,
eene algemeene formule vastgesteld, waarop
het kiesrecht voortaan zal berusten. Kiezers
zullen zjjn meerdeijarige mannelyke Nederlan
ders, die de door de kieswet te bepalen ken-
teekenen van geschiktheid en maatschappelyken
welstand bezitten. Wien dat recht verleend
zal worden, moet dus by eene gewone wet
worden uitgemaakt. Alleen is vastgesteld, dat
er zekere kenteekenen noodig zjjn, zoodat het
zoogenoemde algemeene stemrecht is uitgeslo
ten. Met dat artikel kunnen allen vrede heb
ben, die niet verklaarde voorstanders zijn van
allemansstemrecht. Vooral sedert uit de dis
cussie gebleken is, dat de bedoeling niet is,
dat geschiktheid en welstand moeten samen
gaan, maar dat de wetgever de bevoegdheid
heeft öf den eisch te stellen van geschiktheid,
óf den waarborg te zoeken in zekeren maat-
schappelyken welstand, öf in beide vereenigd.
Zoo opgevat, laat inderdaad het nienwe artikel
aan den wetgever de meest mogelyke vrjjheiden
kan het in de toekomst niet worden een hinder
lijke band, die belet de kiesbevoegdheid te
regelen naar de wisselende behoeften van staat
en maatschappij.
Doch de ontworpen grondwet bevat niet
alleen dit algemeene voorschrift, maar ook eene
voorloopige regeling van het kiesrecht, die gel
den moet totdat eene nieuwe kieswet is tot
stand gekomen. Men vindt die in de additio-
neele bepalingen onder No. VII. Aan die rege
ling ligt ten grondslag de maatschappelijke
welstand, zooals die kan worden opgemaakt
nit de huurwaarde der woningen. Daarmede
gaat gepaard een stelsel van enkelvoudige kies
districten voor de keuze van het 100 tal afge
vaardigden, waarnit voortaan de kamer zal be
staan. Deze beide hoofdbeginselen zjjn aldus
uitgewerkt. 1°. De leden der Tweede Kamer
worden gekozen door de mannelyke ingezete
nen des Rjjks, tevens Nederlanders, die over
het laatstverloopen dienstjaar ter zake van
hunne woning in de personeels belasting zyn
aangeslagen naar eene hoogere huurwaarde dan
die, welke aanspraak geeft op vermindering tot
Vs °f V» gedeelten der belasting naar de drie
eerste grondslagen, benevens zy die over hetzelfde
dienstjaar in de grondbelasting zyn aangeslagen
tot een bedrag van ten minste 10 gulden en na
tuurlijk in beide gevallen dien aanslag ten volle
hebben betaald. II’. Het Ruk wordt verdeeld in
enkelvoudige districten, gemiddeld eene bevolking
van 43.360 zielen bevattende (d.i. '/^van de
geheele bevolking, die op 1 Jan. 188t> bedroeg
4,336,012 zielen), behoudens- uitzonderingen
voor de gemeenten, die eene bevolking van méér
dan 45,000 zielen tellen, voor welke meervou
dige districten zyn gevormd. Deze laatste zyn
Amsterdam met 9 leden, Rotterdam met 5, den
Haag met 3, Utrecht en Groningen elk met 2.
Oppervlakkig gezien, heeft deze regeling niet
veel bezwaar. Zy beeft ontegenzeglijk het
voordeel van eenvoudig en practisch te zyn.
Zy is geschikt voor dadelyke toepassinghet
geheele kiezerspersoneel staat onmiddellyk kant
en klaar, terwyl de indeeling in districten als
vanzelf gaat, wanneer men op de kaart eerst
de groote gemeenten als eilanden afzonderlijk
indykt en dan, van 't Noorden des lands ouder
gewoonte beginnende, de overige gemeenten in
groepen van ±43,000 zielen by een voegt. Toch
zl)n by de behandeling in de kamer een paar
gebreken openbaar geworden, waaraan men
vergeefs getracht heeft door amendementen te
gemoet te komen. Wy bedoelen lo. den eisch
van vollen aanslag, welke ten gevolge heeft,
,,,d® ,wet on8eli)k werkt en niet overal de
zelfde klasse van personen tot het kiesrecht zal
worden geroepen 2o. het handhaven van groote
districten voor de hoofdsteden.
GOUDA, 17 September 1887.
Z. M. heeft met ingang van 21 dezer, mr. A. J.
Roest te Rotterdam benoemd tot Burgemeester van
’s-Gravenhage.
Burg, en Weth. hebben benoemd tot tijdelijk
onderwijzeres aan do 2e Burgerschool voor meisjes,
ter vervanging van mej. C. C. W. van AmerOm, mej.
A. E. L. Steens Zijnen, te Nijmegen.
Naar wij vernemen, vertrekt, nog in den loop
van dit jaar, een der Heeren Geestelijken van de
R. C. Kerk op do Gouwe, naar China, ter bakee-
ring der Heidenen.
Heden morgen is op do Karnemelksloot alhier,
voor de houtloods van den heer Lafebtf, door
schrikken van het paard, dit zoowel als de wagen met
50 kazen van E. Mulder uit het land van Stein
in het water gevallen; de personen zijn spoedig
gered, de kazen zijn allen opgebaggerd en het paard
is eenigszins gewond.
Naar wij vernemen heeft Ds. Wildeboer, van
Benthuizen, het beroep naar de Hervormde gemeente
te Oudowater aangenomen. Intusschen is de pas-
Vooreerst de volle aanslag, zonder remissie.
Deze eisch zal in het algemeen ten gevolge
hebben, dat de grens ten platten lande lager
getrokken zal zyn dan in de steden er zullen
naar evenredigheid in kleine gemeenten meer
kiezers zjjn dan in de groote, zoodat de platte
landers bevoordeeld worden boven de meer ont
wikkelde stedelingen. Men is heter over eens,
dat bij deze gelegenheid de gezeten werkman
zooveel mogeljjk binnen de grens der kiesbe
voegdheid moet getrokken worden dit zal wel
het geval zyn in verscheiden dorpen, maar
nergens in steden van eenigen omvang. Daar
voor is geen andere verklaring te vinden dan
in het vastkoppelen der kiesbevoegdheid aan
den vollen aanslag volgens eene verouderde
belastingwet. De bedoelde wet date rt van
1843, zoodat er geen rekening is gehouden met
de verbazende veranderingen, welke in de laat
ste 40 jaren in vele gemeenten hebben plaats
gegrepen. Daarenboven is de toepassing der
wetsbepalingen niet overal dezelfde, hier stren
ger, daar zachter; vooral weder eene groote
tegenstelling tnsschen kleine gemeenten zonder
kom en groote steden. Er zyn gemeenten in
dezelfde provincie, die merkwaardige tegenstel
lingen vormen. Bij voorbeeld in Noordbrabant
de gemeenten Asten en Stratum, beide met
ongeveer 4,000 zielen. In Asten zyn 164 ten
volle aangeslagen en allen betalener is geen
enkele non-valeur. Te Stratum 404 ten volle
aangeslagenen, maar 99 non-valeurs. In de
zelfde provincie bljjft in de gemeente Woensel
met 5514 zielen 25 pCt van de 495 ten volle
aangeslagenen in gebreke, terwyl in Etten en
Leur met 539 ten volle, aangeslagenen geen
enkele non-valeur voorkomt. In Zuid-Holland
vindt men naast gemeenten, waar bjjna alle aan-
geslagened betalen, ook plaatsen, waar 10, 20,
30 tot 70 pCt. (het voormalige Delfshaven) in
gebreke bljjft. Deze ongelijkheden zyn niet
alleen door verschil in welvaart te verklaren.
Dergelijke afwijkingen zjjn er ook in de ver
houding van het aantal voor het geheel tot
dat voor de gedeeltelijk aangeslagenen. Toch
is besloten voorloopig het kiesrecht te verbin
den aan deze door iedereen veroordeelde belas
tingwet. De gevolgen zullen dan ook niet
uitblyven. In groote steden zullen naar even
redigheid minder kiezers zyn dan op het platte
land. De regeering zelf kon deze bezwaren
niet wegcijferen; zy berustte er echter in,om
dat op het oogenblik geen beter stelsel voor
voor de hand lag. Er werd een amendement
voorgesteld door eenige liberalen (bet bekende
voorstelVan der Feltz), dat tot strekking had
niet den eisch te stellen van vollen aanslag,
maar de gemeenten te rangschikken in klassen
naar het aantal inwoners en dan een verschil
lende huurwaarde te bepalen voor het kiesrecht,
zoodat overal ongeveer dezelfde lagen der maat
schappij bereikt zouden worden. Dit voorstel
is afgestuit op den onwil der regeering, maar
heeft toch gelegenheid gegeveu tot eene dis
cussie, die duidelijk het gebrekkige van het regee-
ringsontwerp in dit opzicht heeft blootgelegd. Uit
vertrouwbare berekeningen is gebleken dat in de
plattelandsgemeenten, gezamenlijk uitmakende
ongeveer 21/, millioen van de bevolking, volgens
het Regeenngsvoorstel 2 pet. meer het kies
recht zullen erlangen dan in de hoogste klassen
van het personeel. Terwyl het in eerstgenoemde
gemeenten 9 pet. bedraagt, zal het in de groote
gemeenten niet meer zyn dan 7 pet
De heer Gleichman zeide bjj het debat o. a.
het volgende
«Hoe men de zaak ook opzette, steeds komt
aan het licht, dat het platteland naar verhou
ding te veel kiezers zal krjjgen. Volgens het
Regeeringsvoorstel bjjv., hebben de 20 plaatsen
boven de 20000 zielen, met 1283081 inwoners,
dat is 29 pct. van de bevolking van het geheele
land, 87295 kiezers, dat is niet 29 pct. van het
totaal getal kiezers, maar 24 pet. De 38 ge
meenten van 10000 tot 20000 zielen, hebben
497425 inwoners, dat is ruim 11 pet., èn zy
